ნინო მაღლაკელიძე: ადამიანებო, გამოიღვიძეთ, დეპოში ხართ!

“ჩემი სპექტაკლის ძირითად პრობლემად “მძინარე ადამიანი” რჩება, რომელმაც არ იცის, შეუძლია თუ არა “გამოღვიძება”.

სერიალების ტოტალური “შემოსევისა” და საკმაოდ მდარე ტელეშოუების ფონზე, თეატრი თითქოს მტვერწაყრილ მუზეუმად იქცა. ამ თემაზე ბევრი ითქვა და იწერება კიდეც, თუმცა შედარებით ნაკლებად ახალგაზრდა რეჟისორებისა თუ ხელოვანების შესახებ. ამდენად, გასაკვირი არ არის, რომ, მაგალითად, რეჟისორის, მხატვრისა და სცენოგრაფის, ნინო მაღლაკელიძის შესახებ მკითხველმაც და მაყურებელმაც ბევრი არაფერი იცის. ნინო მაღლაკელიძის სპექტაკლი “სიზმარი” რამდენიმე თვის წინ მარჯანიშვილის თეატრის სხვენზე დაიდგა, ხოლო როგორც სცენოგრაფმა და პროდიუსერმა ძალები ვერბატიმის ჟანრშიც სცადა - ამერიკელ რეჟისორთან, კოლინ ჰოვდესთან ერთად მან სპექტაკლი “ეიფორია” რუსთაველის თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე განახორციელა.

გარდა ამისა, ნინო მაღლაკელიძე “24-საათიანი თეატრალურ ფესტივალის” დამაარსებელიცაა, რომელიც ამერიკის საელჩოს მხარდაჭერით ყოველ გაზაფხულს იმართება სწორედ რუსთაველის თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე. ნინო პროფესიით მხატვარია, დაამთავრა სამხატვრო აკადემია. მოგვიანებით რეჟისურას ამერიკასა და დიდ ბრიტანეთში სწავლობდა. მისი ინიციატივა თანამედროვე ამერიკული და ევროპული დრამატურგიისა და კულტურის საქართველოში გაცნობა-პოპულარიზაციას ისახავს მიზნად

მარჯანიშვილის თეატრში მის მიერ დადგმული სპექტაკლი “სიზმარი” არტ-პროექტის ნაწილია, რომელიც, ოჯახში ქალთა მიმართ ძალადობის თემაზე დაწერილი პიესების მიხედვით, ჟიურიმ შეარჩია. პიესის ავტორია ზურა პაპიაშვილი. ამ სპექტაკლის, ზოგადად თეატრისა და თანამედროვე ხელოვნების პრობლემების შესახებ ნინო მაღლაკელიძე “პრემიერს” ესაუბრება. 

- თქვენი სპექტაკლი “სიზმარი” მარჯანიშვილის თეატრის სხვენზე, საზოგადოების უამრავ პრობლემას წარმოაჩენს: მარტოობაში გამოკეტილ და რელიგიური რიტუალების ამარა დარჩენილ ქალებს, დეპრესიულ სოციალურ გარემოს, ფარისეველ სასულიერო პირებს, დაუნდობელი მედპერსონალს, მოძალადე კაცებს... ოდნავ აპოკალიპსური სურათი ხომ არ დახატეთ?

- სასიამოვნოა, თუ მაყურებელი შეძლებს სპექტაკლის ნახვას და ამგვარ  შეფასებას.…თეატრი განსაკუთრებული, ეფემერული ხელოვნებაა და არ შეიძლება თავის თავში არ მოიცავდეს კაცობრიობის ეგზისტენციალურ პრობლემებს. “სიზმარში” ადამიანთა გაუცხოების (ხშირად საკუთარ თავთანაც), უსუსურობისა და ჰუმანიზმის პრობლემაზე მინდოდა საუბარი. რაც, ერთი მხრივ, მტკივნეულია და მეორე მხრივ, საუბედუროდ, დღევანდელი კაცობრიობის ბუნებრივი მდგომარეობაა. ერთი სიტყვით, ჩვენ ვცხოვრობთ საზოგადოებაში, სადაც ღმერთი დიდი ხანია მოკვდა”... და ახლა მის “ცხედარს” მიირთმევენ. ამ დროს ადამიანი ღმერთის ხატია! ამიტომ შესაძლოა, სპექტაკლი, როგორც თქვენ ამბობთ, ცოტათი აპოკალიპსური გამოვიდა.

- მაინც, რატომ აირჩიეთ ზურა პაპიაშვილის პიესა? რა მოგეწონათ და ამოიკითხეთ მასში?

- ზურა პაპიაშვილმა 2012 წელს, ბათუმში ჩატარებულ “24-საათიან თეატრალურ ფესტივალში” მიიღო მონაწილეობა. ერთ ღამეში დაწერილ პიესაში შექმნა განსხვავებულად საინტერესო პერსონაჟები. მართალია, იმ წელს კონკურსში სხვა დრამატურგმა, ალექსანდრე ლორთქიფანიძემ გაიმარჯვა, მაგრამ ზურას პიესამ ჩემი ყურადღება მიიპყრო სატირის ჟანრით, ფანტაზიით, სასულიერო პირების წარმოჩენით, “მძინარე” და “გაღვიძებული” ადამიანის თემით, რამაც ჩემი ინტერესი გააღვიძა.

- წარმოდგენის სულისშემხუთველი ატმოსფერო ოდნავ სიურრეალისტურ გარემოს ასახავს. მთავარი გმირის, ნანას ხილვები კი რაღაცით ჰგავს ფელინის “ჯულიეტა და სულებში” ჯულიეტა მაზინას პერსონაჟის განცდებს. ეს პარალელი რეალურად შეიძლება მივიჩნიოთ, თუ მხოლოდ კრიტიკოსის ფანტაზიის ნაყოფია?

- არც ვიცი, რა ვთქვა, ძალიან სასიამოვნო შედარებაა. მე არ მიფიქრია ამ პარალელზე, თუმცა გემოვნება და შეხედულება არაცნობიერში დალექილი ასოციაციებით გვიყალიბდება. ამაში ცხადია, ფედერიკო ფელინის ფილმებსაც უდავოდ დიდი წვლილი მოუძღვის. პატარა ვიყავი, ჯერ კიდევ “ილუზიონის” პერიოდი იყო, როდესაც “რვა-ნახევარი” ვნახე და ვიცოდი, რომ დედას ყველაზე საყვარელი ფილმი იყო. ფილმში “ჯულიეტა და სულები” ჯულიეტა მისტიკური და ინფანტილურია, თავისი ფობიებითა და სურვილებით, ისევე როგორც ნანა ჩემს სპექტაკლში. ეს ერთგვარი დაუცველი ქალის ფსიქოტიპია, რომელიც საკუთარ თავსა და სამყაროს თვითშთაგონებით უმკლავდება, ან ვერ უმკლავდება. ასე ვთქვათ, “ნანას სინდრომი” შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ როგორც განზოგადებული სურათი. ასეთი ნანა შეიძლება რაღაც დოზით ყველა ჩვენგანში იყოს. სპექტაკლის ერთგვარი სიურრეალისტური გარემოს შექმნა ვფიქრობ, ატმოსფერული და რიტუალური თეატრისადმი ჩემმა სიყვარულმა, ფრანგი პოეტისა და რეჟისორის, ანტონენ არტოს მაგიურმა თეორიამ და “სისასტიკის თეატრმა” განაპირობა.

- თუ არ ვცდები, “სიზმარი” მარჯანიშვილის თეატრში განხორციელებული არტ-პროექტის ნაწილია, რომელსაც “გენდერული თანასწორობის ხელშეწყობისთვის საქართველოში” ეწოდება. უფრო დაწვრილებით რა შეგიძლიათ გვითხრათ ამ პროექტზე?

- მგონი, 2012 წელს, გაეროს ქალთა ორგანიზაციამ თანამშრომლობა დაიწყო მარჯანიშვილის თეატრთან. საწყის ეტაპზე კონკურსის შედეგად შეირჩა ცხრა ახალგაზრდა დრამატურგი. სპეციალური ტრენინგების შემდეგ, ოჯახში ქალთა მიმართ ძალადობის თემაზე დაიწერა ცხრა პიესა, გამოვლინდნენ გამარჯვებულები, გამოიცა კრებულიც. ამ პიესებში შედის, აგრეთვე, დავით ტურაშვილის “გოდოს მოლოდინში”, თქვენ მიერ ნახსენები ზურა პაპიაშვილის პიესა “შვიდი სიზმარი” და სხვა პიესებიც. ამ კონკურსიდან “სიზმარი” (რომელიც მარჯანიშვილის თეატრისა და გაეროს ქალთა ორგანიზაციის მხარდაჭერით განხორციელდა) პირველი დადგმა აღმოჩნდა. 2013 წლის მარტში, ქალთა კვირეულის ეგიდით, გასტროლები თელავისა და ზუგდიდის თეატრებში გავმართეთ, იმავე წელს სპექტაკლი, მარჯანიშვილის თეატრის რეპერტუარში ჩაჯდა, ხოლო 2014 წელს ინტერაქტიული გამოფენის -  “ძალადობის ინტერიერის” დამდგმელი რეჟისორი და სცენოგრაფი ვიყავი.

ეს პერფორმანსი 8 მარტს, მარჯანიშვილის თეატრის ფოიეში, სპეციალურად შექმნილ ინსტალაცია-პავილიონში გათამაშდა. მასში მონაწილეობდნენ მარჯანიშვილის თეატრის, ასევე მოწვეული და სტუდენტი მსახიობები. გაეროს ქალთა ორგანიზაციისა და მარჯანიშვილის თეატრის ერთობლივმა პროექტმა გარკვეული წვლილი შეიტანა შემოქმედებით ინოვაციებშიც. მოგვეცა შესაძლებლობა, თეატრის სხვადასხვა მიმდინარეობები აგვეთვისებინა და გვემუშავა. მაგალითად, ვერბატიმისა და პერფორმანსის თეატრალურ მიმართულებებში.

- თქვენი სპექტაკლი დიაგნოზს სვამს თუ ის უფრო გაფრთხილებაა?

- მნიშვნელოვანი კითხვაა; ისევ გავიმეორებ - “ნანას სინდრომი” დიაგნოზს უფრო ემსგავსება, თუმცა შესაძლოა, ეს ვიღაცისთვის გაფრთხილებაცაა.

- თქვენ დაამთავრეთ სამხატვრო აკადემია და მაგისტრატურა. ხართ დამოუკიდებელი პროდიუსერი, არტ-მენეჯერი და რეჟისორი. როგორც პროდიუსერი, მუშაობდით სხვადასხვა ქვეყნებში და რამდენიმე პროექტიც განახორციელეთ ლონდონსა და ნიუ-იორკში. “სიზმარი” თქვენი პირველი რეჟისორული ნამუშევარია?

- სამხატვრო აკადემიაში დაზგური გრაფიკის ფაკულტეტზე ვსწავლობდი. არაჩვეულებრივ ადამიანთან, დინარა ნოდიასთან. მან ყველაზე მთავარი - თავისუფალი აზროვნება და საკუთარი ძალების რწმენა მასწავლა. რამდენიმე წელი ლითოგრაფიის უნიკალურ სახელოსნოში ვმუშაობდი, რომელიც ვაჟა-ფშაველას გამზირზე მდებარეობდა. სამწუხაროდ, დღეს უკვე აღარ არსებობს. საზღვარგარეთ სხვადასხვა პროგრამებში მივიღე მონაწილეობა. როგორც სცენოგრაფმა, 2009-11 წლებში სტაჟირება გავიარე ვაშინგტონის კენედის სახელობის ხელოვნების ცენტრში, ასევე ვსწავლობდი ლონდონში, ნაციონალურ თეატრში სცენოგრაფიას.

განვახორციელე რამდენიმე თეატრალური, ექსპერიმენტული პროექტი. მათ შორის სპექტაკლი “ეიფორია” - რუსთაველის თეატრში.

დიდხანს ვფიქრობდი რეჟისურაზე, როგორც შორეულ პერსპექტივაზე, თუმცა დღეს შეიძლება ვთქვა, რომ ოცნება ახდა.

 - მაინც რას უფრო ამჯობინებთ, თეატრის რეჟისურას თუ მხატვრობასა და სცენოგრაფიას?

- გამიჭირდება განცალკევება. ვარ მხატვარი და მიყვარს ფორმით, ფერით, და საგნებით სივრცეში მუშაობა. მსახიობიც, პრინციპში დიდი ტილოს ნაწილია, რომელიც ხმით, მოძრაობით, განცდით ამდიდრებს ნამუშევარს. ზოგადად, ტექსტი ჩემთვის, როგორც რეჟისორისთვის, ვიბრაციაა, რომელსაც კიდევ უფრო ღრმა შრეებში შევყავართ. შემოქმედება ხომ აღქმის პერსპექტივის ძიებაა.

თეატრი ხელოვანთა, შემოქმედთა ჯგუფისგან შედგება და რაც უფრო ნიჭიერი და მრავალფეროვანია ეს ჯგუფი, მით უფრო წარმატებულია მათი შემოქმედებითი პროდუქტი.

- როგორც მხატვარი, მონაწილეობდით რამდენიმე გამოფენაში. თუმცა მხატვრისთვის უფრო მნიშვნელოვანია პერსონალური გამოფენები.…

- მხატვრობამ, აკადემიის პერიოდმა გამოფენებმა, მიუხედავად საქართველოში 90-იანი წლების სიბნელისა, ძალიან დიდი სინათლე დატოვა ჩემს ცხოვრებაში. მოგვიანებით მქონდა რამდენიმე პერსონალური გამოფენა ბათუმში, ბაქოსა და თბილისში. ცხადია, ასევე, მნიშვნელოვანია 2007 წელს, საქართველოში გამართულ ჯგუფურ გამოფენაზე, სამხატვრო აკადემიისა და საქართველოში “ებრაელთა კულტურის ცენტრის მიერ” მონიჭებული, მარკ შაგალის სახელობის ჯილდო.

ზოგადად, დაზგური გრაფიკა მხატვრობის განსაკუთრებული, ძალიან მგრძნობიარე დარგია. ნამუშევრის შეძენის სურვილი ამ სფეროში მხოლოდ გათვითცნობიერებულ, განათლებულ ადამიანს თუ გაუჩნდება. ჩემი პირველი პერსონალური გამოფენა 2002 წელს ერეკლეს ქუჩაზე გაიხსნა. მხატვრებმა და ხელოვნებათმცოდნეებმა - გია ბუაძემ, თენგიზ მირზაშვილმა, დინარა ნოდიამ, ჯემალ ზენაიშვილმა, ქეთი ყიფიანმა, კარლო ფაჩულიამ, ნინო ზაალიშვილმა, გოგი წერეთელმა, ჯემალ ლოლუამ... მომიძღვნეს თავიანთი შეფასებები, რაც ჩემი ცხოვრების მნიშვნელოვანი სტიმული აღმოჩნდა. ამჟამად ვმუშაობ შერეული ტექნიკით, რასაც შეიძლება ძიების პროცესიც დავარქვა. იმედი მაქვს, მალე ავინაზღაურებ მონატრებულ დროს და ახალ გამოფენაზეც დავფიქრდები.

- თქვენ მიერ დაარსებული დრამატურგთა “24-საათიანი ფესტივალი” უკვე რამდენიმე წელია, რუსთაველის თეატრში იმართება. წელს რა სიახლეს გვთავაზობთ?

- 2011 წელს “24-საათიანი თეატრალური ფესტივალი” ამერიკის საელჩოს მხარდაჭერით რუსთაველის თეატრში დავაარსე, თუმცა თეატრში მენეჯმენტისა და საორგანიზაციო ჯგუფის შეცვლამ განაპირობა ფესტივალის დროებით შეჩერება. ვფიქრობ, რომ ფესტივალი წამატებული და მოთხოვნადია და ამიტომ უნდა გაგრძელდეს... ამისთვის კი ყველაფერს ვიღონებ. იმედი მაქვს, უახლოეს მომავალში “24-საათიანი თეატრალური ფესტივალი” ახალგაზრდა ხელოვანებისთვის კონკურსს გამოაცხადებს. გვექნება მნიშვნელოვანი სიახლე, რასაც ჯერჯერობით ვერ გავამხელ.

- რადგან პიესა ქალთა მიმართ ძალადობის შესახებ უნდა დაწერილიყო, ის უფრო ვიწროთემატური გამოვიდა. ამის გამო დადგმა ცოტა სქემატური და სწორხაზოვანი მეჩვენება. თქვენ რას იტყოდით?

- ბუნებრივია, როცა თემა წინა პლანზე იწევს, რთულია ამ სქემატურობას გაექცე, მაგრამ ეს საინტერესო გამოწვევაა. ერთი შეხედვით, თემა თითქოს გაცვეთილია და მორალიზმს ემსგავსება, მაგრამ ამავე დროს, პიესა თანამედროვე, სოციალურ საკითხებს ეხება და ამის შესახებ ნაკლებად თუ ვინმე საუბრობს. არადა, თეატრის სიცოცხლისუნარიანობა, მარადიულ თემებთან ერთად, დროის ადეკვატურ ასახვასაც გულისხმობს. თანამედროვეობის პულსი ყოველთვის მნიშვნელოვანია. მეორე მხრივ, სოციალური თეატრის ნიშა თავისუფალია და დიდი ლავირების შესაძლებლობას იძლევა ახალგაზრდა რეჟისორებისთვის. ვეცადე, ის განწყობა გადმომეცა, ამესახა, რასაც უფრო ადამიანის არაცნობიერისკენ მივყავართ. მინდოდა ის აუტანელი, სულისშემხუთველი და ამავე დროს, სიურრეალისტური გარემო შემექმნა, რაზეც თქვენ ზემოთ ისაუბრეთ. რაც შეეხება სქემატურობას. არ ვიცი, შესაძლოა, ეს სიჩქარემ გამოიწვია, ვინაიდან აკადემიური რეჟისორული განათლება არ მიმიღია და სქემატურობაც ამიტომ დაეტყო სპექტაკლს. იყო ბევრი სხვა დაბრკოლებაც, რასაც შეეძლო სპექტაკლის ხარისხზე ემოქმედა.

ჩემთვის “სიზმარში” ძირითად თემად მშობლებისგან, საზოგადოებისგან და ეკლესიისგან დაღდასმული, “მძინარე ადამიანის” პრობლემა დგას, რომელმაც არ იცის, შეუძლია თუ არა, ან უნდა თუ არა “გამოღვიძება”. შესაბამისად, სპექტაკლის კულმინაცია ნანას გამოღვიძების სცენაა, რომელშიც ის წინ და უკან დადის და ბოლოს მაინც ბედს ემორჩილება. დანარჩენი მხოლოდ ფორმაა, რაშიც პიესის პრობლემები მოვაქციე.

- გეგმავთ თუ არა შემდგომშიც ახალგაზრდა დრამატურგებთან თანამშრომლობას და რის დადგმას აპირებთ?

- სიამოვნებით ვიმუშავებ ყველა იმ ადამიანთან, ვისაც თანამედროვე თეატრი აინტერესებს. დრამატურგი იქნება, რეჟისორი, მსახიობი, სცენოგრაფი, ქორეოგრაფი, თუ კომპოზიტორი. აგრეთვე, მაქვს ჩამოყალიბებული “თანამედროვე ხელოვნების კვლევის ლაბორატორია”, რომლის ეგიდითაც დაიგეგმება სხვადასხვა პროექტები. მათ შორის “24-საათიანი თეატრალური ფესტივალი”. ვფიქრობ, უახლოეს მომავალში დავდგა ცნობილი ფრანგი დრამატურგის, ერიკ ემანუელ შმიტის “წვრილმანი ცოლქმრული დანაშაულები”. ცხადია, თუ თეატრების მხრიდან იქნება როგორც შემოქმედებითი, ისე მატერიალური მხარდაჭერა.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook