ბერი გაბრიელი და ქართული მენტალობა

შეკითხვაზე, სად ვართ? ერთი პასუხი მაქვს -  გზაში. ოღონდ საით მივყავართ ამ გზას, არ ვიცით. ახლა რაციოცენტრიზმის ეპოქაში ვცხოვრობთ და ყველაფერი აფთიაქის სასწორზეა შემოგდებული. ირონია და გროტესკი თან სდევს ამ გაუსაძლის ყოფას და, ბევრ უბედურებასთან ერთად, რელიგიურ ნიჰილიზმში ვიძირებით. თანამედროვე საზოგადოება სავალალო მდგომარეობაშია. მე-20 საუკუნის 80-იანი წლების ბოლოდან მოყოლებული (ეროვნული მოძრაობის გააქტიურებასთან ერთად) საქართველოში რელიგიური აფეთქება მოხდა, ყველა ეკლესიას მიაწყდა, დაიწყო, ერთი შეხედვით, მართლმადიდებლური ბუმი: ტაძრების შენება, ძველის აღდგენა, წირვა-ლოცვაზე სიარული. ნელ-ნელა იქმნებოდა ისეთი ფაქიზი საეკლესიო ორგანიზმი, რომელსაც მრევლი ჰქვია. გავიდა დრო და დავრწმუნდით, რომ ეს იყო მაინც ერთგვარი მოდა, ერთი დიდი ტალღა, რომელმაც კარგად დაგვანახვა, რომ დეკლარირებული სარწმუნოების საზოგადოებაში ვცხოვრობთ, რომ, რეალურად, ღვთის რწმენა და სიყვარული შინაგან მდგომარეობად ვერ გვექცა. როგორც მოციქული გვეუბნება, სარწმუნოება, საქმის გარეშე, მკვდარია! მიუხედავად იმისა, რომ უამრავი ეკლესია შენდება და მრევლმაც იმატა, ღვთისმოსავი ერის სახე ჯერ მაინც არ გვაქვს. ბევრი რამ გვიჭირს: მარადიულ შინაგან ბრძოლებში, ერთმანეთის განკითხვასა და სიძულვილში ვართ ჩაძირულნი -  ეს, რა თქმა უნდა, აღარაა ქრისტიანული ცხოვრება!

 დღევანდელი თაობა უფრო პრაგმატული, უფრო ინფორმირებულია, თუმცა -  ზედაპირული და ნაკლებეროვნული. თუ XX საუკუნის 80-იანი წლების ბოლოს ეროვნულმა მოძრაობამ რელიგიისკენ შემოაბრუნა ერი და ეკლესიის წიაღში დაბრუნდა ახალგაზრდობის დიდი ნაწილი, სწორედ ვარდების რევოლუციის შემდგომ თაობას ვეღარ ვხედავთ ტაძარში და რელიგიური ნიჰილიზმი ახლა უფრო იგრძნობა, ვიდრე -  სხვა დროს. მოკლედ, რელიგიურმა შემობრუნებამ, ეკლესიის წიაღში დაბრუნებამ 21-ე საუკუნეში განელება იწყო, თანდათან მინავლდა ეს გრძნობა, გაქრა ინტერესი, სიყვარულიც კი. თაობა ისევ მოსწყდა და ასცდა ჭეშმარიტების, საკუთარი თავის შეცნობის, სულის უკვდავების გზას. თანამედროვე საქართველოში თუ, ერთი მხრივ, ფორმალურად მაინც, დიდია რწმენა, ქელეხებსა და ქორწილებში (არამხოლოდ ასეთ სუფრასთან) აუცილებლად ისმება კათოლიკოს-პატრიარქის სადღეგრძელო (ფეხზე ადგომით), მეორე მხრივ, საშინელი სიძულვილი, ირონია და ცინიზმია ეკლესიისა და სასულიერო წოდების (თუნდაც იმავე პატრიარქის) მიმართ. ეს ეკლესიამოძულე კატეგორია თავს ყოვლისმცოდნედ მიიჩნევს და ფიქრობს, რომ იმდენად ჩახედულია ყველაფერში, იმდენად თავისუფალია სტანდარტისა და კლიშესგან, რომ სიბნელეში მყოფი მორწმუნეების გამოხსნა უნდა ბნელი ეკლესიის ტყვეობიდან. სამწუხარო ისაა, რომ არცთუ იშვიათად ეკლესია, როგორც ინსტიტუცია, მართლაც აძლევს ამ ადამიანებს ქილიკის საბაბს და მათაც მუდმივად წინდაუხედავი კრიტიკის რეჟიმში ჰყავთ სამღვდელოება; განიკითხავენ ყველას და ყველაფერს, სიწმინდეებიდან დაწყებული ეკლესიის საიდუმლოებით დამთავრებული. პასუხის გამცემიც თითქოს არავინაა ან თუ არიან, ყველა თავის კარში ურტყამს ბურთს: ეკლესია საპატრიარქოს არხით პასუხობს, ისინი -  გამძვინვარებული უტევენ “ყოვლადდემოკრატიული” ტელევიზიებიდან. პირისპირ საუბარს კი ყველა გაურბის. საბოლოოდ, ერი “გამოტაბულებული” რჩება. ორ დაპირისპირებულ მხარეს შორის სიძულვილი მძვინვარებს, სერიოზული უფსკრული ჩნდება ჩვენ შორის.

რადიკალური ერი ვართ, ოქროს შუალედის დაცვა გვიჭირს. გვაკლია სათნოება, ანუ “საშუალო ნამეტნაობასა და უკმარისობას შორის, უსამართლოდ მოხვეჭასა და უმართებულოდ მიცემას შორის. როცა ძლიერება განშორებულია სიმართლესა და სიბრძნეს -  იქ სათნოება არ არის. შენ უკიდურესობების კაცი ხარ და სათნოება კი ზომიერებაა, გესმის?!” -  ეუბნება ეფემია წინამძღვარი დათა თუთაშხიას.

როგორ მოვთხოვოთ ზომიერება ამდენ აწყვეტილსა და ავარდნილს. რელიგიის დემოკრატიზაციაზე მოსაუბრეთა უმრავლესობამ პირჯვრის წერაც არ იცის წესიერად. ისინი გარედან, ჩასაფრებულის პოზიციიდან, საუბრობენ. მათთვის უცხოა (ხშირად სასაცილოც) აღსარება, ზიარება, სინანული, განცდა საკუთარ ცოდვათა. ახლა ყველა დემოკრატობანას გვეთამაშება, ამაოდმეტყველება და მომაბეზრებელი ლაქლაქია ირგვლივ გაბატონებული. სადღაა სიტყვა საქმიანი და საქმე სიტყვიანი?!

ბოლო პერიოდში მოდური გახდა წმინდა ბერისა და აღმსარებლის, გაბრიელ სალოსის ირგვლივ საუბარი. ჯერ იყო და იმაზე ატყდნენ, საშობაოდ ამდენი ხალხი რას მიაწყდა მის საფლავს, დედა პარასკევამ ფულები აკეთა, 1 მილიონის სანთლები გაიყიდაო (ბოდვა-ზღაპრები ქართულად). ჯერ ერთი, რად უნდა მონასტერში მცხოვრებ მონაზონს ფული (როცა უპოვარება ერთი უმთავრესია ამ ღვაწლში. ადამიანის ბინძური გონება რას აღარ შეთხზავს!) და, მეორეც, ერთი მილიონის სანთლები რანაირად უნდა გაეყიდათ სამთავროს მონასტერში, სად არსებობს იმხელა რესურსი, რომ ორ კვირაში ამდენი სანთელი დამზადდეს და გაიყიდოს (1 მილიონ ლარად 5 მილიონი სანთელი მოვა). აი, ესაა სიბნელე საქართველოს ცაზე დაძრული (გრიგოლ აბაშიძე) და მიზანმიმართული პროვოკაცია! არც სხვის რელიგიურ გრძნობებზე საუბარი და ქილიკია მაღალი დემოკრატიის ნიშანი. რწმენა არ ექვემდებარება რაციოს, ამიტომ ჯობია ყველამ თავის თავს (ან როგორც ხალხში იტყვიან, თავის ბოზ მამიდას) მიხედოს!

ახალი სალაყბო (შესაბამისად, საკუთარი ამბიციების დასაკმაყოფილებელი) თემა გახდა ბერის წმინდა ნაწილების აღმოყვანება და თაყვანისცემა. რა ვქნათ ახლა, როგორ გავაგებინოთ ამდენ მკრეხელსა და სექტანტს, რომ ქართულ სამონასტრო ტრადიციაში ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებში საყოველთაო წესი იყო მონასტრის გარდაცვლილ წევრთა საფლავიდან აღმოყვანება და ძვლების საძვალეში (ანუ კრიპტაში) შენახვა. ასეთი კრიპტები, მოღვაწეთა ძვლებით თუ მის გარეშე, შემორჩენილია ბევრ ქართულ მონასტერში, მათ შორის ქოზიფის, ბეთანიის, ზარზმის, ძველი შუამთის სამონასტრო კომპლექსებში. ეს წესი დღემდე შენარჩუნებულია ათონისა და სინას მთის მონასტრებშიც. ამას გარდა, აღსანიშნავია ისიც, რომ ძველ აღთქმაში არ არსებობდა მართალთა სხეულების თაყვანისცემა, ახალ აღთქმაში კი სხეული სულიწმინდის სამკვიდრებლად იქნა მიჩნეული. თავად უფალი, სიტყვა ღვთისა, განხორციელდა და შეიმოსა კაცობრივი სხეულით: “არა უწყითა, რამეთუ ხორცნი ეგე თქუენნი ტაძარნი თქუენ შორის სულისა წმიდისანი არიან” (I კორ. 6,19). 

გადმოცემის თანახმად, ეკლესია ყველა დროში მიაგებდა პატივს წმინდა ნაწილებს, მათზე აგებდა ტაძრებსა და საკურთხევლებს; ადგენდა მათი აღმოყვანებისა და გადასვენების ხსენების დღეებს; აწესებდა წმინდა საფლავების მომლოცველობასა და განამშვენებდა მათ. ამას გარდა, საკურთხევლის საძირკველში ატანდნენ წმინდა მოწამეთა ნაწილებსაც კი. ასევე, ამ სიწმინდეს აკერებდნენ წმინდა ოდიკებში (ანტიმინსიონი), რომლებზეც ლიტურგია აღესრულება. ეკლესიის ისტორიიდან ცნობილია არაერთი სასწაული, რომლებსაც წმინდანთა ნაწილები ახდენდნენ. ამას ადასტურებს წმინდა ამბროსი მედიოლანელის სიტყვა წმინდა პროტასისა და გერვასის ნაწილების აღმოყვანებისას თქმული: “თქვენ იცანით და თავადაც ნახეთ დემონისგან განთავისუფლებული მრავალი ადამიანი. კიდევ უფრო მეტია ისინი, ვინც წმინდანთა სამოსთან მარტოოდენ ხელის შეხებით მაშინვე განიკურნა უძლურებისგან. ძველი დროის სასწაულები მაშინ განახლდა, როცა უფალ იესო ქრისტეს მოსვლით გადმოიღვარა ქვეყანაზე მადლის სიუხვე. თქვენ ხედავთ მრავალს, განკურნებულს წმინდანთა ჩრდილებითაც კი. რამდენი თავშალი გადაეცემა ხელიდან ხელში! რამდენი სამოსი დაადეს უწმინდეს ნაწილებს და ერთი შეხებით შეიძინეს მათ კურნების უნარი. რამდენჯერ გამოითხოვენ მორწმუნეები ურთიერთისგან ამ სამოსს! ყველა ცდილობს, ოდნავ მაინც მიეკაროს მას და ვინც შეეხება, განიკურნება”.

ცნობები ქრისტიანთაგან წმინდანთა ნაწილების თაყვანისცემის შესახებ არსებობს უკვე II საუკუნის დასაწყისიდან. მაგ., ანტიოქიის ეპისკოპოს წმინდა ეგნატე ღმერთშემოსილის მოწამებრივი აღსასრულის აღმწერი გვაუწყებს: “მისი სხეულის ნარჩენებიდან (იგი ცირკში დააგლეჯინეს მხეცებს) მხოლოდ ყველაზე მყარი ნაწილები გადაასვენეს ანტიოქიაში და შეინახეს ტილოში, როგორც ეკლესიისთვის დატოვებული შეუფასებელი საგანძური, რომელიც მოწამეში დავანებული მადლის მატარებელია”. ასევე, ქრისტიანებმა “შეაგროვეს წმინდა პოლიკარპეს (სმირნელის) ძვლები, როგორც პატიოსან ქვებზე ძვირფასი და ოქროზე უწმინდესი საუნჯე და დაასვენეს ისინი... მისი მოწამეობაში დაბადების დღის ზეიმით აღსანიშნავად და მომავალ ქრისტიანთა დასამოძღვრად და განსამტკიცებლად”.

ისიც უნდა ითქვას, რომ, ზოგადად, საეკლესიო კრებებმა არაერთგზის აკრძალეს მიცვალებულთა წმინდანებად მიჩნევა მარტოოდენ მათი სხეულის უხრწნელობის ნიშნით (მაგ., მოსკოვის 1667 წლის საეკლესიო კრება), თუმცა მართალთა სხეულების უხრწნელობა მიცვალებულის სიწმინდის ერთ-ერთ ღვთიურ ნიშნად ითვლება.

მეშვიდე მსოფლიო საეკლესიო კრებამ (787 წ.) საბოლოოდ დაამტკიცა მოწამეთა ნაწილების თაყვანისცემა. ეკლესიის დიდი მამა წმინდა იოანე დამასკელი “მართლმადიდებელი სარწმუნოების ზედმიწევნით გადმოცემაში” (თავი ოთხმოცდამერვე) საგანგებოდ საუბრობს წმინდანთა და მათი ნაწილების პატივისცემის შესახებ: “პატივი უნდა მივაგოთ წმინდანებს, როგორც ქრისტეს მეგობრებს, როგორც ღვთის შვილებსა და მემკვიდრეებს, მეუფე ქრისტემ მაცხოვნებელ წყაროებად მოგვმადლა ჩვენ წმინდანთა ნაწილები, რომლებიც მრავალგვარად გვიწყაროებენ ქველმოქმედებებსა და კეთილსურნელების მირონს უშურველობენ. როგორ არ უნდა ვცემდეთ პატივს მთელი ჩვენი მოდგმის მეოხთ, რომლებიც ჩვენს გამო ევედრებიან ღმერთს? დიახ, პატივს უნდა ვცემდეთ მათ. ამასთანავე, მათ სახელზე ტაძრებსაც უნდა ვუგებდეთ ღმერთს, ძღვენსაც შევწირავდეთ და მათ ხსენებასაც აღვასრულებდეთ”.

ასე რომ, წმინდანთა თაყვანისცემა არაა კერპთმსახურება. ისე, დღეს იმის გარკვევა უფრო საინტერესო იქნებოდა, ჩვენ რას ვემსახურებით, განათლებისა და ინტელექტის სახელით ღვთის შვილები ვართ თუ ეშმაკისა, ეკლესიას (მათი თქმით, როგორც ბნელ იდეოლოგიურ ძალას) ვებრძვით თუ ღმერთს?! თანამედროვე საქართველოში განვითარებული მოვლენები ძალიან ჰგავს მე-20 საუკუნის 20-იანი წლებიდან დაწყებულ პროცესებს, მებრძოლ უღმერთოთა კავშირით (მუკი) რომ გაფორმდა. ამის შესახებ ჩვენი გაზეთი მომავალი ნომრიდან შემოგთავაზებთ წერილების სერიას.

ქართველ ლიბერალურ-ანტიქრისტიანულ ძალებს აშინებთ, ზოგადად, სიტყვა “თაყვანისცემაც”. მათს გასაგონად ვიტყვით, რომ თაყვანისცემა სულხან საბას განმარტებული აქვს, როგორც “ვისიმე ან რისამე პატივისცემა, მეტისმეტი პატივისცემა”. ამდენად, გაბრიელ ბერს, რომელმაც ამდენი სასწაული აღასრულა (დღესაც განსაცვიფრებლად სასწაულმოქმედია) და რომელიც ასეთი პოპულარული წმინდანია თანამედროვე საქართველოში, ნამდვილად ეგების მორწმუნეთაგან განსაკუთრებული პატივისცემა (თაყვანისცემა) და სიყვარულიც. ფაქტია, რომ მისი წმინდა ნაწილების მოსალოცად ჩამოსულთა რიგები არ წყდება ყოვლადწმინდა სამების საპატრიარქო ტაძარში. თითქმის მთელი საქართველო მოვიდა სალოცავად და სიწმინდეებთან მისაახლებლად. ამიტომ, ცოტა უხერხულია, შენს თანამემამულეებზე განაწყენდე და მათს რელიგიურ გრძნობებზე (ჩამორჩენილობაზე, რელიგიაზე, როგორც ოპიუმზე, გონებრივ სიბნელეზე) ცინიზმით ისაუბრო. სხვათა შორის, თავის დროზე ბოლშევიკებიც ასე ფიქრობდნენ. ამიტომ, ჯერ ეკლესიასთან მებრძოლებმა დაძლიონ წარსულის გადმონაშთები და კომუნისტური მენტალობა. დანარჩენზე მერე ვისაუბროთ!

ნებისმიერი მცდელობა იმისა, რომ წარმართობის გადმონაშთად შეფასდეს ან მორწმუნე მრევლის სიბნელე და ჩამორჩენილობა ეწოდოს ეკლესიის მიერ წმინდანად შერაცხილ და წმინდა სინოდის განჩინებით გახსნილ საფლავსა და აღმოყვანებულ წმინდა ნაწილებს, არის ელემენტარული სიბეცე, გაუნათლებლობა და ტრაგიკულად დანგრეული სულის უპირველესი ნიშანი. ამასთანავე, ამ პროცესებმა გამოკვეთა თანამედროვე ღმერთმებრძოლის სახეც -  ფარული, მაგრამ საშიში ტენდენციებისა და დიდი საფრთხეების შემცველი.

ბერი გაბრიელის მიმართ დამოკიდებულებაში ბევრი რამ გაცხადდა და გაირკვა. სახეზეა არა მხოლოდ ეკლესიის წინააღმდეგ, ყოველგვარი მარადიული და ფასეული ღირებულებების მიმართ ნიჰილისტურად განწყობილთა თარეში, არამედ ის სულიერ-მენტალური მდგომარეობაც, რომელიც დღეს ერშია. მრევლი, ზოგადად, რთული ფენომენია და ის დღესაც ჩამოყალიბების პროცესშია. მისი, როგორც ეკლესიის ერთიანი ორგანიზმის სრულქმნა დროის საქმეა. ისე, ნურავის ექნება ილუზია, რომ ოდესმე მრევლის მენტალობა მივა იმ დონეზე, როგორიც “დემოკრატიულ” ძალებს სურთ. ცოდნის დეფიციტია ყველა ეტაპზე (არამხოლოდ რელიგიურისა), ამიტომ წმინდანთა თაყვანისცემას თავისი საფრთხე და რისკი ახლავს. ისე არ გამოვიდეს, თითქოს დაგვავიწყდეს, რომ ნებისმიერი წმინდანი მეოხია ჩვენსა და ღმერთს შორის. ამიტომ, შუამდგომლობას, შემწეობასა და დახმარებას უნდა ვთხოვდეთ წმინდანებს და ისე არ უნდა წარმოვიდგინოთ, თითქოს უფლის გარეშე რამე ძალა ჰქონდეს ჩვენს ლოცვასა და ვედრებას, თუნდაც სასწაულმოქმედი წმინდანის მიმართ. 

  თანამედროვე ქართველი საზოგადოება აღარაა სოლიდარული და შემწყნარებლური, ის გახდა აგრესიული, შეუწყნარებელი და ეგოცენტრული. ამისი მიზეზი ბევრია, მაგრამ საკუთარ ურწმუნოებას, საკუთარ არასრულყოფილებასა და ფარისევლური აზროვნების დემოკრატიზმს ნუ გადავაყოლებთ ყველაზე წმინდასა და ამაღლებულს. ახლა ამაოდმეტყველების დროა საქართველოში და -  არა ფიქრის, საქმისა და ლოცვისა.

საბა მეტრეველი, გაზეთი "პრემიერი"

FaceBook