უღმერთო ქვეყნის პოლიტიკა - წერილი პირველი

ისტორიას არ უყვარს რომანტიკა. ფაქტი ყოველთვის ჯიუტია და ხშირად მოვლენათა კანონზომიერი განვითარება თითქოს ჯადოსნურ წრეზე მიმდინარეობს. ამიტომ, სრულიად შესაძლებელია, კვლავაც განმეორდეს ის, რაც ერთხელ უკვე იყო. ეპოქები ხშირად ეჭიდებიან ერთმანეთს. გადის დრო, ადამიანი თითქოს არ იცვლება, მით უფრო ვერ სწავლობს ისტორიის გამოცდილების მაგალითებზე. თანამედროვე საქართველოში თანდათან ღრმავდება რელიგიური ნიჰილიზმი, ცინიზმი და აგრესია სასულიერო წოდებისა და, ზოგადად, ეკლესიის მიმართ. მართალია, ეს არაა საზოგადოების დიდი ნაწილი, მაგრამ მაინც არსებობს, როგორც ფარული საფრთხე, როგორც არდამდგარი შედეგი. ამაზე ფიქრი მართებს ორივე მხარეს, ეკლესიასაც და მასთან დაპირისპირებულ ე.წ. დემოკრატიულ-ლიბერალურ ძალებს. მათ შორის გაუცხოება უნდა დაიძლიოს, თორემ უფრო მძიმე შედეგებამდე მივა სიძულვილსა და სისასტიკეში გადასული აგრესია. იყო დრო, როცა დაუნდობლად და სასტიკად ებრძოდნენ ეკლესიას, სამღვდელოებას, აკრიტიკებდნენ, დასცინოდნენ, ლანძღავდნენ მრევლსაც და ბერსაც, რელიგიას ოპიუმს უწოდებდნენ, _ ჩამორჩენილი და განუვითარებელი ადამიანების თავშესაფარს... დღევანდელობა მრავალი ნიშნით ჩამოჰგავს მებრძოლ უღმერთოთა ეპოქას, რომელსაც სულ რაღაც ათეული წლები გვაშორებს.

ვიდრე ჩვენს ძირითად სათქმელს ვიტყოდეთ, კიდევ ერთხელ გადავხედოთ იმ ცოდვის დღეების ქრონიკას გაკვეთილად, რა დაგვიტოვა, რა გზა გვიჩვენა და საითკენ მიგვიძღვის. დღევანდელობის გასაცნობიერებლად საწყის ეტაპზე ესეც საკმარისი უნდა იყოს.

1917 წლის რუსეთის ოქტომბრის რევოლუციამ დიდი თავსატეხი გაუჩინა კაცობრიობას. პლანეტა დედამიწა ათეიზმის ეპოქაში შევიდა. ახალ მარქსისტულ-ლენინურ რელიგიას ვიქტორ ნოზაძე “კომუნისტურ ესხატოლოგიას” უწოდებდა და ასე განმარტავდა: ეს არის სწავლა (დოგმა) უკანასკნელ ნივთთა, მოვლენათა (ეს-ხატოს) შესახებ, რომლის თანახმად, დადგება დრო, როდესაც საყოველთაო ბედნიერება დამყარდება _ კომუნისტური მითოსი, რომელსაც, მეცნიერის თქმით, განხორციელება არ ეწერა. მისივე განმარტებით, ამგვარი ესხატოლოგიის საფუძველი ძველი რუსული შეხედულებაა, რომლის მიხედვით, რუსი ხალხი უნდა ყოფილიყო “მესია”, ანუ “ცხებული”, რომელიც ამ ქვეყნად დაკარგულ სამოთხეს აღადგენს. ეს რელიგიური მესიანიზმი რუსულ იმპერიალიზმში გადაიზარდა (მანანა კვატაია).

საბჭოეთში ებრძოდნენ ქრისტიანულ რელიგიას, ზოგადად რწმენას: “მართლმადიდებლობა ეწინააღმდეგება პროლეტარიატის სწორად გაგებულ ინტერესებს”, _ ამბობდა სტალინი. ასეთმა პროპაგანდამ სასულიერო წოდების ლიკვიდაციის აუცილებლობა განსაზღვრა: “პარტიას არ შეუძლია იყოს ნეიტრალური რელიგიურ ცრურწმენათა გამტარებლების მიმართ, რომელიც სწამლავს მშრომელი მასების შეგნებას. დავთრგუნეთ თუ არა რეაქციული სამღვდელოება? _ დიახ, დავთრგუნეთ, ოღონდ უბედურება იმაშია, რომ იგი ჯერ კიდევ სავსებით არ არის ლიკვიდირებული”, _ ესეც დიდი ბელადის, დღეს ლამის წმინდანად შერაცხილი სტალინის სიტყვებია.

 1921 წლის 15 აპრილს საქართველოს რევკომმა #21 დეკრეტით მიიღო დადგენილება “სახელმწიფოსგან ეკლესიისა და ეკლესიისგან სკოლის გამოყოფის შესახებ”. მოგვიანებით სტალინი იტყვის: “როცა ჩვენ ეკლესია გამოვყავით სახელმწიფოსგან და გამოვაცხადეთ სარწმუნოების თავისუფლება, ჩვენ მასთან ერთად ყველა მოქალაქეს დავუტოვეთ იმის უფლება, რომ დაჯერების, პროპაგანდისა და აგიტაციის გზით იბრძოლოს ამა თუ იმ რელიგიის, ყოველგვარი რელიგიის წინააღმდეგ”. ნათელი იყო ის მზაკვრული გეგმა, რომელიც პარტიას ჰქონდა ჩაფიქრებული რწმენის ამოსაძირკვად.

საქართველოს ცეკასთან არსებულმა აგიტაცია-პროპაგანდის განყოფილებამ მოსახლეობის ფართო მასებში ანტირელიგიური კამპანიის წარმოების გეგმა შეიმუშავა. 1923 წლის 23 თებერვალს საქართველოში გამომავალი ყველა გაზეთის რედაქტორმა საქართველოს კომპარტიის მდივნის მიხეილ კახიანის ხელმოწერით მიიღო საიდუმლო ცირკულარი: პარტია ავალებს გაზეთებს, გამოყონ სპეციალური რუბრიკა, რომელშიც სისტემატურად დაიბეჭდება ანტირელიგიური მასალები და კარიკატურები.

1921 წლის 15 აპრილს საქართველოს რევკომის მიერ გამოცემული სპეციალური დეკრეტით, საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესია, ფაქტობრივად, კანონგარეშედ გამოცხადდა: “არც ერთ საეკლესიო და სარწმუნოებრივ საზოგადოებას არა აქვს უფლება, იქონიოს საკუთრება. მათ არა აქვთ იურიდიული პიროვნების უფლება, საქართველოში არსებული საეკლესიო და სარწმუნოებრივ საზოგადოებათა მთელი ქონება გამოცხადებულია სახალხო კუთვნილებად”.

1922 წლის 23 თებერვალს რუსეთის მთავრობამ გამოსცა დეკრეტი საეკლესიო განძეულობის ამოღების შესახებ. საქართველოში მსგავსი დეკრეტი 10 აპრილს გამოვიდა, რომლის ძალითაც, საქართველოს ეკლესიის სიმდიდრე ამოიღეს ქვეყანაში არსებული ეკლესიის თითქმის მესამედიდან, 600-მდე ეკლესია-მონასტრიდან. ამოღებული საეკლესიო განძეულობის გამოყენების წესის შესახებ 1923 წლის 23 ნოემბერს საქართველოს სახალხო კომისართა საბჭომ მიიღო სპეციალური დადგენილება, რომლის თანახმად, დახურული ეკლესიების ქონებიდან ის საეკლესიო განძეულობა, რომელსაც ისტორიული მნიშვნელობა ჰქონდა, გადაეცა სამუზეუმო დაწესებულებებს, დანარჩენი კი (ოქრო-ვერცხლი, ძვირფასი თვლები) _ ხელისუფლების ადგილობრივ ორგანოებს სტიქიური უბედურებებით დაზარალებულთა დასახმარებლად და, აგრეთვე, კულტურულ-საგანმანათლებლო საქმიანობისთვის გამოსაყენებლად. მასობრივი ხასიათი მიიღო სასულიერო პირების დევნამ. მღვდლებს აშინებდნენ, სცემდნენ, ძალით კრეჭდნენ და ფიზიკურად უსწორდებოდნენ. გასაბჭოებამდე საქართველოში 1600-მდე სასულიერო პირი მოღვაწეობდა. 1923 წლის აპრილში მათი რიცხვი 500-მდე შემცირდა. საინტერესოა ერთი ფაქტიც: ეკლესიების დახურვაში, მაზრებს შორის სოციალისტური შეჯიბრებები ეწყობოდა. საქართველოს ანექსიამდე 1450 ეკლესია და მონასტერი არსებობდა. 1923 წელს კომუნისტური საქართველოს მმართველი ბესარიონ (ბესო) ლომინაძე მოსკოვს ატყობინებდა: ჩვენ ამ წელს 1500-ზე მეტი ეკლესია დავკეტეთო, მათ შორის მაზრების მიხედვით: სენაკში _ 148 (როგორც სენაკის მაზრიდან იტყობინებოდნენ, ეკლესიის დახურვას წინ უსწრებდა გრანდიოზული მიტინგი, ხალხი “ვაშას” ძახილით დაიძრა ეკლესიისკენ, სახურავიდან ჩამოხსნეს ჯვარი, გუმბათზე ჯვრის ადგილზე ვარსკვლავი აღმართეს); ოზურგეთში _ 130; რაჭაში _ 117; შორაპანში _ 147; ქუთაისში _ 160 (რ. კვერენჩხილაძე). დაიკეტა გელათის მონასტერიც. დაანგრიეს ქუთაისის საკათედრო ტაძარი. საქართველოს კომპარტიის ქუთაისის სამაზრო კომიტეტის პრეზიდიუმის დადგენილების მიხედვით: “დაირღვეს საკათედრო ტაძარი (სობორო), მასალა გამოყენებულ იქნას ძმათა სასაფლაოს შემოსაღობად, იმ ადგილას კი გაფართოვდეს მოედანი და ტაძრის ადგილას დაიდგას ამხანაგ ლენინის ძეგლი”. აღშფოთებული წერდა კათოლიკოს-პატრიარქი ამბროსი: “მე არ ვეწინააღმდეგები არამორწმუნეთა მიერ მორწმუნეებთან იდეურ ბრძოლას, მაგრამ ჩემი არსება ვერ შეურიგდება იმას, რომ რესპუბლიკის კანონების წინააღმდეგ არასრულწლოვანმა ახალგაზრდობამ შელახოს მოქალაქეთა ცხრა მეათედის რწმენა და სინდისი, ძალით დაიჭიროს სამლოცველო სახლი”. ცოტა მოგვიანებით ქუთაისის ბედს გაიზიარებს “თბილისის სობოროც”, იგივე ალექსანდრე ნეველის სამხედრო ტაძარი (Тифлисский Александро-Невский военный собор) _ აგებული რუსეთის იმპერიული მმართველობის მიერ 1870-90-იან წლებში (კათედრალის მშენებლობა 1871 წლის 16 აპრილს დაიწყეს მეფისნაცვლის, დიდი მთავრის _ მიხეილ ნიკოლოზის ძის თანდასწრებით. ტაძარი ააგეს ალექსანდრეს ბაღის ზემო ნაწილში გუნიბსკის (ღუნიბის) მოედანზე (მოგვიანებით სობორნი მოედანი დაერქვა, ამჟამად რუსთაველის გამზირის ნაწილი). ტაძარს განაგებდა საქართველოს ეგზარქატი 1917 წლამდე, რის შემდეგაც იგი გადაეცა ავტოკეფალიამინიჭებულ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საპატრიარქოს. 1921 წლის თებერვალში ტაძრის ეზოში დაასაფლავეს საქართველოს სამხედრო სკოლის სტუდენტები (იუნკრები), რომლებიც საქართველოს დამოუკიდებლობისთვის მე-11 არმიასთან ბრძოლაში დაიღუპნენ. საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ, 1930 წელს კომუნისტურმა მთავრობამ დაანგრია ტაძარი, რომლის ადგილასაც აშენდა საბჭოთა საქართველოს მთავრობის სასახლე (ახლანდელი პარლამენტის შენობა). სასახლის ეზოს ტერიტორიაზე შემორჩენილ სასულიერო პირთა კელიებში 2007 წლის 26 დეკემბერს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის ლოცვა-კურთხევით ხარების სახელობის სამლოცველო გაიხსნა).

დაიწყო გაუგონარი და ჯერ არნახული მკრეხელობა და გააფთრებული ბრძოლა. 1923 წლის 12 იანვარს საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიამ მიიღო გადაწყვეტილება საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საკათალიკოსო საბჭოს წევრების დაპატიმრების შესახებ. იმავე დღეს დააპატიმრეს: სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქი ამბროსი (ხელაია), მიტროპოლიტი ქუთათელი ნაზარი (ლეჟავა), ქაშუეთის ეკლესიის წინამძღვარი დეკანოზი კალისტრატე (ცინცაძე), დიდუბის ეკლესიის დეკანოზი იოსები (მირიანაშვილი), ქაშუეთის ეკლესიის დიაკვანი დიმიტრი (ლაზარიშვილი), მცხეთის სვეტიცხოვლის ტაძრის წინამძღვარი, არქიმანდრიტი პავლე (ჯაფარიძე), ვერის ეკლესიის წინამძღვარი ანტონი (თოთიბაძე), სიონის ეკლესიის წინამძღვარი, დეკანოზი მარკოზი (ტყემალაძე), ნიკოლოზ (არჯევანიძე), საკათალიკოსო საბჭოს წევრი ნიკოლოზი (თავდგირიძე).

მორწმუნეების თვალწინ იარაღს ესროდნენ ეკლესიის გუმბათზე აღმართულ ჯვრებს, მირონით იწმენდდნენ ჩექმებს, ამტვრევდნენ ხატებს. ლეჩხუმში, აღდგომის ღამეს, მორწმუნეთათვის ხელის შეშლის მიზნით, კომუნისტმა აქტივისტებმა ლაილაშის ეკლესია დაწვეს. ჭიათურის რაიონის სოფელ ჩხიროულში, პარტკომის ინსტრუქტორმა შუკაკიძემ რელიგიის უძლურების დასამტკიცებლად ხალხის თვალწინ ეკლესიის ეზოში მაუზერით დახვრიტა ხატები. ზესტაფონში წმინდა დავით და კონსტანტინეს სახელობის ეკლესიის დეკანოზ გიორგი ფერაძეს კომკავშირელი აქტივისტები სახლში შეუცვივდნენ და მრევლის წინაშე ღვთისმგმობელი სიტყვით გამოსვლა მოსთხოვეს. დეკანოზი დასთანხმდა. როდესაც აქტივისტებმა მრევლი მოიყვანეს, გიორგი ფერაძემ ქრისტეს მოძღვრების ქადაგება დაიწყო. ამის საპასუხოდ კომუნისტებმა დეკანოზი ხიშტების კვრით მდინარე ყვირილაში ჩააგდეს და თოფებით ჩაცხრილეს.

 საბა მეტრეველი, გაზეთი "პრემიერი" 

გაგრძელება იქნება

FaceBook