ანტირელიგიური პროპაგანდა - დაკრძალვა კომუნისტურად
რელიგიასთან ბრძოლა ხანდახან აბსურდამდე მიდიოდა, მაგალითად: ზღაპრების დასაწყისებიდან ამოიღეს: „იყო და არა იყო რა, ღვთის უკეთესი რა იქნებოდა", რადგან საბჭოთა ზღაპარში ღმერთს ადგილი არ შეიძლებოდა ჰქონოდა. სერიოზულად განიხილავდნენ ახალი წელთაღრიცხვის დაწესების საკითხსაც. უღმერთოთა ხელმძღვანელის, იაროსლავ (ისააკ) გუბელმანის, აზრით, წელთაღრიცხვა 1917 წლიდან, ანუ რევოლუციიდან უნდა დაწყებულიყო: „ჩვენ უკვე დღეიდან უნდა დავიწყოთ საკუთარი წელთაღრიცხვის გამოყენება. ასე რომ, ამჟამად 1929 წელი კი არ არის, როგორც ბევრს ჰგონია, არამედ ახალი ერის 12 წელია. მე ვხმარობ ტერმინს „ახალი ერა" იმისთვის, რომ არ ვახსენო ქრისტიანთა ერა".
ქართული პოლიტიკური ლირიკა ამ იდეას ასე ეხმაურებოდა: მართალია, ახალი წელთაღრიცხვა ქრისტეს შობიდან იწყება, მაგრამ ახალი ერა ან ლენინის დაბადების დღიდან, ან პროლეტარული რევოლუციიდან უნდა დაიწყოსო: „მე წელთაღრიცხვას დავიწყებდი იმ დიდი დღიდან, / როცა ამქვეყნად დაიბადა ბრძენი ლენინი“ ან : 1917 წლის რევოლუცია დაუვიწყარია, რადგან „იქიდან მოდის ქვეყნის ნათელი / და მეც ცხოვრებას იქიდან ვიწყებ“.
1929 წლიდან სამუშაო კალენდარიდან ამოიღეს კვირა. საბჭოთა კავშირში სამუშაო კვირა 5 დღიანი იყო, მეექვსე დღეს მშრომელები ისვენებდნენ, შემდეგ კი ისევ 5-დღიანი კვირა იწყებოდა. ამ ფორმით კომუნისტებმა უარყვეს კვირა, ქრისტეს აღდგომის დღე, რომელიც მორწმუნეთათვის დასვენების დღედ ითვლებოდა. ასეთი სისტემა 1940 წლის ივნისამდე მოქმედებდა.
„სახარების ცრუ ზღაპრებს არარსებული იესო ქრისტეს დაბადების შესახებ ფართოდ იყენებენ კლასობრივი მშვიდობიანობის ქადაგებისათვის. ეს ზღაპარი ხელს უწყობს კაპიტალისტებს, მოატყუონ და დასჩაგრონ მუშები. წინააღმდეგ შობისა, წინააღმდეგ რელიგიისა და ხუცების ბოდვისა, გავშალოთ სოციალისტური მშენებლობა… ლითონზე დარტყმულ ჩაქუჩებისა და დაზგების ხმაურმა უნდა ჩაახშოს ხუცების ზარების გუგუნი და რელიგიური გალობანი. ამით ჩვენ გამანადგურებელ ლახვარს ვცემთ რელიგიურ ჩვეულებებს, ძველ ყოფა-ცხოვრებას. ეკლესიის მსახურების იერიშს ერთსულოვანი პასუხი უნდა გასცენ უღმერთოებმა, თითოეულმა შეგნებულმა მუშამ“ - წერდა გაზეთი „კომუნისტი” 1929 წლის 23 დეკემბერს.
მარქსიზმი რუსეთში და ზოგ ქვეყანაში მოვიდა, როგორც ახალი რელიგია, როგორც დოგმატური მარქსიზმი. შესაბამისად მას უნდა მოჰყოლოდა ცხოვრების ახალი წესიც. ამიტომ, იგი არ უნდა დაკმაყოფილებულიყო მხოლოდ ძველის უარყოფით, მხოლოდ წარსულის დაგმობით და აკრძალვით, არამედ მას საკუთარი პრინციპები, იდეალები და ღირებულებები უნდა მოეტანა. იმისათვის, რომ ხალხის მასებში აღმოეფხვრა ძველი რწმენა და ცხოვრების წესი, ამისათვის მას საკუთარი მსოფლმხედველობისათვის ადგილი უნდა გაეთავისუფლებინა. სხვაგვარად, ადამიანთა ცხოვრებიდან უნდა წაეშალა ყოველივე ის, რაც რელიგიურ ცხოვრებასთან იყო დაკავშირებული. ეს შეეხებოდა ადამიანთა რწმენას, ყოფას, ტრადიციებს, წეს-ჩვეულებებს და ა. შ. (თ. ფანჯიკიძე).
სრულიად კანონზომიერი იყო, რომ ბოლშევიკური პარტია დაიწყებდა რელიგიური დღესასწაულების ჩანაცვლებას კომუნისტურით. ახალ დროში (როგორც უმღეროდნენ „ჩვენო ახალო დროებავ, შენ კი გენაცვალე“) დაისვა საკითხი მოსახლეობის, საბჭოთა ხალხის რევოლუციურ და სამხედრო-პატრიოტულ ტრადიციებზე აღზრდის შესახებ. საბჭოეთში დიდი ზარ-ზეიმით აღინიშნებოდა:
7 ნოემბერი - დიდი ოქტომბრის სოციალისტური რევოლუციის დღესასწაული;
1მაისი - მშრომელთა საერთაშორისო სოლიდარობის დღე;
22 აპრილი - პროლეტარიატის ბელადის, ლენინის, ხსოვნის (დაბადების) დღე;
18 მარტი - პარიზის კომუნის დღე;
5 დეკემბერი - კონსტიტუციის დღე;
5 მაისი - ბეჭდვითი სიტყვის დღე;
19 მაისი - პიონერული ორგანიზაციის დღე;
29 ოქტობერი - კომკავშირული ორგანიზაციის დღე;
1 ივნისი - ბავშვთა დაცვის საერთაშორისო დღე;
24 აპრილი - ახალგაზრდობის საერთაშორისო სოლიდარობის დღე;
17 ნოემბერი - სტუდენტთა საერთაშორისო დღე;
25 მაისი - აფრიკის გათავისუფლების დღე;
8 მარტი - ქალთა საერთაშორისო სოლიდარობის დღე;
23 თებერვალი - საბჭოთა არმიისა და სამხედრო-საზღვაო ფლოტის დღე;
18 აგვისტო - საჰაერო ფლოტის დღე;
19 ნოემბერი - სარაკეტო ჯარებისა და არტილერიის დღე;
12 აპრილი - კოსმონავტიკის დღე;
28 მაისი - მესაზღვრის დღე;
სექტემბრის მეორე კვირა - ტანკისტის დღე;
9 მაისი - ფაშისტურ გერმანიაზე გამარჯვების დღე.
1929 წელს გამოცემული წიგნი „მეცნიერება და რელიგია“ ასე მთავრდებოდა: „პოლიტიკურად გამარჯვებულმა პროლეტარიატმა იდეოლოგიურადაც უნდა გაიმარჯვოს და რელიგიის უკანასკნელი ნაშთები გაანადგუროს“. ეს გამარჯვება გულისხმობდა საეკლესიო დღესასწაულების ჩანაცვლებას, შეცვლას, ტრადიციებზე უარის თქმას, ადამიანის ფესვებიდან, ძირებიდან მოგლეჯას. პარტიას ყველაფერი ხელს უშლიდა დიადი კომუნიზმის მშენებლობის საქმეში. მეცნიერული და მეთოდური საფუძველიც ადვილად მოინახა: „რელიგიური და ზოგიერთი სხვა მოძველებული წეს-ჩვეულებანი, რომელთაც დღეს მისდევს ახალგაზრდობა, თავიანთი ბუნებით ემსახურებიან ექსპლოატატორთა ინტერესებს, ხოტბას ასხამდნენ სიმდიდრეს, შთამომავლობით უპირატესობას, განამტკიცებდნენ პატრიარქალურ ურთიერთობებს, ახალგაზრდების მატერიალურ დამოკიდებულებას უფროსებზე, ხელს უწყობდნენ ეროვნულ კარჩაკეტილობას, აღვივებდნენ რასობრივ და ეროვნულ შუღლს~.
1924 წლის 16 აპრილს თბილისის აღმასკომის უჯრედში განიხილეს საკითხი „ახალი ყოფა-ცხოვრების შესახებ“. უკვე 20-იანი წლებიდანვე მნიშვნელოვანი ყურადღება დაეთმო ქრისტიანული დღესასწაულებისა და საიდუმლოებების ჩანაცვლებას ახალი სამოქალაქო-პარტიული რიტუალებით. იდევნებოდა ეკლესიაში ჯვრისწერა, დაბადების რეგისტრაცია და მიცვალებულის წესის აგება. სენაკის რაიონის სოფელ სალხინოში ერთ-ერთმა ბოლშევიკმა ქრისტიანული წესით დაკრძალული საკუთარი მამა ამოთხარა და წითელი დროშებითა და სასულე ორკესტრის თანხლებით „კომუნისტურად“ დაკრძალა. ადგილობრივმა პარტიულმა ხელმძღვანელობამ გამოსცა დადგენილება ძველ სასაფლაოებზე (ეკლესიიის ეზოში) მიცვალებულების დამარხვის აკრძალვის შესახებ. ამიტომ, ამავე რაიონის სოფელ ჟინოთაში დაკრძალული მიცვალებული ძალით ამოთხარეს და ახალ სასაფლაოზე დაკრძალეს. მიცვალებულის საეკლესიო დაკრძალვის წესში პარტია ხედავდა სიკვდილ-სიცოცხლის არსის რელიგიურ მსოფლგაგებას, რომელიც ემყარება ადამიანის სულის უკვდავებას, საიქიო ცხოვრების მარადიულობას. ამის გამო, დაკრძალვის რელიგიური რიტუალი შეცვალეს კომუნისტურით: მიცვალებულს მიაცილებდნენ წითელი დროშებითა და რევოლუციური სიმღერებით. სასაფლაოზე რევოლუციური პათოსით აღსავსე სიტყვებს წარმოთქვამდნენ. კომუნისტურ წესით დაკრძალვის შემთხვევებს პრესაც გამოეხმაურა: „3 მარტს, - წერდა გაზეთი „სპარტაკი“, - ქ. ბორჯომის მახლობლად მდებარე სოფელ ლიკნის მცხოვრები გარდაცვლილი ახალგაზრდა მუშა იქნა დასაფლავებული სარწმუნოებრივი (ქრისტიანული) ცერემონიების გარეშე... წითელი დროშებითა და რევოლუციური სიმღერებით მიცვალებული იქნა გამოსვენებული გორაკზე ფიჭვ-ნაძვნარში. სასაფლაოსთან შესაფერი სიტყვები წარმოსთქვეს... ბევრი მოხუცებულთაგანაც გაიგონებდით ისეთ სიტყვებს: „რათ გინდა ის მატყუარა მღვდელ-დიაკვანი, - ცრუმორწმუნეობა, ქელეხი და აღაპი“. მასობრივი ისტერიკის ფონზე იქმნება იმისი ილუზია, რომ სოფლად თუ ქალაქად - ყველგან შეაღწია სამოქალაქო წესით დაკრძალვის წესმა. 1923 წლის 20 მარტის გაზეთი „კომუნისტი“ გვახარებს ასეთი ცნობით: „ამაღლების თემში ამასწინედ ყოფილა რამოდენიმე შემთხვევა, რომ უპარტიო გლეხებს უმღვდელოთ, სამოქალაქო წესით გაესვენებიათ თავიანთი მიცვალებულები“.
ეკლესიის ნაცვლად მიცვალებულის კლუბებიდან, კულტურის სახლებიდან, იმ დაწესებულებიდან გამოსვენება დაიწყეს, სადაც მუშაობდა. საეკლესიო გალობის ნაცვლად იწვევდნენ მომღერალთა გუნდებს ან ინსტრუმენტულ ანსამბლებს (ან ისმოდა ფირზე ჩაწერილი სამგლოვიარო კლასიკური მუსიკა). კუბოში ჩასვენებულს ხელებს გულზე არ გადაუჯვარედინებდნენ. ბელადები (ლენინი და სტალინი), პარტიის გენერალური მდივნები ხელებჩამოშვებულები არიან ჩასვენებული სასახლეში. პარტიული ნომენკლატურა გლოვის ნიშნად წითელ სამკლავეებს იკეთებდა მარცხენა ხელზე, კუბოსაც წითელ დროშას გადააფარებდნენ ჩაქუჩისა და ნამგლის გამოსახულებით. ფსალმუნების კითხვისა და ღამისთევის ნაცვლად შემოიღეს საპატიო ყარაულში დგომა. თუ ადრე მიცვალებულს ფეხით მიაცილებდნენ სასაფლაომდე, ახლა მანქანებითა და სპეციალური ავტობუსებით მიჰყვებოდნენ მოქელეხეები. დაახლოებით მე-20 საუკუნის 50-იანი წლების ბოლოდან საქართველოში შემოვიდა უზომოდ დიდ ქელეხების გამართვის წესი: „ხშირია ქელეხის გამო სამუშაოს მასობრივი გაცდენის შემთხვევებიც. 1965 წლის 16 ივლისს ხობის რაიონის სოფელ საქირიოს ორჯონიკიძის სახელობის კოლმეურნეობის წევრებმა მეზობელ სოფელში მიცვალებულის დაკრძალვასთან დაკავშირებით ჩაშალეს დღიური გეგმის შესრულება: რვა ტონა ჩაის ნაცვლად მოკრიფეს ორი ტონა“.
საბა მეტრეველი, გაზეთი ”პრემიერი”(5-11ივნისი) #39
1 - USD - 2.416
1 - EUR - 2.981
100 - RUB - 3.922
2010
