დავით მელიქიშვილი: „ადამიანია ჩემი მუზა! ამიტომ ვხატავ მათ, ვინც მაინტერესებს, მიზიდავს, ვინც მეძახის“

„რაც მიყვარს და ვინც, ვერ ველევი“

 „ვეცდები, ზეიმი მოვაწყო“

ბავშვობიდან ხატავს. სკოლის პერიოდში მიხვდა, რომ ხატვა მისი ნაწილი იყო და სწავლაც ამ მიმართულებით განაგრძო, ფერწერის განხრით. ახლა ხატვისთვის მხოლოდ განწყობა სჭირდება. როგორც თავად ამბობს, საყვარელი დრო ღამეა, „როდესაც არავის ელი და არსად გეჩქარება“. პორტრეტებს ნატურიდან აღარ ხატავს. ფიქრობს, რომ  ნატურაზე ხატვა მისთვის სამყაროს ასლის კეთებაა. უპირატესობას წარმოსახვით ხატვას ამჯობინებს. მოგონილი სამყარო, რომელსაც ის ხატავს, ერთ დიდი სამეგობროს ქმნის და მერე ეს მოგონილი სამყარო ტილოზე აგრძელებს რეალურ ცხოვრებას. მხატვარ დავით მელიქიშვილის ნახატების უმეტესობა ექსპრესიონიზმს მიეკუთვნება. ფერწერის ისტორიაში თითქოს განვლილი ეტაპის მიუხედავად, დავით მელიქიშვილის ნახატები ემოციების გარეშე არავის ტოვებს. მისი პერსონაჟების ემოცია გახსენებს დროს, როცა ისეთივე ემოცია შენს ცხოვრებაში იყო ან ახლაა. სწორედ აქ იწყება ნახატსა და მნახველს შორის უხილავი კავშირი...  

„პრემიერს“ ესაუბრა მხატვარი დავით მელიქიშვილი:

- ბატონო დავით, ქრონოლოგიურად რომ გავყვეთ, ჯერ ნიკოლაძის სამხატვრო სასწავლებელში სწავლობდით, შემდეგ კი თბი­ლი­სის სამ­ხატ­ვ­რო აკა­დე­მი­ა დაამთავრეთ. სწავლის დასრულების შემდეგ როგორ გაგრძელდა თქვენი ცხოვრება, კარიერა...

 - როგორ გაგრძელდა? განსაკუთრებული არაფერი მომხდარა. ვხატავდი, ვმონაწილეობდი გამოფენებში. ჯერ ჯგუფურ, ასე ვთქვათ - შერეულ და თემატურ გამოფენებში. ასეთი უამრავი იყო. შემდეგ კი პერსონალურ გამოფენებზე გადავედი. ამ დრომდე, სულ 7 პერსონალური გამოფენა მქონდა. ვთანამშრომლობდი სხვადასხვა ჟურნალებთან მხატვრად, ვამეცადინებდი ბავშვებს ხატვაში. ეს საკმაოდ დამღლელი, მაგრამ საინტერესო პროცესი იყო.  ვმუშაობდი ლიტერატურის მუზეუმში, ტელევიზიაში... ვმოგზაურობდი, ძალიან მიყვარს მოგზაურობა. ვხატავდი, ზოგჯერ ვყიდდი ნახატებს, ძირითადად ეს გრაფიკა იყო. მინდოდა, სამხატვრო აკადემიაში ჯგუფი ამეყვანა, თუმცა ყველა გზა გადაკეტილი აღმოჩნდა და მერე გადავიფიქრე კიდეც.

- როგორ იქმნება თქვენი ნახატი?

- შემოქმედებითი შთაგონება არავითარ რეჟიმს არ ემორჩილება. ვერ ვმუშაობ, თუკი ძალიან ცუდ განწყობაზე ვარ. ყოფილა პერიოდი, როდესაც ორი თვე თავაუღებლად ვმუშაობდი, ვუსმენდი მუსიკას და ვხატავდი (გარეთ არც გავსულვარ) არის პერიოდი, როდესაც არ, ვერ ვხატავ. როგორც სხვებს, მეც მაქვს გამონათებები და ჩავარდნილი პერიოდებიც კონკრეტული ამოცანიდან წასვლა სრულიად მოულოდნელისკენ. საყვარელი დრო ღამეა. როდესაც არავის ელი და არსად გეჩქარება. ხატვისთვის კი განწყობა აუცილებელია. უამისოდ შედეგიც უვარგისი გამოდის.  

როგორ იქმნება, როგორ იხატება ნახატი? არ ვიცი, როგორ იწერება მუსიკა? ლექსი? მეც მაინტერესებს. ზოგჯერ არ ვიცი, რის დახატვა მინდა, მაგრამ სურვილი იმდენად დიდია და პროცესი - სასიამოვნო, სრულიად მოწყვეტილი და განთავისუფლებული ბევრი რამისგან, შიმშილს ჰგავს, წყურვილს და ძალიან რთულია, არ მოგინდეს, ეს მოთხოვნილება დაიკმაყოფილო. ზოგჯერ რაღაც კონკრეტულის დახატვის იდეა ჩნდება და მოსვენებას ვკარგავ თუ ეს ტილოზე, ქაღალდზე არ გადავიტანე. ვხატავ ერთ სეანსში შეუჩერებლად, რომელიც 3-4 საათი გრძელდება. ზოგჯერ მეტი, ნაკლებიც. ხან კმაყოფილი ვარ შედეგით, ხან - არა. მაგრამ მეორე დღეს ნახატი არასდროს შემიცვლია. რაც ერთი ამოსუნთქვით კეთდება, იმას ვტოვებ.

- ნახატებს ვის უძღვნი? ვინ არის თქვენი შემოქმედებითი მუზა?

 - ნახატს არავის ვუძღვნი. შესაძლოა, იყო ოდესღაც ასეთიც, როდესაც მივუძღვენი. უბრალოდ, ეს მოთხოვნილებაა, ჩემი ემოციის, სურვილის, გრძნობის, ნააზრევის რეალიზება მოვახდინო. ხან ვახერხებ, ხან - ნაკლებად. არ ვიცი, ვის ვუძღვნი. ალბათ, ყველას, ვისაც მისი გაგება შეუძლია. იმის გაზიარება, რაც ნახატშია, იმათ, ვინც ნახატისგან ესთეტიკურ სიამოვნებას იღებს... მოკლედ, არ ვიცი.

მთელი ჩემი ცხოვრება, ადამიანებთან თბილი ურთიერთობისკენ მივისწრაფოდი. ამიტომ ვხატავ მათ. ადამიანია ჩემი მუზა! ამიტომ ვხატავ მათ, ვინც მაინტერესებს, მიზიდავს, ვინც მეძახის. ადამიანი ყველაზე საინტერესო, გაუთვალისწინებელი, მოულოდნელობებით სავსე არსებაა. ადამიანი ღრმა უფსკრულია, ჩაიხედავ და თავბრუ დაგეხვევა...

- თქვენი ნამუშევრებიდან მოდის სევდა, ტკივილი... ეს მხატვრის განწყობაა, თუ პროტესტია რაიმეს მიმართ?

 - ყველა ნახატი მხატვრის პორტრეტია, ჟანრის მიუხედავად. ახალს არაფერს ვამბობ. ის, რასაც ჩემი ნახატები ატარებენ, ძალიან, ძალიან ჩემეულია... ეს ჩემი განწყობა, ჩემი განცდებია, ჩემი ტკივილია, ჩემი შეძახილია... ჩემი პროტესტიც არის რიგი ადამიანების, სამყაროს მიმართ. როგორ გითხრა, სამყაროში ბევრია სევდაც, ტკივილიც, გაუცხოებაც...

ერთხელ ჩემმა მეგობარმა, დათო ბუხრიკიძემ წიგნი მაჩუქა ასეთი წარწერით: „მათი სევდა, მართლაც რომ, ნათელია“. შესაძლოა, ჩემი ნამუშევრების მთავარი ღირსებაც ის სიმშვიდეა, რომელიც ასე გვაკლია, რომელიც ასე გვჭირდება ადამიანებს. შესაძლოა, ეს ის არის, რასაც ვეძებ და ვპოულობ მხოლოდ მოლბერტთან. სადაც მეძლევა სრული უფლება, ვაკეთო ის, რაც მინდა, როგორც მინდა. ვაკეთო, როგორც შემიძლია და არავის არაფერი ვატკინო. ვცდილობ, ჩემი ნახატები საკუთარი ტკივილით არ დავამძიმო. ის ხომ სხვასაც გადაეცემა. ადამიანებს კი ეს არ უყვართ.

- მხატვარ დავით მელიქიშვილისთვის რა არის თავისუფლება?

 - ბოლომდე თავისუფალი არავინაა. ჩვენ მარტონი არ ვართ სამყაროში. ამდენად ძალიან რთული კითხვა მგონია. თავისუფლება - ეს ხატვის პროცესია. როდესაც არავინ და არაფერი გზღუდავს. როდესაც მე ვარ ბოლომდე პასუხისმგებელი საკუთარ არჩევანში. გრძნობების თავისუფლებაა, ალბათ. თავისუფლება არის არჩევანი, იყო ბედნიერი.

- ნამუშევარი, რომელსაც არასდროს შეელევით... ვიცი, რომ გიჭირთ ნამუშევრების გაყიდვა.

- კი, ცოტა რთულად ველევი ნახატებს. გაყიდვას გაჩუქება მირჩევნია, მხოლოდ იმ პირობით, რომ გასაჩუქებელ ნახატს მე ვირჩევ. არის რამდენიმე ნახატი, რომელთან განშორებაც ძალიან გამიჭირდება. არავინ იცის, ნახატს რა ბედი ეწევა, როდესაც სახელოსნოს კედელს ტოვებს, ალბათ, ეს ფაქტორიც არის. არსებობს საეტაპო ნახატები, რომელსაც არ გავყიდი. შეიძლება ეს არასწორი პოზიციაა. ნახატი ცხოვრებას საგამოფენო სივრცესა და კოლექციონერებთან აგრძელებს. რას ვიზამთ, ასეთი ხასიათი მაქვს. რაც მიყვარს და ვინც, ვერ ველევი. ყოფილა შემთხვევა, როდესაც ნახატი გამიჩუქებია, საგულდაგულოდ ამირჩევია და უკან წამომიღია გაჩუქებული, რადგან ერთი წლის განმავლობაში მისი ადგილი კედელზე არ აღმოჩენილა.

- საქართველოში მხატვარი დაფასებულია?

- იცი, მე თუ მკითხავ, საქართველოში მხატვარი ყველაზე ნაკლებადაა დაფასებული. მხატვრებზე არავინ ზრუნავს. თუმცა ამას თავიდანვე უნდა შეეგუოს მხატვარი, როდესაც პროფესიად „თავისუფალ მხატვარს“ ირჩევს. სულ მგონია, მხატვრები ის ადამიანები არიან, რომლებისთვისაც ვერასდროს ვერავინ მოიცალა...

- ქართველი მხატვრები ხშირად უცხოეთში მიდიან პროფესიული თუ კარიერული წინსვლისთვის, თქვენ არ გიცდიათ?

- ამაზე დიდად არ მიზრუნია. 1994 წელს მეგობრებთან ჩავედი პარიზში. ექვსი თვე ვცხოვრობდი, ვხატავდი. დაახლოებით 50 ნახატი დავხატე, ფერწერა, გრაფიკა, მოხდა ისე, რომ გამოფენის მოწყობის საშუალება გამოჩნდა. ოცდაათი ნამუშევარი გამოვფინე „L'Association Coulor Musique Mouvement“-ში. რამდენიმე გაიყიდა, დანარჩენი კი მეგობრებს დავუტოვე გამომგზავრებისას.

- მაინტერესებს, ვინ არიან თქვენი მასწავლებლები? ვისი გავლენით ან ინსპირაციით ხატავ?

- ისე დავამთავრე ნიკოლაძის სამხატვრო სასწავლებელი და შემდეგ სამხატვრო აკადემია, ვერც კი გავიხსენებ, ვინ და რა მასწავლა. საქმისადმი სიყვარული, ძიება, დრო, მუზეუმები, მოგზაურობა, საყვარელი მხატვრები... ალბათ, ესენი არიან ჩემი პედაგოგები. რაც შეეხება ინსპირაციას, ალბათ, უფრო კინოა, ფილმები... ხდება ხოლმე, ნახავ ფილმს და მიღებული შთაბეჭდილება გინდა, ტილოზე გადაიტანო. ზოგჯერ იწყებ ხატვას და მოგვიანებით აღმოაჩენ, რომ იმპულსი რომელიმე ფილმიდან, მისი პერსონაჟისგან, ან ფილმის კადრიდან, მუსიკიდან მოდიოდა. თუ არ გაამხელ, ამას ვერც ვერავინ მიხვდება. მაქვს რამდენიმე ნამუშევარი, რომლებიც ფილმების „ვიღაცამ გუგულის ბუდეს გადაუფრინა“, „შეყვარებულები პონტნიფის ხიდიდან“, „პეიზაჟი ნისლში“, „თუნუქის დოლი“ შთაგონებით შეიქმნა. პორტრეტული ნამუშევრებია განწყობით და ემოციური თვალსაზრისით. რეჟისორები ხშირად იყენებენ ცნობილი მხატვრების კომპოზიციებს, განათებას. ასე გამოდის, რეჟისორები საზრდოობენ მხატვრული ტილოებით, ასევე ფილმიც შეიძლება იქცეს შთაგონებად მხატვრისთვის.

- ფოტოქანდაკებებს თქვენს შემოქმედებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. როგორ გაჩნდა ეს იდეა, რომელიც ახალი და სრულიად განსხვავებული სტილი იყო ჯერ კიდევ მაშინ, როდესაც თქვენ ამ მიმართულებით გამოფენა გააკეთეთ?

 - შემოქმედება ჩემთვის იმას ნიშნავს, რომ ადამიანი მუდმივად ძიებაში უნდა იყოს. რაღაც უნდა ცვალოს... ჩემთვის გაუგებარია, როდესაც მხატვარი ამბობს, რომ ყოველდღე ხატავს. ჩემთვის არსებობს პაუზები და ყოველი პაუზის შემდეგ ვცდილობ, ახალი დავიწყო. ზოგჯერ ძველს ვუბრუნდები და ვუმატებ ახალს, არის ხოლმე, რომ სრულიად ახალი იწყება.

1996 წელს „კავკასიის სახლში“ გავმართე პერსონალური გამოფენა „პორტრეტი ფოტოქანდაკებაში“ - „ადამიანის ეკოლოგია“. პროექტის განხორციელებაში დამეხმარა ფონდი „ღია საზოგადოება - საქართველო“. ამ ნამუშევრებით, რომელიც ახალი და სრულიად განსხვავებული ნაბიჯია ჩემს (და არამხოლოდ) შემოქმედებაში მინდოდა, მეჩვენებინა პიროვნების ინდივიდუალურობის უნიკალურობა და მისი დაცვის აუცილებლობა. ისეთი პირობების შექმნას კულტურაში, როდესაც პიროვნებას შეეძლება, გამოხატოს თავისი თავი და ახსნას ყოველგვარი ტაბუ! ყოველ ჩვენგანში ცოცხლობს ურთულესი სამყარო ლაბირინთებით, მრუდე და სწორი გზებით, ერთმანეთის გადამკვეთი და პარალელური დინებებით. ადამიანის ბუნება სივრცობრივია და მისი აღბეჭდვაც რელიეფის, სიმრუდეების, სივრცისა და დინამიკის საშუალებით გადმოვეცი 16 ნამუშევარში. ადამიანის მიმართ სწორხაზოვანი დამოკიდებულება, მისი ხასიათის გამარტივება არა იმდენად ამ ადამიანის, არამედ შემფასებლის პრობლემაა. ჩვენ ადვილად შეგვიძლია განსჯა, „ადამიანი არაგულგრილი ბუნების ნაწილია. არაგულგრილ ბუნებას კი დაცვა სჭირდება“, - წერდა უიტმენი.

მე შევეცადე, პიროვნების სახე წარმომეჩინა ისეთ კონსტრუქციებად, რომ მნახველს მისი ხანგრძლივი დათვალიერების, შესწავლის სურვილი დაებადოს.  ხშირად ამბობენ, რომ ყოველ ნამუშევარში შეიძლება ჩემი ამოცნობა, რამდენ რაკურსში შეუძლია საკუთარი თავის დანახვაო. ბუნებრივად მიმაჩნია ეს, რადგან ყველა ადამიანი საკუთარ თავს ხატავს (ასახავს, გამოხატავს, რასაც უნდა აკეთებდეს), მით უმეტეს კი, როდესაც საქმე პორტრეტს ეხება.

- სამომავლო გეგმებზე რას გვეტყვით?

 - სამომავლოდ არაფერი დამიგეგმავს. დღეს ბევრი აწყობს გამოფენას. თითქოს ღირებულებაც დაიკარგა... ჩემი აზრით კი, საზოგადოების წინაშე წარდგენა უნდა ღირდეს ზეიმად და არა მხოლოდ ჩემთვის. ვეცდები, ზეიმი მოვაწყო.

გაზეთი „პრემიერი“, თემურ ჭუმბურიძე

FaceBook