ექსკლუზიური ინტერვიუ - წარსულში ჩარჩენილი საქართველო?! - როგორ ინარჩუნებენ იდენტობას ფერეიდნელები ირანში...

“ირანში გვეუბნებიან, რომ ქართველები ვართ, საქართველოში კი  ირანელებს გვიწოდებენ”

4 საუკუნის წინათ ირანში გადასახლებულ ქართველთა შთამომავლებს ისტორიულ სამშობლოში ირანელებს უწოდებენ. მათთვის არც სახელმძღვანელოები ემეტებათ და მეტიც, საქართველოში ჩამოსულებს  ლიმიტს უწესებენ და სამშობლოში დარჩენის უფლებას მხოლოდ რამდენიმე დღით აძლევენ. იქ, ირანში კი მათ ყველანაირ შესაძლებლობას აძლევენ, ისტორიული ფესვები და კულტურა არ დაკარგონ. თეირანის უნივერსიტეტში ქართული ენის კურსებიც კი გაუხსნეს. ფერეიდნელი ქართველები უმაღლეს თანამდებობებსაც კი იკავებენ. 

მათი მთავარი ინტერესია საქართველოსთან კავშირის გაძლიერება და ირანში ქართული იდენტობის პოპულარიზება. ამ ყველაფერს კი მხოლოდ საკუთარი ძალებით აკეთებენ. საქართველოს ხელისუფლებამ მათ ელემენტარულზე - ქართულ სახელმძღვანელოებზეც უარი უთხრა.

როგორ ცხოვრობენ ფერეიდნელი ქართველები? როგორ ინარჩუნებენ ქართველობას? რა არის მათი ინტერესი და რატომ არ აღიარებენ მათ ისტორიულ სამშობლოში? ამ და სხვა კითხვებს 24 წლის ერთ-ერთი წარმატებული ფერეიდნელი ქართველი, თეირანის უნივერსიტეტში ქართული ენის პედაგოგი ამინ ნაგელიანი პასუხობს.

- ირანში დაახლოებით 50 000 ქართველო ცხოვრობს. თქვენ ქართულად გამართულად საუბრობთ. სად ისწავლეთ ქართული?

- ქართული ჩემს ოჯახში ვისწავლე. ასევე, ვსწავლობდი წიგნებით და საქართველოში მცხოვრები ქართველებიც მეხმარებოდნენ. სამწუხაროდ, ქართული ენის სწავლების თვალსაზრისით ფერეიდანში სერიოზული პრობლემებია. ეს პრობლემები ეხება როგორც ირანში, ისე საქართველოში  მცხოვრებ ფერეიდნელებს. სამწუხაროა, რომ ჩვენთვის დღემდე არ არსებობს ქართული ენის სახელმძღვანელო და იმ სახელმძღვანელოებს ვიყენებთ, რომელიც ფერეიდნელი ქართველების მიერაა დაბეჭდილი.

- გულისხმობთ სახელმძღვანელოს, რომელიც სპეციალურად თქვენთვის შეიქმნება?

- სწორედ ასეა. ჩვენ ვცხოვრობთ ირანის საზოგადოებაში და სასურველია. არსებობდეს სახელმძღვანელოები, რომელიც მორგებული იქნება ირანელი საზოგადოებისთვის, რაც, სამწუხაროდ, დღემდე არ არსებობს. ერთადერთი სიკეთე ის არის, რომ ირანში ქართული არხების ყურება შეგვიძლია. პირადად მე, ქართულ ენას მშობლები ბავშვობიდან მასწავლიდნენ.

ქართველობა ჩვენთან ადრე უცნაური ამბავი იყო და არაფერი ვიცოდით მასზე. მშობლები მეუბნებოდნენ, რომ ჩვენ ვართ ქართველები და საქართველოდან ირანში გადმოგვასახლეს. მითხრეს, რომ ქართული ენას აქვს ანბანი, მაგრამ უამრავმა ფერეიდნელმა არ იცის ქართული წერა-კითხვა. ძალიან დავინტერესდი, რომ ქართული ანბანი მესწავლა, მაგრამ, სამწუხაროდ, არც ერთი წიგნი თუ სახელმძღვანელო არ არსებობდა ჩვენთან. ქართული ანბანის სწავლა, როგორც ერთი შორეული ოცნება, ჩემს გულში რჩებოდა და იმედსაც კი ვერ ვპოულობდი.

1999 წელს ირანში ახალი პერიოდი დადგა. მთავრობამ  მსურველებს უფლება მისცა, არასამთავრობო კულტურული ორგანიზაციები და ჯგუფები შეექმნათ. ახალგაზრდა ქართველებმა ფერეიდანში პირველი ოფიციალური ქართული ჯგუფი შეადგინეს. ამ ჯგუფის ერთ-ერთი დამაარსებელი იყო ჩემი უფროსი ძმაც. ძალიან მინდოდა, მონაწილეობა მიმეღო, მაგრამ, სამწუხაროდ, პატარა ვიყავი და ამის უფლება არ მქონდა. იმ წლებში მივხვდი, რომ დრო იყო, ქართული ანბანი მესწავლა.

იმ დროს ქართული სახელმძღვანელოები იშვიათად არსებობდა. ჩემს უფროს ძმას ვთხოვდი, რომ ჩემი სკოლის წიგნებზე ჩემი სახელი და გვარი ქართულად დაეწერა. იმ წარწერით ვსწავლობდი ზოგიერთ ასოს და სადაც ახალი სიტყვას ვხედავდი, ჩემს ძმას ვთხოვდი, წაეკითხა. როცა 14 წლის გავხდი, ახალი კლასელები გავიცანი, რომლებსაც ქართველობა უნდოდათ. ერთად გადავწყვიტეთ, ახალი ჯგუფი შეგვედგინა, რომ თავისუფლად გვექართველა. შევქმენით სიმღერის ჯგუფი. გოგონები ქართულად მღეროდნენ, ფერეიდანზე ერთი სიმღერაც კი ჩავწერეთ.  

- საქართველოსთან პირველი კავშირი როგორ დაამყარეთ? როგორც თქვენ ამბობთ, ეს თქვენთვის სერიოზული პრობლემა იყო.

- 2011 წელს თეირანის უნივერსიტეტში საქართველოზე კონფერენცია ჩატარდა, სადაც მეც ვმონაწილეობდი. იქ შევხვდი კავკასიის უნივერსიტეტის პრეზიდენტს, რომელმაც მიმიწვია საქართველოში და ჩემი ცხოვრების ყველაზე უმთავრესი ოცნება შესრულდა. ყოველთვის საქართველო მენატრებოდა, მაგრამ  სტუდენტი ვიყავი და უფლება არ მქონდა, საზღვარგარეთ წავსულიყავი, სანამ უნივერსიტეტი მოწვევას არ გამომიგზავნიდა. 2011 წლის ივლისში პირველად ჩავედი საქართველოში და სწორედ ისეთი ვნახე თბილისი და საქართველო, როგორც ადრე სიზმრებში მენახა.

2012 წელსაც მიგვიწვიეს თბილისში - საზაფხულო სკოლაში ფერეიდნელი ქართველები. ამ წლების განმავლობაში ახლო ურთიერთობა დავიწყე საქართველოს საელჩოსთან თეირანში. ძალიან მინდოდა, ქართველები საქართველოს საელჩოსთან დაკავშირებულები ვყოფილიყავით.

ჩვენი ოფიციალური კავშირი საელჩოსთან თეირანის უნივერსიტეტში ქართული ენის კურსების გახსნას  უკავშირდებოდა. ღონისძიებაზე, სადაც საქართველოს საელჩოს წარმომადგენელი, ბატონი ნახუცრიშვილი იყო მოწვეული,  ვთხოვეთ, ქართული ენის სახელმძღვანელოების შეძენაში დაგვხმარებოდნენ, მაგრამ, სამწუხაროდ, საელჩო ამ პრობლემას მარტო ვერ მოაგვარებდა და საჭირო იყო სხვადასხვა ორგანიზაციების ჩაბმა.

- არადა, ირანში წიგნის ფესტივალი ხომ ყოველ წელს იმართება?

- ირანის სატახტო ქალაქში, თეირანში, ყოველ წლის მაისის დასაწყისში იმართება წიგნის საერთაშორისო ფესტივალი და გამოფენა. ამ ფესტივალში ათასობით ირანელი და უცხო ქვეყნების გამომცემლები მონაწილეობენ. სხვადასხვა ქვეყნების გამომცემლობები მონაწილეობენ, მაგრამ ქართველები - არა.

ფერეიდანში 50 000 ათასზე მეტი ქართველო ცხოვრობს. ყველას აქვს ინტერესი, რომ ქართული ენა ისწავლოს. ჯერჯერობით მხოლოდ 4 ქალაქში ვიწყებთ ქართულის კურსებს.  დაახლოებით ერთი წელია, ვფიქრობ, ენის კურსები გავხსნათ ბეჰშაჰრის გურჯი მაჰალაში (ერთ-ერთი სოფელი) და ეჭვი არ მეპარება, რომ უამრავი მსურველი იქნება, დაკარგული მშობლიური ენა ისწავლოს. ჩვენი უკანასკნელი მიზანია, ირანის ტერიტორიაზე ქართული ენის გაფართოება-გაძლიერება. ასევე, ვფიქრობთ ქართული ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტის გახსნაზე ირანის უმაღლეს სასწავლებლებში. ვისარგებლებ შემთხვევით და საქართველოს უნივერსიტეტებსა და ქართველოლოგებს ვთხოვ, ამ საკითხში სერიოზულად დაგვეხმარონ.

- საქართველოში ფერეიდნელებიც ხომ ჩამოდიან სასწავლებლად. მათთვის სპეციალური პროგრამები არსებობს?

- უამრავი ფერეიდნელი სტუდენტი სწავლის მიზნით ჩამოდის საქართველოში, მაგრამ ამ საკითხთან დაკავშირებით კონკრეტული პროგრამა არ არსებობს. გავითვალისწინებთ იმ მოვლენას, რომ საქართველოს მესამე პრეზიდენტმა ბატონმა მიხეილ სააკაშვილმა ფერეიდანში ბრძანა: “მე დაგპატიჟებთ თქვენ, ჩამოხვიდეთ საქართველოში, უფასოდ ისწავლოთ საქართველოს უმაღლეს სასწავლებლებში”, მაგრამ, სამწუხაროდ, ეს საუბარი მარტო მეხსიერებებში დარჩა.

დღეს უამრავი ფერეიდნელი ქართველი ჩადის თბილისში საცხოვრებლად, ყიდულობენ იქ ბინებს და უნდათ საქართველოს მოქალაქეები გახდნენ, მაგრამ, სამწუხაროდ, უდიდესი პრობლემები არსებობს. მინდა მივმართო თხოვნით საქართველოს მთავრობას, რომ ამ პრობლემების მოსაგვარებლად ჩვენს ხალხს ხელი შეუწყონ და იგულონ, როგორც ერთი საქართველოს მოქალაქე და ქართველი.

თუ ჩვენ 4 საუკუნის შემდეგაც შევინარჩუნეთ ჩვენი ენა და მშობლიური მიწისა და სამშობლოს სიყვარული, ღირსნი ნამდვილად ვართ, რომ საქართველოს მთავრობამ სერიოზული ყურადღება მიაქციოს ჩვენს ქართველობას.

- როგორ ფიქრობთ, ვის შორის უნდა დარეგულირდეს საკითხი - ირანის სახელმწიფოსა და საქართველოს, თუ ფერეიდნელებსა და საქართველოს შორის?

- ძალიან სამწუხარო რამ უნდა ვთქვა, ჩვენ საქართველოს მთავრობის იმედი არ გვაქვს.

- რატომ ასეთი უნდობლობა?

- რამდენჯერაც საქართველოს მთავრობას მივმართეთ, არანაირი დახმარება, ხელშეწყობა და ინტერესი მათგან არ დაგვინახავს. ელემენტარულად, წერილებზე პასუხებსაც კი არ იძლევიან. 2012 წელს საჭირო გახდა ქართული ენის შემსწავლელი კურსების გახსნა ირანში, რადგან საქართველოში ძალიან ბევრი ფერეიდნელი ჩამოდიოდა. თეირანის უნივერსიტეტის უცხო ენათა ცენტრის დირექტორმა გადაწყვიტა ქართული ენის კურსების გახსნა. მე დამნიშნეს ქართული ენის მასწავლებლად. როცა კურსები იწყებოდა, არ ვიცოდით, რომელი წიგნით გვეხელმძღვანელა, მივმართეთ კულტურის, განათლების და დიასპორის სამინისტროებს, მაგრამ მათგან არანაირი პასუხი არ მიგვიღია.

- რას ითხოვდით?

- ვითხოვდით მხოლოდ სახელმძღვანელოებს. დღემდე არც ერთ წერილზე არ მიგვიღია პასუხი და არც არანაირი სახელმძღვანელო. ჩვენი თხოვნა თხოვნად რჩება - დაგვეხმარონ სახელმძღვანელოების მოძიებაში და მოგვაწოდონ სახელმძღვანელოები.

- ზოგადად, ასეთ შემთხვევებში საკმაოდ აქტიურია დიპლომატიური კორპუსი, ქვეყნის საელჩოები, რომლებიც თავიანთ მოქალაქეებზე, თავიანთი ქვეყნის შვილებზე ზრუნავენ და პირიქით, ენის პოპულარიზებაზე აქტიურად მუშაობენ. საქართველოს საელჩოსთან არ თანამშრომლობთ?    

- მართალს ბრძანებთ. ჩვენ ვხედავთ, ირანში სხვა საელჩოები როგორ აქტიურად არიან ჩართულები თავიანთი ენისა და კულტურის გაძლიერებაში. თეირანის უნივერსიტეტის უცხო ენათა ცენტრში დღეს 34 ენა ისწავლება. ამ ცენტრთან სხვადასხვა საელჩოები აქტიურად თანამშრომლობენ.  ხელშეკრულებებიც კი აქვთ გაფორმებული. უნდა ნახოთ, როგორ აფინანსებენ საელჩოები ამ ცენტრს, როგორ აწვდიან სახელმძღვანელოებს და ყველანაირად უწყობენ ხელს. ჩვენი საელჩო კი ამ ყველაფრისგან შორსაა. უმოქმედოა საქართველოს ელჩიც.

- თქვენ საქართველოში უპრობლემოდ ჩამოხვედით, ვიზა უპრობლემოდ აიღეთ?

- მე რომ ჩამოვედი, საზღვარზე მკითხეს, რატომ მოვდიოდი საქართველოში. ვაჩვენე მოწვევა და ავუხსენი, რომ ანდრია პირველწოდებულის სახელობის უნივერსიტეტის მოწვევით კონფერენციაში ვმონაწილეობდი. რამდენი დღით უნდა დარჩეთო? ბევრი არ მითქვამს, ვუთხარი 7 დღე. მომცეს ვიზა, მერე ჩავხედე ამ ვიზას და 7 კი არა, 5 დღით მომცეს ქვეყანაში გაჩერების უფლება. არაუშავს, თუ ამაზე მეტი ხნით არ შემიძლია ჩემს სამშობლოში გაჩერება, ძალიან გულდასაწყვეტია. პრობლემა არ არის, 5 დღეში უკან დავბრუნდები. ადრე კი ვიზა საჭირო არ იყო, უვიზოდ შემოვდიოდით. 1 წელია, რაც სავიზო რეჟიმი დააწესეს. მივმართე საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს ფერეიდნელების უვიზო შემოსვლასთან დაკავშირებით. როგორ ფიქრობთ, პასუხი მივიღე? 1 წელი გადის და პასუხი არ არის.  

- ფერეიდნელი ქართველების ნაწილი საქართველოში ჩამოვიდა, აქ დასახლდა. ისინიც აწყდებიან პრობლემებს?

- დიახ, საკმაოდ ბევრი ფერეიდნელი ჩამოვიდა და დასახლდა საქართველოში. თუმცა, მათი პრობლემების შესახებ არავის სმენია. მათ აქვთ საქართველოს მოქალაქეობა, მაგრამ საბანკო ანგარიშებს უბლოკავენ. რატომ, რა მიზეზით? იმიტომ რომ ირანელები არიან? ირანში ყველა გვეუბნება, რომ ჩვენ ვართ ქართველები, საქართველოში კი გვეუბნებიან, რომ ჩვენ ვართ ირანელები. გაგვაგებინონ, ვინ ვართ. თუ საქართველოს უნდა ფერეიდნელები, მაშინ ეს არის მათი ყურადღება? ვერ ვხედავთ, როგორ პატივს სცემენ სხვადასხვა ქვეყნები თავიანთ ხალხს, რომლებიც სხვა ქვეყნებში ცხოვრობენ. ჩვენ ვქართველობთ და გვინდა, რომ ქართველობა შევინარჩუნოთ. საქართველო უარს გეუბნება.

თუ გინახავთ გადაცემები, როგორია თქვენი წარმოდგენა ირაზე და ფერეიდნელებზე? ალბათ, ისეთი, როგორც უმრავლესობისა, რომ იქ ისინი კარგად ვერ ცხოვრობენ. არადა, ჩამობრძანდით და ნახეთ, რა არის რეალობა. ირანში მცხოვრებმა ქართველებმა შეიძინეს უმაღლესი თანამდებობები, საკმაოდ წარმატებული ადამიანები არიან. ფერეიდანი ის არ არის, რასაც თქვენ ხედავთ საქართველოს ტელევიზიაში. არ მესმის, ვის ინტერესებში შედის, ან რა სარგებლობა აქვს იმის პროპაგანდას, რომ ფერეიდანი არის დანგრეული და განუვითარებელი ქალაქი?

- რა თანამდებობებს იკავებენ  ირანში ქართველები?

- ჩვენს გვყავს ფერეიდანში ქართველი დეპუტატი, გვარად ფანიაშვილი. აშკარად ამაყობს ქართველობით. ირანის უმაღლეს სასწავლებელში რამდენიმე პროფესორი გვყავს ქართველი. სამინისტროებშიც არიან ქართველები. ირანის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში არიან ქართველები, ირანის ტელევიზიის წამყვანია ქართველი, გვარად ხუციშვილი, რომელიც ახალი წელს ირანის პირველ არხზე ქართულად გამოვიდა, ქართულად ისაუბრა, არადა მსგავსი რამ გამორიცხული იყო. ფერეიდნელების უმეტესობას აქვს უმაღლესი განათლება და ისინი არ არიან სუსტები, ისინი არიან ძლიერები.   

P.S. ფერეიდნელი ქართველები იქ, “შორეულ ირანში” უფრო დაფასებულები არიან, ვიდრე ისტორიულ სამშობლოში. იქ მეტი შესაძლებლობა არსებობს და ირანის დღევანდელი ხელისუფლება მცირე ერებს შესაძლებლობას აძლევს, ფესვები არ დაკარგონ. ფერეიდნელი ქართველების უკეთ გასაცნობად, როგორ ქართველობენ ისინი, რა შესაძლებლობას აძლევს ირანის მთავრობა ქართველებს ქართველობის შესანარჩუნებლად და ზოგადად, როგორ გრძელდება ისტორიული ფესვები 4 საუკუნის შემდეგ, ვგეგმავთ ირანში ჩასვლას. იმედი გვაქვს, მომზადებული მასალებიც ერთგვარი საშუალება იქნება, საკითხი დაიძრას  და საქართველოს მთავრობამ ისტორიული ქართველები სათანადოდ მიიღოს.     

ეკა გულუა, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook