ეკლესია -მშრომელი ხალხისა და მოზარდი თაობის მტერი

ნორჩი მებრძოლი უღმერთოების ჩამოყალიბება საბჭოთა სკოლაში უნდა დაწყებულიყო, ამიტომაც სპეციალური ინსტრუქტაჟი უტარდებოდათ სკოლის მასწავლებლებს. საქართველოს პედაგოგთა დასახმარებლად რუსეთიდან  ჩამოდიოდნენ, თანამედროვე ტერმინით თუ ვიტყვით, ექსპერტები, რომლებიც ადგილზე უხსნიდნენ (ტრენინგებს უტარებდნენ) “მოძმე უღმერთოებს” “ბავშვთა დამუშავების” მეთოდებს. ჟურნალ “მებრძოლ უღმერთოს” 1932 წლის #5-ში მთელი სტატია მიეძღვნათ ლენინგრადიდან ჩამოსულ უღმერთო პედაგოგებს: “ბრიგადის წევრებმა (ამხ. სალდატოვი, ჟიბარევი, კუზნეცოვი, მაკალათია) საქართველოს უღმერთო პედაგოგთა აქტივს, როგორც ტფილისში, ასევე ავტონომიურ რესპუბლიკებში დიდი მეთოდური დახმარება გაუწია... ჩატარებული მუშაობისა და საქართველოში ანტირელიგიური ფრონტის მდგომარეობის შესახებ ბრიგადა მოხსენებას გააკეთებს მოსკოვში -მუკ-ის საკავშირო ცენტრალურ საბჭოში”.

მებრძოლი უღმერთოები ხალხს არწმუნებდნენ, რომ “კულტის მსახურები” საჯაროდ გმობენ რელიგიას, რომ სისტემატურად ვიღებთ წერილებს რაიონებიდან, მღვდლები გვთხოვენ მშრომელი გლეხობის რიგებში მიღებასო, მაგრამ ეს იყო ბინძური ტყუილი. აიძულებდნენ, ყველანაირ პირობებს უქმნიდნენ სოფლებში სასულიერო პირებს, ასე ეთქვათ: “დავრწმუნდი რა, რომ სარწმუნოება ყოფილა სიცრუე და სიყალბე, ვტოვებ ამ სამარცხვინო ხელობას, ვუბრუნდები პატიოსან მშრომელ გლეხობას და მასთან ერთად მსურს, ვიცხოვრო ჩემი პატიოსანი შრომით. იმედი მაქვს, მშრომელი გლეხობა მაპატიებს ამ დანაშაულს და მიმიღებს” (“კომუნისტი”, 24 აპრილი, 1923 წ.). წერდნენ იმასაც, რომ ზოგიერთ რაიონში გაიმართა სამღვდელოების კონფერენცია, რომელზეც მღვდლებმა თვითკრიტიკის შემდეგ გაიხადეს ანაფორა და საბჭოთა ხელისუფლებისგან ითხოვეს სამუშაოზე მოწყობა (ჟ/კომუნიზმის დროშა, 1923 წ.). ვინც თავისი ნებით ასეთ გადაწყვეტილებას არ მიიღებდა, ისეთ პირობებს უქმნიდნენ, რომ იძულებულს ხდიდნენ, ეკლესიიდან წამოსულიყვნენ. საკათალიკოზო არქივში არის ასეთი შინაარსის განცხადებებიც:

                                                               “ახალციხე-ახალქალაქის მთავარხუცესს მ. სალარიძეს

                                                             ზედა თმოგვის ეკლესიის მღვდლის ანტონ ავალიანის

განცხადება

რადგან ნათლად დავინახე, რომ ჩემი მღვდლობით ვერაფერ სარგებლობას ვერ მოვუტან საზოგადოებას, გადავწყვიტე, გავიძრო ჩემი ტანიდან ანაფორა, ჩავიცვა საერო ტანისამოსი და დღეიდან მეც შევიდე ისეთ საერო სამსახურში, რომელიც საზოგადოებას რაიმე სარგებლობას მოუტანს. გთხოვთ მობრძანდეთ ჩემდამი კუთვნილ ეკლესიაში და ჩაიბაროთ იგი თავისი ქონებით”.

თავის მხრივ, მთავარხუცესი მ. სალარიძე თურმე საქართველოს საკათალიკოზო საბჭოს ატყობინებდა: ქონება კი ჩავიბარე, მაგრამ თუ იქ ვინმე არ გაგზავნეთ, უპატრონოდ მიტოვებული ეკლესია გაიძარცვებაო.

გახშირდა რელიგიის საზოგადოებრივი გასამართლება. 1923 წლის 9 თებერვალს ქ. ონის საზოგადოებრივმა სასამართლომ განიხილა მოქალაქეთა ჯგუფის მიერ აღძრული საქმე. ეკლესიის მსახურებს დაუმტკიცდათ ყველა წაყენებული ბრალდება. სასამართლომ დაგმო რელიგია და ეკლესია, როგორც მშრომელი ხალხისა და მოზარდი თაობის მტერი. კულტის მსახურთ მიესაჯათ ანაფორის ნებაყოფლობითი გახდა, გაკრეჭა და მშრომელი ხალხის სამსახურში ჩადგომა (ი. კვესელავა). ეწყობოდა დისპუტები, რომლებსაც ათეისტები მართავდნენ სასულიერო პირებთან. ამ ტიპის საუბრებს უამრავი ხალხი ესწრებოდა და საათობით გრძელდებოდა. ძალიან ხშირად რელიგიურად გაუცნობიერებელი უღმერთოები ვერ უძლებდნენ მღვდლების ლოგიკას, როგორც პარტია დაიწუწუნებს, არ იყვნენ სათანადოდ მომზადებულნი და ამიტომაც შეწყვიტეს სამღვდელოებასთან დისპუტები სათანადო მეცნიერულ-საგანმანათლებლო მომზადების გარეშე.

პარტიამ მოძებნა მოძღვართა თვითმხილების ფორმა. გაზეთი “კომუნისტი” წერდა: “ქუთაისში რელიგიის წინააღმდეგ ბრალმდებლად გამოვიდნენ მეცნიერები, მუშები, გლეხები. პროცესის დასასრულს თვითმხილებით გამოვიდა ადგილობრივი მღვდელი, რომელმაც გაილაშქრა რელიგიის მატყუარობის წინააღმდეგ. ამ გასამართლებამ საფუძველი ჩაუყარა ფართო ანტირელიგიურ კამპანიას”.

პარტია ვერც ერთ ეტაპზე ვერ ეგუებოდა სამღვდელოების არსებობას, მუდმივად გაისმოდა მუქარა, სიძულვილის ენით საუბარი. ვითარება იმდენად საგანგაშო გახდა, რომ 1928 წლის 22-23 მაისს სრულიად საქართველოს საკათალიკოზო სინოდის სხდომაზე გაიმართა მსჯელობა საქართველოში მოქმედ რელიგიურ საზოგადოებათა და ღვთისმსახურთა მდგომარეობის შესახებ: “უკანასკნელ ხანში მორწმუნეთა და ღვთისმსახურთა დევნამ მიიღო მწვავე ხასიათი, რაც გამოიხატება არა მხოლოდ იდეურ ანტირელიგიურ პროპაგანდაში, არამედ და უმთავრესად ადმინისტრაციულ დევნაში და ფიზიკურ შევიწროებაში ღვთისმსახურთა და მორწმუნეთა მიმართ”. ზოგიერთ სოფელში ადმინისტრაცია არ უშვებდა მღვდელს და არ აძლევდა ღვთისმსახურების ჩატარების უფლებას, ართმევდნენ მიწის ნორმას და ხელწერილის საშუალებით პირობას ადებინებდნენ სასულიერო პირებს, უარი ეთქვათ ღვთისმსახურებაზე, თვითნებურად და გადამეტებით ბეგრავდნენ სამღვდელოებასა და ეკლესიებში მოსიარულეთ, სასულიერო პირთა შვილებს უარს ეუბნებოდნენ საერო სასწავლებლებში სწავლის გაგრძელებაზე. საკათალიკოზო სინოდის სხდომაზე დასახელებულ იქნა არაერთი დევნა-შევიწროების ფაქტი ხელისუფლების წარმომადგენელთა მხრიდან, მაგალითად: სიღნაღის მაზრის სოფ. აფენის თემაღმასკომის თავმჯდომარემ, ალექსანდრე ლალიევმა, მღვდელი დემეტრაშვილი სოფლიდან გამოაძევა; რაჭის მაზრის სოფ. კვაცხუეთის მცხოვრებ მღვდელ მელიტონ გოგობერიშვილს ჩამოართვეს მიწის ნორმა; სოფ. წესის აღმასკომის თავმჯდომარემ სოფლის მღვდელს გიორგი გოცირიძეს მოსთხოვა, ხელწერილი დაეწერა, რომ ამიერიდან უარს ამბობდა მღვდლობაზე; ცეცხლს მისცეს გუდაუთის, ცხუკვეთის, ლაილაშის ეკლესიები, დიდ ხარჯებს აწერდნენ ცხინვალის, სიღნაღის, თბილისის სამღვდელოებას (ს. ვარდოსანიძე). სამღვდელოებას ეჭვის თვალით უყურებდნენ მეორე მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგაც: “სულიერი მამები” თუ უანაფორო ფილოსოფოს-იდეალისტები მეორე მსოფლიო ომის მათთვის სავალალო შედეგებით შეშფოთებულები ამჟამად მთელ იმედს, მდგომარეობის გამოსწორებას მესამე მსოფლიო ომზე ამყარებენ” (ს. სახაროვი).

ოციანი წლების მიწურულის პრესაში დაუნდობლად ებრძვიან რელიგიურობის ყოველგვარ გადმონაშთს. მიყოლებით იწერება წერილები გაზეთ “ახალგაზრდა კომუნისტში”, მაგალითად: “არ შევანელოთ ლაშქრობა რელიგიის წინააღმდეგ. სოფელ მათხოჯში სექტემბრის შუა რიცხვებში ასაფლავებდნენ კომკავშირელს და მოლოზნებმა სასაფლაოსთან  მიახლოების დროს შემოჰკრეს ზარი. იქვე, ქვევით, სახარებით იცდიდნენ მღვდლები” (ახალგაზრდა კომუნისტი, 1929 წ.). პარტიას აშფოთებდა ყველა წვრილმანი, რომელიც რაღაცით უკავშირდებოდა რწმენას. იგნორირებული და უარყოფილი იყო პიროვნების ელემენტარული თავისუფლებაც კი. გაზეთი “ახალგაზრდა კომუნისტი” წუხდა იმის გამო, რომ “საჩხერის ორგანიზაციაში ირიცხება ვაჭრის შვილი -არტაშა აპავიანცი. მას უყვარს ხატები. მის ოთახში დაკიდულია “ღვთის მშობლის” -წმინდა მარიამის სურათი. არტაშა ყოველ საღამოს ხატებს სანთელს უნთებს და ხელაპყრობილი ევედრება ცოდვებისგან გაწმენდას. ხატების რა მოგახსენოთ და გამწმენდი კომისია მართლაც გაწმენდს არტაშას ჩადენილი ცოდვებისგან (ახალგაზრდა კომუნისტი, 1929 წ.). როგორი ფარული და სარკასტული მუქარა ისმის პუბლიკაციიდან. ადვილი წარმოსადგენია, რა იგულისხმებოდა ამ გაწმენდაში. იმდენად უარყოფილი იყო ადამიანი, თავისი ფუნდამენტური უფლებით -რწმენისა და სიტყვის თავისუფლებით, -რომ სულში უძვრებოდნენ, არ პატიობდნენ ლექსიკურ ერთეულსაც კი. “სიტყვები ბატონი და ქალბატონი” განიდევნა, ბურჟუაზიული ცნობიერების გამოვლენად მიიჩნეოდა, ამიტომაც კურიოზამდე მისული ასეთი ფაქტი გაცხადდა პრესაში, თუმცა, ფაქტობრივად, განაჩენიც გამოტანილი იყო: “თბილისის რკინიგზის მე-10 შრომის სკოლაში მასწავლებლად არის ვინმე ანნა იშხნელი. იშხნელის ქალს საშინლად ეჯავრება “უბატონოდ” ხმის ამოღება. ამის შესახებ მან რამდენჯერმე გაილაშქრა კომუნისტი მოსწავლეების წინააღმდეგ. “ბატონი” -ეს ჩემი ზრდილობის გამომხატველია, რა თქვენი საქმეა ამის აკრძალვაო... იშხნელის ქალი პოლიტიკურად მავნე  ელემენტია საბჭოთა შრომის სკოლებისთვის. ძირს “ბატონო”, გაუმარჯოს მოქალაქეს და ამხანაგს! (ახალგაზრდა კომუნისტი, 1929 წ.). რა ბედი ელოდა პოლიტიკურად მავნე ელემენტებს საბჭოეთში, ამაზე საგანგებო მსჯელობა აზრს კარგავს, რადგან ის შემზარავი სტატისტიკაც საკმარისია, რომელსაც ვიქტორ ნოზაძე გამცნობდა: რომ რუსეთის ახალმა რევოლუციამ იმსხვერპლა 75 მილიონი ადამიანი, აქედან 5.600.000 იყო მრეწველი, მემამულე, ვაჭარი, 17 მილიონი -გლეხი, 1933-37 წლებში პარტიულ “განწმენდას” შეეწირა 798.072 კომუნისტი.

საბა მეტრეველი, გაზეთი "პრემიერი"

FaceBook