მედეა ჩახავა - ტალანტი სიყვარულისა

გზის დასაწყისი

მოძრავი, ხალისიანი, პლასტიკური იყო. უყვარდა ცეკვა. თვით ნინო რამიშვილისა და ილიკო სუხიშვილს ახალგახსნილ ჯგუფშიც კი ცეკვავდა, ეტრფოდა ხელოვნებას, განსაკუთრებით  - თეატრს (ან რა გასაკვირია?!), თუმცა ამ დროს საქართველოში არ იყო სათეატრო უმაღლესი სასწავლებელი. ამიტომ, მამის რჩევით, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე ჩააბარა ინგლისური ენისა და ლიტერატურის სპეციალობით - ეს იყო 1938 წელი. თეატრალური ინსტიტუტის დაარსება მოგვიანებით გაიგო მედიკომ, მამა დაეხმარა, რომლის თანაკურსელიც იყო აკაკი ხორავა ჯერ კიდევ კიევის სამედიცინო ინსტიტუტში სწავლის პერიოდში. გამოცდები დამთავრებული იყო, თუმცა მეცხრე აუდიტორიაში კომისია მაინც შეიკრიბა: აკაკი ხორავა, აკაკი ვასაძე, დოდო ალექსიძე, მალიკო მრევლიშვილი და გიორგი ტოვსტონოგოვი. თავად უგონოდ ღელავდა, უსაშველოდ... მოუსმინეს მედეა ჩახავას, რომელსაც ორჯერ ერთსა და იმავე ადგილას დაავიწყდა ლექსი, მერე იტირა. ამის გამო დაასკვნეს: ტირის, იცინის - ემოციური გოგონააო და შეთავსებით მიიღეს ინსტიტუტში, უნივერსიტეტშიც უნდა ესწავლა და აქაც უნდა ევლო ლექციებზე. ზამთრის სესიების შეჯამების შედეგად კი გადაწყდა, გაუქმებულიყო შეთავსება და მედიკო თეატრალურ ინსტიტუტში დარჩენილიყო - ასე დაიწყო ბედნიერი  საინსტიტუტო ცხოვრება გიორგი ტოვსტონოგოვის ხელმძღვანელობით.

ცხოვრება თეატრში და თეატრით

1944 წელს დაამთავრა შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალური ინსტიტუტის სამსახიობო ფაკულტეტი და ამავე წლიდან რუსთაველის თეატრის მსახიობი გახდა. სულ ცოტა ხანში დაიწყო ახალი ეპოქა ქართული თეატრისა მიხეილ თუმანიშვილის “შვიდკაცათი”.  ახალგაზრდა მსახიობთა ჯგუფმა: მედეა ჩახავამ, რამაზ ჩხიკვაძემ, გიორგი გეგეჭკორმა, ეროსი მანჯგალაძემ, გურამ საღარაძემ, ბადრი კობახიძემ და თავად მაესტრომ ახალი ფურცელი ჩაწერეს რუსთაველის თეატრის ისტორიაში.

 მედეა ჩახავას თეატრში ნათამაშები მნიშვნელოვანი როლები:

ჯენევრა (“ღრმა ფესვები”), ნადია (“მტრები”) მაშენკა (“ზოგჯერ ბრძენიც შეცდება”), გაიანე (“ჩაძირული ქვები”), მაიკო ორბელიანი (“ნიკოლოზ ბარათაშვილი”), ეთერი (“მისი ვარსკვლავი”), ლიდა პლახა (“ადამიანებო, იყავით ფხიზლად”), ეფემია (ფეფელა) (“პეპო”), გაიანე (“ღალატი”), ამარანტა (“ესპანელი მღვდელი”), თინა (“ტარიელ გოლუა”), კლარა (“ფილოსოფიის დოქტორი”), სარე (“ეზოში ავი ძაღლია”), იამზე (“ამბავი სიყვარულისა”), ლიდა მატისოვა (“როცა ასეთი სიყვარულია”), ოფელია (“ჰამლეტი”), მარგარიტა (“ფიროსმანი”), მელა (“ჭინჭრაქა”), მარი ოქტომბერი (“შეხვედრა”), ამანდა (შუშის სამხეცე”), მარიამი (“გვადი ბიგვა”), კნეინა ჩიტუნია (“გუშინდელნი”), მარია ხოსეფა (“ბერნარდა ალბას სახლი”), რუსულის მასწავლებელი (“მე, ბებია, ილიკო და ილარიონი”), მარგარეტ (“რიჩარდ III”), პუპლია (“შორაპნელი ქალბატონები”), ლალა (“აქ, ამ სავანეში”), ელისო (“მოხუცი ჯამბაზები”). თავად ყველაზე დიდ თეატრალურ წარმატებად და ყველაზე საყვარელ როლად ლიდა მატისოვას (“როცა ასეთი სიყვარულია”) ასახელებდა!

შვილთან თამაში

შვილთან თამაში თემურ ჩხეიძე ერიდებოდა დედასთან მუშაობას. არც ქალბატონი მედიკო იკლავდა თავს: არიქა, შვილმა როლები მომაყაროსო. მიხეილ ჯავახიშვილის „ქალის ტვირთზე“ მუშაობა რუსთაველის თეატრში 1976 წელს დაიწყეს (დამდგმელი თ. ჩხეიძე, მხატვარი მ. შველიძე, ქორეოგრაფი ი. ზარეცკი. პრემიერა შედგა 03.01.1977წ.). ქეთევან ახატნელის როლზე სამი მსახიობი დაამტკიცეს. მედეა ჩახავას ქვრივი ახატნელი უნდა ეთამაშა. დაიწყო შემოქმედებითი პროცესი, ერთმანეთს ცვლიდა რეპეტიციები, მაგრამ მოულოდნელად გაიგო დედამ, რომ შვილმა როლიდან მოხსნა. რეჟისორმა შეცვალა კონცეფცია - სპექტაკლის მთლიანი ორგანული ქსოვილისათვის ზედმეტად ჩათვალა ქვრივი ახატნელის სახე და როლზე მხოლოდ მარი ჯანაშია დატოვა. მ. ჩახავას სკანდალი არ მოუწყვია, არ ჩვეოდა ეპატაჟური გამოსვლები. გული დასწყდა, მომზადებული როლი ვეღარ ითამაშა და ჩუმად იტირა... რუსლან მიქაბერიძემ კი ასეთი სტროფი მიუძღვნა უკომპრომისო შვილსა და რეჟისორს: „ჯანაშიასთან მედიკო გამოჩნდა ცოტა მომსხვილო, რა პრინციპული ყოფილხარ როლიდან დედამოხსნილო!“ მერე გავიდა დრო, დრო სასტიკი და დაუნდობელი. რუსთაველის თეატრის პრიმამსახიობს როლებს აღარ აძლევდნენ. ცხოვრება თეატრში მიდიოდა მედეა ჩახავას გარეშე. არადა, მაყურებელი ითხოვდა საყვარელ მსახიობთან შეხვედრას. ამ იძულებით შემოქმედებით პაუზასაც გმირული სიმდაბლით უძლებდა. თემურ ჩხეიძე უკვე მარჯანიშვილის თეატრის რეჟისორი იყო და რუსთაველის თეატრში ის ვერაფრს შეცვლიდა დედის სასარგებლოდ. ქვეყნის პრეზიდენტმა, ედუარდ შევარდნაძემ, ერთ თავის წერილში ინატრა მედეა ჩახავას თამაშით მიღებული სიხარული და სთხოვა თ. ჩხეიძეს, დედაშენი ათამაშე და ჩვენც გაგვახარეო. ქალბატონი მედიკო ფრთხილად და ფარული იუმორით შეახსენებდა შვილს: ბატონი ედუარდის თხოვნა ხომ გახსოვს?! ჰო, დედა, ჰო - ეტყოდა თ. ჩხეიძე, მაგრამ როლი არ ჩანდა. ნანატრი დღეც დადგა: 2004 წელს სამეფო უბნის თეატრში დაიდგა სპექტაკლი „აქ, ამ სავანეში“ (მანანა დოიაშვილის ორი ნოველის: "დიდება იმპერატორ რამუს პირველსა" და "პაუზის“; გოგა თავაძის "თითო ბოთლი ლუდისა“ და თამარ ბართაიას "სარკის“ მიხედვით). ეს იყო თემურ ჩხეიძის შემოქმედებითი სახელოსნოს ნამუშევარი. ყველა ნოველას თავისი რეჟისორი ჰყავდა, მედეა ჩახავამ თ. ბართაიას „სარკეში“ (რეჟისორი მამუკა ტყემალაძე) თამარ სხირტლაძესთან ერთად შექმნა დაუვიწყარი სახე. ბედნიერი იყო თავადაც, ზეიმობდა ქართული თეატრიც და კმაყოფილი იყო თემურ ჩხეიძეც: მე ამ დროს ვუცდიდი, რომ შენთვის მიმესადაგებინა მასალაო - ტელეფონით უთხრა დედას პეტერბურგიდან. ეს იყო დედა - შვილის უკანასკნელი ტანდემი.

კინოვარსკვლავი

თეატრი უფრო უყვარდა (როგორც ყველა მსახიობს!), მაგრამ კინომ უზარმაზარი სიხარული და პოპულარობა მოუტანა. არადა, მხოლოდ 16 ფილმში გადაიღეს, უკანასკნელში - 2005 წელს, მაგრამ მისი ნიჭის ელვარება (ლირიკულიც და დრამატულიც) მაინც გამოავლინა ქართულმა კინომ, რომლის ეკრანზე 56 წელი განსაკუთრებული გულწრფელობითა და უბრალოებით დაჭიკჭიკებდა მედეა ჩახავა. მისი კინოროლებია:

ჟუჟუნა (“ბედნიერი შეხვედრა” - 1949); ცქრიალა (“ჭრიჭინა” - 1954); მელანო (“ბაში-აჩუკი” - 1956); მედეა (AnddzambTchachum Em - 1958); მეეზოვე ქალი (“მანანა” - 1958); მეფოლადის ცოლი (“დღე უკანასკნელი, დღე პირველი” - 1959); ნინო (“ნინო” - 1959); თამრო (“გლახის ნაამბობი” - 1961); ქეთო (“თხუნელა” - 1962); მაგდა (“ალოობა” - 1967); სოფიო (“მხიარული რომანი” - 1972); ნატალია (“ოქროს ობობა” - 1992) და სხვა.

პოპულარობის პიკი

ერთ-ერთ ინტერვიუში იგონებდა ასეთ ამბავს: “1996 წელი იყო.  მძიმე პერიოდი იდგა. არ ვიცი, რაღა მაშინ გადავწყვიტე კბილების გაკეთება, მაგრამ მაწუხებდა და რა მექნა?! კბილები ამოღებული მქონდა, მაკასთან წავედი მოსასვენებლად. იქ ნათესავი დამხვდა და მას ვუამბობდი ჩემი გაჭირვების ამბავს. უცებ გაიღო კარი (კარს არასოდეს ვკეტავდით, იტალიური ტიპის ეზოა და ყველა ერთმანეთს ვიცნობდით) და შემოცვივდნენ ნიღბიანი ბიჭები. ვიფიქრე, რომ ჩემი შვილიშვილებისა და მათი მეგობრების მოწყობილი მასკარადი იყო (არაერთხელ გაუკეთებიათ მსგავსი რამ), ამიტომ ყურადღება არ მივაქციე და ლაპარაკი განვაგრძე. სიარული რომ არ შეწყვიტეს და რაღაც-რაღაცების გადმოყრაც დაიწყეს, გავბრაზდი და შევუტიე, - გეყოფათ ახლა, ხომ ხედავთ, არ შემეშინდა. დასხედით, მოიხსენით ეგ ნიღბები და ჩაის დაგალევინებთ-მეთქი. ჯერ შემომხედეს, მაგრამ მალე ისევ დაიწყეს აქეთ-იქით სიარული. მაკა სამზარეულოდან გამოიყვანეს, იატაკზე დასვეს, იმ ჩვენს ნათესავ კაცს კი რევოლვერი მიაბჯინეს საფეთქელზე. ახლა კი დამცეცხლა. მივხვდი, სალვადორ დალის ნახატს ეძებდნენ, რომელიც ჩემს სიძეს აჩუქეს საფრანგეთში. არადა, მას ეს ნახატი ჩარჩოდან ჰქონდა ამოღებული და ერთ ახლობელთან მოსკოვში დატოვებული. მე და ბავშვები სააბაზანოში შეგვყარეს და ძებნა ისევ განაგრძეს. გულმა არ მომითმინა, გამოვედი და მძარცველებს ვეუბნები: მართალია, ჩემი ცნობა ძნელია, კბილები მაქვს ამოღებული და სახე შეშუპებული, მაგრამ მედეა ვარ, ჩახავა, ნუ იკადრებთ უკადრებელს, ბავშვებს ნუ შემიშინებთ-მეთქი. გაჩერდნენ, დამაკვირდნენ და ერთმანეთს რაღაც გადაუჩურჩულეს. საკმაოდ ბევრი ძვირფასი ნივთი მოეგროვებინათ. როგორც კი ამომიცნეს, ეგრევე დაყარეს ყველაფერი და მხოლოდ ის ჩარჩო (რომელშიც სხვა ნახატი იდო) წაიღეს. იმ დღეს დავრწმუნდი, რომ მიუხედავად გაჭირვებისა და გაუსაძლისი ცხოვრებისა, ხალხს კიდევ შერჩენოდა პატივისცემა და დიდსულოვნება ცნობილი ადამიანის მიმართ. გამიხარდა და გული ამიჩუყდა”.

თანამედროვე საქართველოში ასეთი თეატრალი მძარცველები, ალბათ, ცოტა დარჩა!!!

დიდი ნიჭია, უმღერო სიყვარულს

ბევრი რამ დაწერილა მსახიობის ტალანტის შესახებ, მაგრამ მაინც განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია მიხეილ თუმანიშვილის შეფასება: “გავიდა მრავალი წელი და მედეა ჩახავას სახელი ჩემთვის იქცა თეატრალური სიყმაწვილის ძვირფას, საყვარელ მოგონებად... მედეა ჩახავა, ცვილივით დამყოლი და ელასტიკური, აღსავსე ლირიზმით, იუმორითა და უსაზღვრო ქალურობით, ხორცს ასხამდა ჩანაფიქრს... მე ძალიან მიყვარს მედიკო, როგორც მსახიობი და, შესაძლოა, სუბიექტური ვარ, მაგრამ მგონია, რომ ბევრი რამ, რაც მან სცენისთვის გამოძერწა, იყო ნამდვილი ხელოვნება. მოვიგონოთ თუნდაც მისი მომხიბვლელი სარე, ფეფელა ან ეშმაკი მელაკუდა “ჭინჭრაქადან”, ორივე ლიდა - ერთი აქტიური, თავისი ხალხის ბედნიერებისთვის მებრძოლი და მეორე მოსიყვარულე, ტანჯული და მშვენიერი.

მრავალი რეპეტიცია, საუბარი, კამათი, წყენა განუყრელად ახლდა ჩვენს შემოქმედებით პროცესს. ბევრი საინტერესო და ბედნიერი ცხოვრებისეული წუთი მაგონდება, რომლებიც დღეს, სამწუხაროდ, მხოლოდ მოგონებად შემომრჩა, მაგრამ ეს იყო ლამაზი, მშვენიერი დრო ნამდვილი ტალანტის გაფურჩქვნისა. მისი ქალურობა აჯადოებდა მაყურებელს, აიძულებდა, აღფრთოვანებულიყო და განეცადა. ეს დიდი ნიჭია - უმღერო სიყვარულს”. .

ანდერძი, რომელიც ვერ აუსრულეს

სხვა ბევრი ნიჭი და უნარი ჰქონდა ქალბატონ მედიკოს. იშვიათი მეგობრობა იცოდა, გულისხმიერი და ერთგული ადამიანის თვისებები ჰქონდა, სიცოცხლე უყვარდა, ბედნიერ ქალად თვლიდა თავს ამდენი შვილიშვილისა და შვილთაშვილის პატრონი, ამდენი ხელოვანის დედა, ბებია თუ დიდი ბებია... სიკვდილის შიში არ ჰქონდა, მაგრამ, “იცი, რისი მეშინია? - მითხრა ერთხელ, - მიწის ქვეშ ყოფნის. სულ ვეუბნები შვილებს: დამწვით და ჩემი ფერფლი ჩემი მოამაგე მშობლების საფლავზე მოაყარეთ-მეთქი. რამე რომ მოხდეს და გამეღვიძოს იქ, ცივ სამარეში, მაშინ რა ვქნა?! ამიტომ მინდა, დამწვან და მიწას შევერიო!”

გარდაიცვალა 2009 წლის 7 სექტემბერს. დიდი მსახიობი დაუფერფლავად მიაბარეს დიდუბის პანთეონის მიწას!

რა დარჩა

რას წერდა თეატრალური კრიტიკა? როგორ განისაზღვრა მედეა ჩახავას ამპლუა და სცენური ოსტატობა? - ამაზე ასეთი პასუხი შეიძლება არსებობდეს: ლირიკულ-კომედიური მსახიობი, რომლის შემოქმედებისთვის დამახასიათებელია ღრმა ფსიქოლოგიზმი, სცენური მოხდენილობა, ნატიფი გემოვნება, ღრმა განცდა, გრძნობათა სიმართლე და უშუალობა. ჩახავა მაღალი ოსტატობით ქმნიდა ერთმანეთისგან სრულად განსხვავებულ სახეებს. მას მინიჭებული ჰქონდა სახალხო არტისტის წოდება, საპატიო ნიშნის ორდენი და ორი მედალი, თეატრალური პრემიები; 2006 წელს კი რუსთაველის თეატრის წინ მისი “ვარსკვლავი” გაიხსნა.

დარჩა კინოროლები, ფირმა შემოინახა რამდენიმე სცენური სახეც, რადიოსა და ტელევიზიის ფონდებში დაცულია მსახიობის ნაღვაწი. აქ დარჩნენ ახლობლები, შვილები-შვილიშვილები-შვილთაშვილები... მისი დიდი შთამომავლობა, რომელიც მსახიობის ამქვეყნიური ბედნიერება იყო. თავადაც ასე მითხრა: ჩემი სიცოცხლის ხანგრძლივობა ბევრადაა დამოკიდებული მათზე, მათთან ურთიერთობაზე, მათთან ყოფნაზე - ეს მაძლევს სიცოცხლის მუხტსა და ძალას.

და კიდევ ერთი, დარჩა დაუძლეველი სიყვარული და მონატრება მსახიობისა, მასთან შეხვედრის სიხარულისა, განცდისა და გარდასახვის თეატრის დღესასწაულისა, რომელიც ასე აკლია ქართველ მაყურებელს!

მედეა ჩახავას განვლილ გზას შესაძლოა ეწოდოს - ცხოვრება პროფესიისა და ადამიანის სიყვარულით!

საბა მეტრეველი

FaceBook