ლევან ხერხეულიძე: “ფოტოგრაფიაში ჩემთვის საინტერესო ხილულისა და უხილავის შერწყმაა”

შავ-თეთრი ფოტოგრაფიის უპირატესობანი

“ხშირ შემთხვევაში ჩემს ფოტოგრაფიას მძიმეს უწოდებენ და დეპრესიულად აღიქვამენ. თუმცა მე არ მჩვევია დეპრესიული ფოტოს გადაღება, პირდაპირი გაგებით, დეპრესიაც არასოდეს მქონია. მე ვიღებ ორ მდგომარეობას, რომელიც ხშირად დეპრესიაში ერევათ: პირველი - ეს არის მარტოობის განცდა, რომელსაც იწვევს გამოსახულება. ყოველი ადამიანი სიღრმეში მარტოა. ვინც არ უნდა  გყავდეს გვერდით და ვისთანაც არ უნდა გქონდეს სულიერი სიახლოვე, მარტოობას მაინც ვერავინ გაექცევა. და მეორე - მდგომარეობა, როდესაც ადამიანი თავის თავთან მარტოა, რაც თავისთავად ცუდად ყოფნას არ გულისხმობს. უბრალოდ, საკუთარ თავთან მარტო დარჩენილი ადამიანი კონკრეტულ ემოციებს იწვევს და, აი, ამ ემოციების დაჭერაა ჩემთვის საინტერესო და მნიშვნელოვანი.

ფოტოგრაფია შესაძლებელია, რაღაც თვალსაზრისით, დეპრესიულიც იყოს, რადგან მე თვითონ ინტროვერტი ვარ. იმის მიუხედავად, რომ ძალიან კომუნიკაბელური გახლავართ, ერთი მხრივ, მეორე მხრივ, ძალიან ჩაკეტილიც ვარ. ფოტოგრაფია თითქოს მიბიძგებს უმეტესად სხვებით ვიყო დაკავებული, ვიდრე ჩემით.

ჩემი აზრით, დეპრესია ადამიანს ეხმარება, საკუთარ თავს ჩაუღრმავდეს. ასეთ სიტუაციაში ყოფნისას თუ ეს შეგიძლია, უკვე კარგია. როგორც წესი, დეპრესიას ცოტა მძიმე შედეგები მოჰყვება ხოლმე, სასურველი კი ისაა, რომ ადამიანები საკუთარ თავს ჩაუღრმავდნენ და მასში თუ მის გარეთ პოზიტივს ეძებენ”.

ეს არის ფრაგმენტი ფოტოგრაფ ლევან ხერხეულიძის ფოტოესსედან, რომელშიც ის, ფაქტობრივად, გვიმხელს ფოტოგრაფიის საკუთარ გაგებას, საკუთარ პრინციპებს, რომლებსაც არასოდეს ღალატობს. 2002-2005 წლებში მუშაობდა გაზეთ “24 საათში”. 2005 წლიდან 2012 წლამდე - ჟურნალ “ცხელ შოკოლადში”, ხოლო 2009 წლიდან ჟურნალ “ლიბერალთან” თანამშრომლობს. არის რამდენიმე საერთაშორისო ფოტოგამოფენის მონაწილე. ლევან ხერხეულიძე გაზეთ “პრემიერის” შეკითხვებს პასუხობს:

- ლევან, არის თუ არა ფოტოგრაფია შენთვის რეალობის ასახვის მცდელობა? თუ ამ ხილვადი რეალობის მიღმა ცდილობ, კიდევ რაღაც დაინახო და სხვებს გაუზიარო. არსებობს შეხედულება, რომ ფოტოგრაფია, უბრალოდ, რეალობის გაგრძელება, მისი ასახვაა და ამის გამო მას ხელოვნებად არ მიიჩნევენ. როგორ ფიქრობ?

- ფოტოგრაფი მთლიანად ირგვლივ არსებული სამყაროს ტყვეობაშია. შეიძლება ითქვას, რომ ფოტოგამოსახულება მეორადი პროდუქტია - ის ხომ იმისგან იქმნება, რაც ადამიანის თვალისთვის ისედაც ხილულია. ფოტოგრაფი იმას იღებს, რაც უკვე თავისთავად არსებობს და ეს ვითარება უბიძგებს ადამიანებს, იფიქრონ, თითქოს ფოტოგრაფის მთავარი ან ერთადერთი როლი ამ არსებული რეალობის ასახვაა. ამის საპასუხოდ შემიძლია ვთქვა, რომ რიგ შემთხვევებში ეს ასეცაა, თუმცა ყოველთვის - არა. არსებობს ფოტოგრაფია, რომლის მიზანი მართლაც მხოლოდ არსებული და ხილული რეალობის ასახვაა, რაც, თავისთავად, არც კარგია და არც ცუდი. ასეთ გადაწყვეტილებას იღებს თავად ფოტოგრაფი და საკუთარი შესაძლებლობების ფარგლებში აკეთებს კიდეც. შედეგი შეიძლება იყოს მოულოდნელად საინტერესო ან უინტერესო, მაგრამ ცხადია, ფოტოგრაფმა გადაიღო ის, რაც დაინახა.

მგონია, რომ ამგვარი გადაღებებისას ფოტოგრაფი არ ცდილობს სხვისთვის დანახულის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების ჩვენებას. ის გაუცნობიერებლად ან გაცნობიერებულად მხოლოდ იმას ასახავს, რასაც ხედავს. მაგრამ არსებობს სხვაგვარი ფოტოგრაფიაც, სადაც ფოტოგრაფის როლი გაცილებით დიდია. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც ის ცდილობს, იყოს ემპათიური, მგრძნობიარე, უფრო მძაფრად გვაჩვენოს ის იდუმალება, რაც მან დაინახა. ასეთი ტიპის ფოტოგრაფია კი, ჩემი აზრით, სავსებით შეიძლება ხელოვნების ნიმუშად ჩაითვალოს, რადგან მასში ადვილად იცნობა ავტორის ხელწერა. ჩემთვის საინტერესო ფოტოგრაფია თვალისთვის ხილვადისა და უხილავის შერწყმაა.

- შესაძლებელია ფოტოგრაფიის სწავლა, ისევე, როგორც ნებისმიერი სხვა ხელოვნების ან საგნის? არის თუ არა ეს საკმარისი ფოტოგრაფად ჩამოყალიბებისთვის?

- საერთოდ, ნებისმიერი დისციპლინის შესწავლა შესაძლებელია. მე ვიზიარებ იმ მოსაზრებას, რომ არსებობს ბუნებრივი ნიჭი. მაინც მგონია, რომ, თუ ადამიანს არ აქვს ეს პირველადი მონაცემი, ტალანტი, დიდი შემოქმედი ვერ გახდება, თუმცა შესაძლებელია, მისგან სპეციალისტი გამოვიდეს. ასევეა ფოტოგრაფიაში. შეიძლება გადაღების ტექნიკური მხარე ზედმიწევნით კარგად აითვისო, მაგრამ არ გქონდეს ხედვა და სპეციფიკური თვალი. ფოტოგრაფიის სწავლის დროს უმნიშვნელოვანესია კარგი პედაგოგი, რომელიც ფოტოგრაფის მონაცემებს სწორ მიმართულებას მისცემს და საკუთარი ესთეტიკის უკეთ ჩამოყალიბებაში დაეხმარება.

- თავის დროზე ჟურნალ “ცხელ შოკოლადთან” და გაზეთ “24 საათთან” თანამშრომლობდი. გარკვეულწილად ხომ არ ზღუდავს შენს შემოქმედებით თავისუფლებას მედიასთან მუშაობა, რომელსაც საკუთარი მიზნები აქვს?

- ჩემს შემოქმედებით თავისუფლებას მედიასთან თანამშრომლობა ნამდვილად არ ზღუდავს. უბრალოდ, ზოგჯერ მიწევს ისეთი რამის გადაღება, რასაც ჩემი სურვილით არასოდეს გადავიღებდი. მაგრამ პროფესიონალიზმი და გამოცდილება გულისხმობს იმას, რომ ასეთ ვითარებაშიც კი მეტ-ნაკლებად მისაღებ შედეგს იღებ. მთავარია, ასეთ ვითარებასაც კი შემოქმედებითად მიუდგე.

- რა მიზეზებმა განაპირობა შენი პროფესიული არჩევანი? როგორ და როდის მიხვდი, რომ ფოტოგრაფი ხარ?

- ვერ ვიტყვი ზუსტად, რამ განაპირობა ჩემი ფოტოგრაფიით დაინტერესება. მაგრამ, თავისთავად, ფოტოგრაფირების პროცესი, როდესაც რაღაცას ან ვიღაცას აკვირდები და უჭვრეტ, ჩემთვის ძალიან ორგანულია. ზოგადად, დაკვირვებული ადამიანი ვარ და ამ თვისებამ ხელი შეუწყო ჩემს ფოტოგრაფად ჩამოყალიბებას. პროფესიული ფოტოგრაფიას ხელი 2002 წელს მოვკიდე, როდესაც გაზეთ “24 საათში” ფოტორეპორტიორად დავიწყე მუშაობა. ნამდვილად ვიცი, რომ ფოტოგრაფია ნამდვილად საჩემო საქმეა, მაგრამ მიჭირს იმის თქმა, რა მომენტიდან გავხდი ფოტოგრაფი. ამის განსაზღვრა ცოტა რთულია.

- მაინტერესებს, ვინ არიან შენი მასწავლებლები? ვისი გავლენით ან ინსპირაციით იღებ ფოტოებს?

- გავლენებსა და ინსპირაციაზე საუბარი ნებისმიერი ფოტოგრაფისთვის ცოტა სათუთი, რომ არ ვთქვა, მძიმე თემაა და ეს გასაგებია. ყველას სურს, რომ საკუთარი, განუმეორებელი ხელწერა ჰქონდეს. ეს კი ადვილი ნამდვილად არაა. ნებისმიერი ფოტოგრაფი ამ გავლენების მსხვერპლია ან მათ ზემოქმედებას განიცდის. დასაწყისში ვერც კი ხვდები, რა გხიბლავს ამა თუ იმ ავტორის შემოქმედებაში. ის თვითონ გითრევს და, ალბათ, მთელი ცხოვრების მანძილზე რჩება შენს მეხსიერებაში.

გარკვეული ზეგავლენების გამო მართლაც რთულია, იყო ნოვატორი და შექმნა რაღაც მართლაც რეალურად ახალი და შთამბეჭდავი. ეს მხოლოდ ფოტოგრაფიას არ ეხება. ჩემზე დიდი ზეგავლენა მოახდინეს ანრი კარტიე-ბრესონმა, იოზეფ კუდელკამ, სებასტიანო სალგადომ და კლავდია სლუბანმა. მიუხედავად იმისა, რომ მათი ზეგავლენები ამჟამად, ჩემი აზრით, მძაფრად აღარ იგრძნობა ჩემს ფოტოებში, ისინი ჩემთვის დღემდე მასწავლებლებად რჩებიან.

- რა უფრო ახლოსაა შენთან - დოკუმენტური თუ ე,წ. მხატვრული, დადგმული ფოტო? ან იქნებ ეს ორი ჟანრი ერთმანეთს სულაც არ უშლის ხელს.

- როგორც მხატვრულ, ასევე დოკუმენტურ ფოტოს თავისი ხიბლი აქვს. ორივეში არის ჩემთვის რაღაც საინტერესო და მიმზიდველი. შევეცდები ამ თავისებურებების ახსნას: დოკუმენტურ ფოტოგრაფიაში ზუსტად ის მომწონს, რომ პიროვნული ჩარევა არსებულ გარემოში პრაქტიკულად არ ხდება, ან მინიმალურია. ფოტოგრაფი რჩება მაყურებლის როლში და სიტუაციას თითქოს ხელუხლებელს ტოვებს. ჩემთვის მუშაობის ასეთი ფორმა ძალიან მიმზიდველი და, რაც მთავარია, ორგანულია. ეგრეთწოდებული დადგმული ფოტოს მეთოდს, როგორც წესი, პორტრეტების გადაღებისას ვიყენებ. თუმცა არასოდეს ვდგამ დეკორაციებს და ადამიანებს არ ვუკეთებ მაკიაჟს. ეს საჩემო არ არის. ასევე, უცხოა ჩემთვის დადგმული თუ სტუდიური გადაღებები.

დღეს ფოტოგრაფირება თითქმის მანიად იქცა. ადამიანები თავიანთი ცხოვრების რეალობის ასახვისთვის უსასრულოდ იღებენ ფოტოებს. ეს მხოლოდ გადაღების სურვილით აიხსნება, თუ ადამიანში არსებობს  დემონსტრაციის, შინაგანი გაშიშვლების  დაუოკებელი სურვილი?

შევეცდები, ძალიან მოკლედ და მარტივად გიპასუხოთ: ამ ყველაფერს ფოტოგრაფიასთან არავითარი კავშირი არ აქვს.

- იზიარებ თუ არა გავრცელებულ მოსაზრებას, რომ კარგი ფოტო მეტწილად მაინც ხარისხიან ფოტოტექნიკაზეა დამოკიდებული?

- ამ მოსაზრებას მხოლოდ ნაწილობრივ ვიზიარებ. კარგი ფოტოს გადასაღებად, პირველ რიგში, აუცილებელია თვალი და ხედვა. ხოლო ტექნიკა მხოლოდ დამხმარე საშუალებაა. თუმცა გარკვეული გამოსახულების მისაღებად საჭიროა შესაბამისი ოპტიკა. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, მთავარია, ვინ დგას კამერის უკან, ხოლო ტექნიკური აღჭურვილობა გეხმარება სასურველი შედეგის მიღებაში. გამოცდილმა ფოტოგრაფებმა უკვე იციან, როგორი გამოსახულების მიღება სურთ და შესაბამის ტექნიკურ აღჭურვილობას იყენებენ.

- რა როლი და მნიშვნელობა აქვთ ფოტოკონკურსებს? ისინი მეტწილად შემოქმედებითი განვითარების ხელშეწყობაა თუ მხოლოდ მატერიალური სტიმული?

- ფოტოკონკურსებში მონაწილეობა მნიშვნელოვანია, თუმცა არა აუცილებელი. ის მნიშვნელოვანია როგორც მატერიალური, ასევე ფოტოგრაფის პოპულარიზაციისა და მისი თვითშეფასების ამაღლების თვალსაზრისით. რამდენად უწყობს ხელს ფოტოკონკურსები შემოქმედებით განვითარებას, ამის თქმა მიჭირს. ჩემი აზრით, ეს ინდივიდუალურია.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook