ვინ და როგორ ებრძვის განათლების სისტემას?! - შედეგთან ბრძოლა უშედეგოა

თუ გავითვალისწინებ, რომ ჯერ საკმაოდ ახალგაზრდა ვარ, ძალიან დიდი გამოცდილება დაგროვდა როგორც პედაგოგისთვის/ლექტორისთვის. პირველი კურსიდანვე ვმუშაობდი სკოლაში მასწავლებლად და ვმუშაობ დღესაც. მეტიც, ჩემს სამასწავლებლო კარიერას უფრო ღრმა ფესვებიც კი აქვს. ყოველთვის ვაპროტესტებდი იმას, რაც არ მომწონდა, ან თუ შემეძლო, ჩემი, როგორც პედაგოგის, წვლილი შემქონდა რაღაცის დახვეწის, გამოსწორების საქმეში. საუბედუროდ, გასაპროტესტებელი იმდენი რამ იყო და არის დღესაც, რომ ნებისმიერი ხელს ჩაიქნევდა, უბრალოდ გაჰყვებოდა დინებას, რომელიც 'კაცმა არ იცის, სად მიდის~, ან საერთოდ მიდის თუ არა. წერილის გამოქვეყნებას სულაც არ ვგეგმავდი, უბრალოდ, ბოლო დროს ძალიან მაღიზიანებს ვიდეორგოლები, რომლებიც ძალიან მომრავლდა ინტერნეტსივრცეში და რომელთა დანიშნულება მხოლოდ ის არის, რომ რაც შეიძლება გაუნათლებლად წარმოჩნდეს საქართველოს ახალგაზრდობა (ზოგადად, მოსახლეობა). ძალიან მარტივად აკეთებენ ამას, აჩერებენ ქუჩაში ადამიანებს და ეკითხებიან ცნობილი პიროვნებების, ქართველი მეფეებისა თუ მწერლების შესახებ. რა თქმა უნდა, მრავლად ნახულობენ 'არმცოდნეთ~ და მერე დიდი სიხარულით აზიარებენ ამას სოციალურ ქსელებში. რა თქმა უნდა, მესმის, მძიმე მდგომარეობაა და საშინელებაა, ვიღაცას 'ქალიშვილობის ინსტიტუტში ჩაბარების სურვილი რომ აქვს~, მაგრამ შენ რა გიხარია? შე დალოცვილო, ასე გახარებული რომ ხარ მისი ნაამბობით, შენზე უსწავლელი იპოვე და ეს გაგიხარდა?! _ გაგიხარდეს. მე შემეცოდე.
ის, რომ უსწავლელი ადამიანები სწავლულთ პროცენტულად აღემატებიან, დღევანდელობის ტრაგედია სულაც არ არის, ასე იყო ყოველთვის და ვეჭვობ, ასე იქნება მომავალშიც. დღეს, უბრალოდ, უწიგნურობის პოპულარიზაციას ვახდენთ, 'პიარს~ ვუკეთებთ. გაუნათლებელი ყოველთვის ჰყავდა ნებისმიერ სახელმწიფოს, უბრალოდ, მათ თავიანთი საქმე ჰქონდათ მიჩენილი. სულ ახლო წარსულიდან რომ გავიხსენოთ და 'მონობის უღელს~ არ შევეხო, მაგალითად, წინა საუკუნეში, როცა ადამიანს არაფერი ეტყობოდა სწავლაზე მოწყურებულის, მარტივად აგზავნიდნენ 'კოლმეურნეობაში სამოღვაწეოდ~ და ის რუსთაველზე ასე მარტივად ვერ დასეირნობდა, ანუ ყველას თავისი საქმე ჰქონდა. დღეს ხალხს პატრონი არ ჰყავს, დამსაქმებელი არ ჰყავს, არც მიმთითებელ-დამრიგებელი და ამიტომაც გაფუჭდა ვითარება (მთლად ახალგაზრდებსაც ნუ შევაწმენდთ ხელებს). საზოგადოება კი აღტაცებით ამბობს, რა გაუნათლებელი ახალგაზრდობა გვყავსო, თან უკვირთ, იმდენად, თითქოს მზიასა და ზეზვას მშობლების ძვლები აღმოეჩინოთ. ასმაგად უკეთესი პიარი უკეთდებათ მაგ უწიგნურთ, ვიდრე შემოქმედ ხალხს. მიიწვევენ გადაცემებში 'ტუნუნუ დუშუნუსა~ და 'კოხორას~ და ამაზე მერე მთელი ერი ერთობა, რა გვიხარია?!.
ცდებით ძალიან, სულაც არ არის ახალგაზრდობა გაუნათლებელი, ეს უბრალოდ თქვენ ეძებთ უწიგნურებს სანთლით, თორემ იმდენი ნიჭიერი სტუდენტი მყავს, იმდენი შემოქმედი, არაერთი საღად მოაზროვნე მოსწავლე, გამომგონებელი რომ... მათ რომ ეძებდეთ, ასეთი შთაბეჭდილება არ გექნებოდათ, თქვენ უბრალოდ თქვენზე უცოდინრის ნახვა გახარებთ... აი, რა არის უბედურება... აბა, დაფიქრდით, რამდენი 'ვაჟა~ შეიძლება იყოს საქართველოს მთებში, რამდენი რამ ჰქონდეს იქნებ სათქმელი და... რატომ მათ არ ეძებთ?!
თქვენ შედეგს აპროტესტებთ, ებრძვით და ძალიანაც გეშლებათ. იქნებ სჯობდეს მიზეზთან ბრძოლა, რომელიც შედეგს აუცილებლად გამოიღებს, თუმცა ამაზე 'საბრძოლველად~ კი არა, საფიქრალადაც არ არის მზადყოფნა. 'გაუნათლებელი თაობა მოდის~ _ ხშირად მესმის ეს სიტყვები. გმადლობთ, მეც ვხედავ, მაგრამ ვისი ბრალია?!. ნებისმიერი ხარვეზი, რაც განათლების კუთხით დაფიქსირებულა, განათლების სამინისტროდან მოდის და არა ჩემგან, როგორც პედაგოგიდან, აქ არც მე ვარ დამნაშავე და არც მოსწავლე (მასწავლებელთა ბრალეულობას ვხედავ, თუმცა ამ კუთხით არა)... სულ არ მჭირდება შორს წასვლა, პირველ ნაბიჯებს ვდგამდი, როგორც მასწავლებელი, ტრიმესტრული სწავლება რომ ბობოქრობდა, თან ისეთი საგნების, როგორიცაა ფიზიკა, ბიოლოგია და ქიმია (ეს საგნები ენაცვლებოდა ერთმანეთს ტრიმესტრულად წლის მანძილზე. იყო, ალბათ, სხვა საგნებიც, რომლებიც მსგავსი გრაფიკით ისწავლებოდა, ასევე. მე უბრალოდ ფიზიკის კათედრაზე ვმუშაობდი და ჩემს გასაჭირს ვყვები). ვინმემ შეგიძლიათ განმიმარტოთ, როგორ შეიძლება ერთი კლასისთვის განკუთვნილი მასალა ფიზიკაში ბავშვებს შეასწავლოს პედაგოგმა სამ თვეში... ადამიანი კი, რომელმაც ეს მოიფიქრა (მერე კი რეფორმა უწოდა), ჩემთვის, როგორც განათლების ექსპერტისთვის, ავადმყოფია, ან გამიზნული მტერი განათლების სისტემის, ახალგაზრდობისა და საერთოდ ქვეყნის. კათედრაზე ფიზიკის 3 პედაგოგი მუშაობდა, ჩემ გარდა. მე, როგორც კათედრის გამგეს, რა თქმა უნდა, საგნის სასწავლო გეგმა უნდა გამეწერა. გეგმას კი გავწერდი, თუგინდ ერთ კვირაზე გავწერდი მთელ მასალას, უბრალოდ, განხორციელება და ამ ყოველივეს ბავშვამდე მიტანა იყო რთული. კარგად მახსოვს, როგორ შევედი დირექტორთან და ვთხოვე, მთელი წელი გვესწავლებინა ფიზიკა და არა ტრიმესტრულად, კერძო სკოლა იყო და მარტივად მოვაგვარე ეს საკითხი, მაგრამ ჩემს კოლეგებს რა ექნათ, რომლებიც საჯარო სკოლაში ასწავლიდნენ?!. გვიან მოეგო გონს სამინისტრო, მაგრამ მთელმა ამ 'ბრძოლამ~ მასწავლებლებისა და მოსწავლეების მხრებზე გადაიარა, ბოდიშიც არ მოუხდია მაშინ არავის ამ უმსგავსო ქმედებისთვის, მოიგონეს რეფორმა _ 'ფიზიკის შესწავლა სამ თვეში~. დღეს კიდევ ისე უსირცხვილოდ იმოძღვრებიან შორიდან და გვასწავლიან ჭკუას 'ლომაიები~, 'შაშკინები~... და მრავალნი, თითქოს მინისტრი მე ვყოფილიყავი და მე ამერ-დამერიოს ყველაფერი, თითქოს მე გადავაგვარე სახელმძღვანელოები... ყველა წიგნს ბეჭდავს, სასკოლო სახელმძღვანელო რომ დიდ ყურადღებას საჭიროებს, მგონი, ამით სიახლეს არაფერს ვამბობ... სასკოლო სახელმძღვანელო სწორედ რომ პედაგოგმა უნდა შეადგინოს, რომელსაც სკოლაში, ბავშვებთან უმუშავია, რომელიც კარგი მეთოდისტი და საგნის პროფესიონალია. საპილოტე პროგრამა რომ მიმდინარეობდა, მახსოვს, დასაწყისისთვის ფიზიკის სახელმძღვანელოები რა ვითარებაში იყო, რომელიც სამინისტრომ სკოლებში დაუშვა... მაგალითად, მოსწავლე გაკვეთილს მაბარებდა შემდეგი სიტყვებით: ჩატარებული ცდების საფუძველზე ჩვენ შეგვიძლია, დავასკვნათ, რომ... რომელი ცდების?! ავტორმა რომ ჩაატარა (რა ექნა, სახელმძღვანელოში ეწერა ასე და განხილული იყო ერთ-ერთი ცდა)?! სამინისტრომ არც იკითხა, ამ წიგნს რომ მთავაზობდა, შესაბამისი ლაბორატორია მქონდა თუ არა... მერე თანდათან მოვიდნენ გონს, მანამდე კი ჯოხი მასწავლებლებსა და მოსწავლეებზე გადატყდა, რა თქმა უნდა... ბოდიში არავის მოუხდია.
მერე იყო და კლასიფიკაცია მოახდინეს (უნებლიეთ, თავიანთი ნაბიჯების პასუხად მიიღეს) სასკოლო საგნებისა და გაიჟღერა მეორეხარისხოვანი გაკვეთილების თემამ, ბიოლოგიისა და ქიმიის სწავლაც თურმე სამ თვეში იყო მოსახერხებელი, ფიზიკის მსგავსად, და ასე, ჰარი-ჰარალეზე მოინდომეს სოფლის აშენება, თან ამ ყოველივეს რეფორმები ერქვა... ბოდიში არავის მოუხდია...
მერე ქართველი მწერლების შესწავლა თითქმის ნულამდე დაიყვანეს. კითხულობს მოსწავლე 'ლურჯა ცხენებს~, იქვე მიწერილი აქვს ავტორი გალაკტიონ ტაბიძე, თუმცა არაფერია ნახსენები ავტორზე, ანუ კითხულობს 'ვიღაც~ გალაკტიონის ლექსს. ავტორების შესახებ ინფორმაციას ვინღა ჩივის, ნაწარმოებებსაც კი ებრძოდნენ ქართულს. ვერ ვხვდებოდი, რა უნდოდა სელინჯერის ნაწარმოებებს 'მშობლიური ლიტერატურის~ სახელმძღვანელოში (დიდ პატივს ვცემ, როგორც მწერალს, მაგრამ ძალიან დიდი ბოდიში და გამსახურდიას, რობაქიძის, ჭავჭავაძის, ვაჟასა და სხვათა გადაფარვის ხარჯზე ნამდვილად _ ვერა). არც ამისთვის მოუხდია ბოდიში არავის... თქვენ დამდგარხართ და ამ 'რეფორმებგამოვლილ~ ახალგაზრდებს ქუჩაში აჩერებთ და ეკითხებით, ვინ იყო ნიკოლოზ ბარათაშვილი და ა.შ. ჰკითხე, აბა, ასწავლეს, ვინ იყო?!. მისცეს პედაგოგებს საშუალება, ესწავლებინათ?!.
მერე იმის მცდელობაც იყო, წიგნი კომპიუტერით ჩაენაცვლებინათ. ადამიანი რომ იმას ვერ გაიაზრებს, რომ 'წიგნს ალტერნატივა არ აქვს~, ის მინისტრად კი არ უნდა დაინიშნოს, სამინისტროსთან ჩავლაც უნდა აეკრძალოს. სისტემა არ ვარგოდა, რაც მახსოვს, და არ ვარგა დღესაც, ამიტომაც არის 'რეპეტიტორთა ბუმი~ დღეს. ეს ინსტიტუტი ისეთივე ძველია, როგორც მასწავლებლობა და მას სულაც არ ვებრძვი (მეც რეპეტიტორი ვარ), უბრალოდ, ადრე რეპეტიტორთან დადიოდა ის მოსწავლე, რომელიც კონკრეტულ საგანში 'მოიკოჭლებდა~, ახლა პირიქითაა _ კარგი მოსწავლეები დადიან რეპეტიტორებთან, რადგან ისე დიდი შანსები არ აქვთ ეროვნულ გამოცდებზე. ეს მხოლოდ და მხოლოდ ორ რამეზე მიუთითებს. პირველი _ სრული ზოგადი სასკოლო განათლების პროგრამა არ არის თანხვედრაში (ვგულისხმობ ხარისხობრივ დონეს) სახელმწიფო გამოცდებთან, ან მეორე _ ისინი სრულიად აცდენილია ერთმანეთს... არც ამის გამოსწორებას ცდილობს ვინმე...
მერე იყო და სასერტიფიკაციო გამოცდები მოგვიფიქრეს პედაგოგებს, დირექტორებს კი _ ლოტოტრონი. სასერტიფიკაციო გამოცდები იმის მეასედსაც ვერ აკეთებს, რასაც ადრე პედაგოგთა დახელოვნების კურსები ახერხებდა. რაც შეეხება ლოტოტრონს, ალბათ, 'მსგავსი სამასხარაო საქმე მასწავლებლის მიმართ არასდროს თქმულა~. სასერტიფიკაციო გამოცდებს მინდა დავუბრუნდე და ვთქვა, რომ არ შეიძლება ასეთი სახით გადამზადდეს პედაგოგი, არ შეიძება პედაგოგს ეთქვას, რომ შენ ორიანზე დაწერე ტესტი (მე როდესაც შეხვედრები მაქვს პედაგოგებთან, ხშირად ვთხოვ ხოლმე, რომ კონკრეტული მაგალითი ამომიხსნან ისე, როგორც ამას ითხოვენ ათოსანი მოსწავლისგან, მერე იქ ხშირად ვამჩნევ მეთოდურად რაიმე ხარვეზს, თუმცა არასდროს დავუშვებ იმას, რომ მათთან სიტყვა 'ეს არასწორია~ გამოვიყენო და ვუთხრა, რომ 'ეს ცუდად ამოხსენი~ ან რაიმე მსგავსი. არც ქულებზე ვუფასებ ტესტირებას მათ, უბრალოდ, გადავხედავ ნაშრომს და ვაძლევ მითითებას, შენიშვნის ნაცვლად კი ვეუბნები: 'ნახეთ, ასე უკეთესი იქნებოდა~ და სხვ. სასერტიფიკაციო გამოცდების კურსი არ არის იმ დონეზე დახვეწილი, რომ შედეგად პედაგოგს სერტიფიცირებული ეწოდოს, გამოცდებისთვის მოსამზადებელი სახელმძღვანელოებიც გადახედვას საჭიროებს, არც ტრენინგებია საკმარისი. ისიც დანაშაულია, როცა ისეთი ადამიანი გვიტარებს ტრენინგს, გაკვეთილი რომ არ აქვს ჩატარებული და გვმოძღვრავს იმის შესახებ, როგორ უნდა დავიმორჩილოთ გაკვეთილზე მოსწავლე... რა თქმა უნდა, არავინ ფიქრობს ამაზე... შეგვეშალაო/გვეშლებაო, არც ამას ამბობს ვინმე. ხელფასები კი ისედაც კარგად იცით, როგორია მასწავლებლის, იმ ძალის, რომლის ირგვლივაც ბრუნავს ნებისმიერი სახელმწიფო... და ათასი რამ, რაზეც არავინ ფიქრობს... თქვენ კი ახალგაზრდობას დასდევთ და იმას ლამობთ, უწიგნური გამოიჭიროთ. მინისტრები ჩაგეწერათ, თქვენ დალოცვილებო, ზოგი ბავშვის ნაცვლად 'ბაშვს~ რომ წერდა და ზოგს 'დედალი ძროხების ფერმა~ რომ ჰქონდა... სამინისტროებთან მიდით, ქუჩაში ხალხს რომ დასდევთ. იმათ უთხარით, მოგვეცეს საშუალება პედაგოგებს ნორმალური მუშაობის და ჩვენ ჩავდებთ იმ ძალას მომავალ თაობაში, რომელიც საბოლოოდ გასწევს წინ ქვეყანას. პედაგოგებს ასე მარტივად ნუ შეგვახოცავთ ხელებს. 'პედაგოგობა მადლცხებული პროფესიაა და ყოველი პედაგოგი ჩემთვის გმირია~. მართალია, მიზეზებზე ამომწურავად ვერ ვისაუბრე, მაგრამ არცთუ ისე ცოტა. მიზეზი ეძებეთ, შედეგთან ბრძოლა უშედეგოა.

გიორგი მესხი

FaceBook