ჯარჯი ფხოველი: "პირველი იმედგაცრუება მთავრობისგან მოდის"

"პრემიერს" პოეტი და მთარგმნელი ჯარჯი ფხოველი ესაუბრა:

_ საქართველოში ვერლიბრის ერთ-ერთი ფუძემდებელი ხართ და თავის დროზე პოეზიაში სიახლე შემოიტანეთ. მაშინ ბევრი არაერთგვაროვნად შეხვდა თქვენს შემოქმედებას. გქონდათ ამის გამო დაბრკოლებები შემოქმედებით ცხოვრებაში?

_ ჩემზე ვერლიბრის ფუძემდებლის თქმა ცოტა ხმამაღალი ნათქვამია. ჯერ კიდევ წინა საუკუნის დასაწყისში ყველაზე საუცხოო ველრიბრი შექმნა კონსტანტინე გამსახურდიამ უოლტ უიტმანის "ბალახის ფოთლების" თარგმანით. ეს არის ნამდვილი ვერლიბრი. შემდეგ გალაკტიონსაც ჰქონდა ვერლიბრი, მაგრამ ის ამით არ არის ცნობილი. პაოლო იაშვილს, ციტიანსა და ტერენტი გრანელსაც აქვთ ვერლიბრი თავიანთ შემოქმედებაში. ვერლიბრი მაშინ ცოტა ანტისაბჭოურადაც აღიქმებოდა. ჩვენ, ვინც ვერლიბრს ვქმნიდით, არ ვიყავით მაინცდამაინც განებივრებულები ყურადღებით. პრინციპში, მაინც შევძელით ამ მიმართულების დამკვიდრება. ვერლიბრი დამკვიდრდა, თუმცა გააჩნია მკითხველის განწყობას, ზოგი ვერლიბრს კითხულობს, ზოგი რითმიანს, კონვენციურ ლექსს. ფუძემდებლად ნუ მომიხსენიებთ, ჩვენ მხოლოდ ფართოდ დავამკვიდრეთ პოეზიის ეს ფორმა. იმის გამო რომ ვერლიბრი ანტისაბჭოთა განწყობილებების მატარებლად მიიჩნეოდა დაბრკოლებები ნამდვილად გვქონდა, ძალიან დიდხანს. მაგრამ ეს დაბრკოლებები თავისთავად გადაილახა. რედაქციები, გამომცემლობები გვთხოვდნენ ასეთ ლექსებს. მოთხოვნილება მის მიმართ ძალიან მალე გაჩნდა. თუმცა რითმიანი, კონვენციური ლექსი თუ სუსტი, არაფრისმთქმელი და უძლურ ფესვებზეა დამყარებული, მის დაბეჭდვას ყოველთვის ერიდებოდნენ და ახლაც ერიდებიან.

_ ექსპერტები საუბრობენ, რომ ვერლიბრი ელიტური პოეზიაა და მოუმზადებელი მკითხველი მისგან სიამოვნებას ვერ მიიღებს.

_ ვეთანხმები ამ მოსაზრებას, იმდენად რამდენადაც ელიტური მკითხველი მარტო ველრიბრის კი არა, ყველანაირი ლექსისაც არის. თუ პოეტურად არ არის გაწაფული ადამიანის გონება და გული ის ვერლიბრს ვერ აღიქვამს. ვერლიბრი არ უნდა წავიკითხოთ, როგორც პროზა, ის უნდა წავიკითხოთ როგორც პოეზია და მაშინ არის ის იოლად აღსაქმელი. და საერთოდ აზრების პოეზიას ცოტა ძნელია პოეზია უწოდო.

_ დღეს აღარაფერი უკვირთ, გამოიცემა ყველანაირი ნაწარმოები, ღირებულიც და ნაკლებად ღირებულიც. ხშირად უხეშადაა გაშიშვლებული ზნეობაც. როგორ ფიქრობთ, ეს ხომ არ არის ერთგვარი ხრიკი მკითხველის მოსაზიდად?

_ უზნეობის აღწერით მოიზიდოს? ეს რა მკითხველს მიიზიდავს, ხომ წარმოგიდგენიათ. ასეთი მკითხველი ნამდვილი მკითხველი არ არის. მსგავსი ნაწარმოები ჩემთვის მაშინვე უინტერესო ხდება. თუ ის შემოქმედებითად არ არის ღირებული. ეს მხოლოდ დაბალი დონისა და გემოვნების მკითხველისთვის იქნება საინტერესო. ასეთი რამ მწერლისთვის თვითმიზანი არ უნდა იყოს. პოეზიაშიც ბევრი ცდილობს მაგით ფონს გასვლას, მაგრამ ამით არაფერი გამოვა.

_ როგორ შეაფასებთ თანამედროვე მწერლობას, პასუხობს თუ არა ის დროისა და ეპოქის გამოწვევებს?

_ თანამედროვე მოთხოვნებსა და გამოწვევებს, რა თქმა უნდა, პასუხობს, ოღონდ რა არის, იცით? თანამედროვეობა სულაც არ არის ისეთი რამ, რომელიც რაღაც კითხვებისგან პასუხს მოითხოვს. ეს არის ცხოვრება ჩვეულებრივი და მონოტონური, თუმცა უნდა ვივარაუდოთ, რომ ჩვენ მაინც მივდივართ ისეთი ცხოვრებისკენ, რომელიც იქნება არა მონოტონური, არამედ მძაფრი, შინაარსიანი და აზრიანი. თუმცა რა მინდა იცით, გითხრათ? რა ცხოვრებაც გავიარე ეს იყო სრული იმედგაცრუება საბჭოთა ეპოქიდან მოყოლებული დღემდე.

_ რა იყო თქვენი იმედგაცრუების მიზეზი?

_ ბევრი რამ. იმედგაცრუებული ვარ ჩემი წიგნებით, ადამიანებით, რომლებსაც ახასიათებთ მოღალატური თვისებები. პირველი იმედგაცრუება კი მთავრობისგან მოდის. ადამიანთა მოტყუება, სისასტიკე. სისასტიკე და დაუნდობლობა ეს ყველა მთავრობის მახასიათებელი იყო და ახლა იგივე ხდება. ეს ყველაფერი კი იმედგაცრუების საბაბია.

_ დღეს ბევრს საუბრობენ უწიგნურობაზეც. ზოგიერთი  პოეტი აგრესიულიც კი არის და ის, რომ მისი წიგნები არ იყიდება, საზოგადოების უწიგნურობასა და გაუნათლებლობას აბრალებს. ეს მართლაც ასეა?

_ ამის ერთ-ერთი მიზეზი შეიძლება იყოს თანამედროვე ტექნოლოგიები. მეორე მიზეზი კი არის ის, რომ ადამიანი ისეთ გაწამაწიაშია, ისე იბრძვის საკუთარი თავის გადასარჩენად, რომ წიგნისთვის აღარ რჩება დრო და ხალისი. მე წიგნის კითხვის გარეშე არ შემიძლია. ეს ჩემი ყოველდღიური საქმიანობაა. მაგრამ ეს სათავეს, ალბათ, ჩემი პროფესიიდანაც იღებს. ჩვეულებრივი ადამიანი, რომელიც ყოველდღიური ჯაფით არის გადაღლილი, წიგნისთვის ვეღარ იცლის. ზოგიერთი, სამწუხაროდ, აგდებითაც კი ეკიდება ლიტერატურას. მათ ის არაფრად მიაჩნიათ. მაგრამ, თუ გვინდა, რომ ქართული სული და ადამიანობა გადავარჩინოთ, წიგნი აუცილებლად უნდა წავიკითხოთ.

_ როგორ ფიქრობ, როდესაც ჩვენ ვედავებით სხვებს, რომ ისინი არიან "ბნელები", დაუნდობლები, შეუწყნარებლები, მოძულენი, ჩვენ თავად რამდენად ვართ განათლებულნი, დამნდობნი, შემწყნარებლები? თუ აგრესიამ აუცილებლად უნდა შვას აგრესია და სხვაგვარად ამას ვერ ვუმკურნალებთ?

_ მე ასე არ ვუწოდებდი სხვებს. საერთოდ "სიბნელე" პირობითია. ყველა თავის საქმეშია პროფესიონალი, მაგრამ სხვა საქმეში შეიძლება "ბნელი" იყოს. ვფიქრობ, ყველას თავისი "სიბნელე" აქვს. უნივერსალური ადამიანი არ არსებობს. მისი გონება ვერ შეძლებს უნივერსალობას. მაგალითად, ლიტერატურულ სიბნელეს ვერ ჩავთვლი ვერც დადებით და ვერც უარყოფით მოვლენად. კარგი მკითხველი ცოტა მწერლური ნიჭითაც არის დაჯილდოებული. ამიტომაც არის ის კარგი მკითხველი.

_ თქვენ თუ გაქვთ ურთიერთობა თანამედროვე ახალგაზრდა მწერლებთან და პოეტებთან. როგორ ვითარდება დღეს თანამედროვე მწერლობა?

_ ახალგაზრდებთან საკმაოდ ახლო და კარგი ურთიერთობა მაქვს. ძალიან საინტერესო ახალგაზრდები გვყავს. ვფიქრობ, რომ სწორი გზით მიდის თანამედროვე ლიტერატურა. არავინ არავის ზღუდავს და ყველა ნიჭიერ ახალგაზრდას შეუძლია, თავისუფლად დაწეროს ის, რაც მას სწორად მიაჩნია.

_ ფიქრობთ, რომ გემოვნებიანი მკითხველის დეფიციტი გვაქვს ქვეყანაში?

_ ეს ყოველთვის იქნება. კარგ ლიტერატურას ხალხი მასობრივად ვერ კითხულობს. თქვენ წარმოიდგინეთ, "ვეფხისტყაოსანსაც" ვერ კითხულობენ მასობრივად. რადგან მათ გემოვნების დეფიციტი აქვთ. ეს ყველა ეპოქაში იყო და იქნება. მე არ მჯერა, რომ უცხოეთში მილიონობით იყიდებოდეს რომელიმე ავტორის წიგნი, თუნდაც ნობელიატის. და თუ ეს ასეა, ეჭვი მაქვს, რომ ნაწარმოები ძალიან მდარეა და ამიტომ არის ის ყველასთვის მისაღები. მაღალი გემოვნების ნაწარმოები შეუძლებელია ყველასთვის მისაღები იყოს.

_ როგორ ფიქრობთ, დღეს მწერალსა და მკითხველს შორის ბარიერი წაშლილია ან საერთოდ არსებობდა ეს ბარიერი?

_ მგონია, რომ ბარიერი თუ არსებობს ეს მხოლოდ მწერლის პრობლემაა. ავტორი ვერ ქმნის ისეთ ნაწარმოებს, რომ საზოგადოებისთვის საინტერესო იყოს. კარგ მწერალს მკითხველი აუცილებლად ჰყავს. თუმცა ლიტერატურა თავისი ძიებებით ისე შორს წავიდა, რომ შეიძლება მკითხველთა ინტერესს გასცდა. ამიტომ მიუღებელი აღმოჩნდა ბევრი მათგანისთვის.

_ თქვენს შემოქმედებაში რა სიახლეებს უნდა ველოდეთ, ახალ კრებულს თუ ამზადებთ ან ახალი მთარგმნელობითი მუშაობით თუ ხართ დაკავებული.

_ ამჟამად არაფერს ვთარგმნი. მთელი ცხოვრება ჩინურ, რუსულ და ევროპულ ლიტერატურას ვთარგმნიდი, დღეს ამ მიმართულებით არ ვმუშაობ. რაც შეეხება ჩემს შემოქმედებას, ეს არის სრული იმედგაცრუება ჩემი შემოქმედების მიმართ. კმაყოფილი არ ვარ ჩემი თავით. შარშან გამოვიდა ჩემი წიგნი, სადაც 4-5 წლის შემოქმედება შევიდა. უახლოეს ხანებში კი ახალი კრებულის გამოცემას არ ვგეგმავ. გამზადებული მაქვს ჩანაწერების წიგნი, მაგრამ დღეს წიგნის გამოცემა ძალიან ბევრ პრობლემასთან არის დაკავშირებული და როდის მოვახერხებ მის გამოცემას, ჯერ არ ვიცი.

მაკა სვიმონიშვილი, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook