თინათინ ყაჯრიშვილი: "კრიტიკოსებისგან ანალიტიკურ შეფასებას ველი"

პატარძლები, პატიმრები და სოციალური კინემატოგრაფი

უქმრო და დეპრესიული ქალები, ციხის დამთრგუნველი ატმოსფერო და იქვე გამომწყვდეული, ცხოვრების ნორმალური რიტმიდან ამოვარდნილი კაცები... ახალგაზრდა რეჟისორის, თინათინ ყაჯრიშვილის ფილმი "პატარძლები" სწორედ იმ ატმოსფეროს ასახავს, რომელმაც თავის დროზე ლამის მთელი ქვეყანა შეძრა. რადგან ოფიციალური ქორწინების გარეშე ცოლებს პატიმარ ქმრებთან არ უშვებენ, ისინი ციხეში ხელის მოსაწერად შეჰყავთ. ბადრაგი კართან შეჰყვირებს, -"კარი გააღეთ, პატარძლები მოდიან!" და ისინიც შედიან სხვადასხვა ასაკის, სოციალური წრისა და ბედის ქალები -ახალგაზრდა თუ შუახნის ქალები, სოფლიდან ჩამოსული ხანშიშესული ქალბატონები. ხელის მოწერა იქვე ხდება, ბედნიერებისთვის სულ ათი წუთია გამოყოფილი! დანარჩენი დრამა და ბედისწერაა...

რეჟისორის, პროდიუსერისა და სცენარისტის, თინათინ ყაჯრიშვილის ფილმი ბერლინის 64-ე საერთაშორისო კინოფესტივალზე "პანორამას" სექციაში რამდენჯერმე უჩვენეს. მათ შორის "სინემაქსის" პრესტიჟულ დარბაზში, სადაც ძირითადად ბერლინალეს საკონკურსო ფილმებს უჩვენებენ. "პატარძლები" მისი პირველი სრულმეტრაჟიანი მხატვრული ფილმია. გადაღებული აქვს დოკუმენტური და მოკლემეტრაჟიანი ფილმები. არის რამდენიმე ფილმის პროდიუსერი.

"პატარძლები" ქართულ-ფრანგული კო-პროდუქციაა, რომელიც საქართველოსა და საფრანგეთის კინოცენტრების მიერ დაფინანსდა. სცენარის ავტორები არიან თავად თინათინ ყაჯრიშვილი და დავით ჩუბინიშვილი. სხვათა შორის, თინათინი ფილმის პროდიუსერიცაა პოსტპროდუქცია საფრანგეთშია გაკეთებული, რამაც ფილმის რეკლამასა და წარმატებაზე უდავოდ იმოქმედა. ფილმის ოპერატორია გამოცდილი და დახვეწილი გოგა დევდარიანი. კომპოზიტორი -რიმ ლოურენსი, რომელმაც მუსიკალურად გააფორმა სხვა ფილმებიც. მათ შორის, "შავი თუთა" და "ბუდე".

"პრემიერი" თინათინ ყაჯრიშვილს მისი ახალი ფილმის, ბერლინის საერთაშორისო კინოფესტივალისა და, ზოგადად, ქართული კინოს პრობლემებზე ესაუბრა.

-პირველ რიგში, ახლახან დასრულებულ ბერლინის კინოფესტივალის შესახებ მინდა გკითხოთ. თქვენი ახალი ფილმი "პატარძლები" "პანორამას" სექციაში რამდენჯერმე უჩვენეს. გერმანულ პრესაშიც ბევრი საინტერესო რამ დაიწერა. რა შეგიძლიათ, უფრო დეტალურად გვითხრათ? რაც, ასე ვთქვათ, პრესის მიღმა დარჩა.

-როცა ისეთი მასშტაბის კინოფესტივალში მონაწილეობ, როგორიც ბერლინალეა, რეჟისორისათვის ეს მნიშვნელოვანი ფაქტია. ცალკე ისტორიაა თავად გადამღები ჯგუფის წევრების ვოიაჟი. დიდი დრო და ძალისხმევა დაგვჭირდა მგზავრობის ორგანიზებისა და დაფინანსებისთვის... ლამის ბოლო დღეებში გაირკვა, რომ მთავარი როლის შემსრულებელი, მსახიობი მარი კიტია ორსულად იყო; გიორგი მასხარაშვილი კი ფეხმოტეხილი ჩავიყვანეთ ბერლინში. სიმართლე გითხრათ, მეც პირველად ვნახე ფილმი დიდ ეკრანზე, მაყურებელთან ერთად. ბევრი საინტერესო კითხვა დაისვა განხილვის დროს. გამიხარდა და ცოტა გამიკვირდა კიდეც, რომ ფილმის პრობლემაც და მთავარი გმირებიც ახლობელი და გასაგები აღმოჩნდა მაყურებლისთვის.

-რამდენადაც ვიცი, თქვენი ფილმი ბერლინის კინოფესტივალის სელექციონერმა, ნიკოლაი ნიკიტინმა ეროვნულ კინოცენტრში ნახვისას შეარჩია. მაინც რა იყო მთავარი, რის გამოც მან სწორედ "პატარძლებს" მიანიჭა უპირატესობა?

-დიახ, ფილმი ბერლინის კინოფესტივალის "პანორამის" სელექტორმა, ნიკოლაი ნიკიტინმა თბილისში, კინოცენტრში ნახა და დაინტერესება გამოხატა. თუმცა "პატარძლები" მანამდეც ჰქონდა ნანახი სარაევოს ფესტივალზე, "სინელინკის" ფარგლებში. მთხოვეს, ბერლინის ფესტივალისთვის ფილმის ბოლო ვერსია გამეგზავნა. ნიკიტინს განსაკუთრებით მოეწონა მთავარი როლის შემსრულებელი მარი კიტია. ასევე, აღნიშნა, ფილმის ყველა გმირი იმდენად ბუნებრივია, ვერც იფიქრებ, რომ ეს ქალები თამაშობენ ამ სცენებსო. მოეწონა, რომ "ფილმი ადამიანთა დამსხვრეულ, ფაქიზ გრძნობებზეა და ციხე მხოლოდ პირობითობაა"...

-ერთ-ერთმა კინოკრიტიკოსმა თქვენი ნამუშევარი "ბერძნული ტრაგედიის ტრანსფორმაციად" გაიაზრა, ზოგმა მას "წმინდა ადამიანური დრამა" უწოდა: ეთანხმებით ამგვარ მოსაზრებებს?

-ძალზე მნიშვნელოვანია, რომ სცენარზე დათო ჩუბინიშვილთან ერთად ვიმუშავე. მიმაჩნია, რომ ის ყველაზე კარგად გრძნობს კინოს შინაგან ბუნებას, მის კანონებს და მისგან უამრავი რამ ვისწავლე. მთავარი, რაზეც ვფიქრობდით, იყო არა უბრალოდ ამბის თხრობა, არამედ ორი ადამიანის ბედისწერა, რომელიც თითქოს წინასწარ განსაზღვრულია. ანუ ფილმი რაღაც თვალსაზრისით მათ გამოუვალ მდგომარეობაზეა, დახშულ სივრცეზე, რომელსაც ვერ გაარღვევ... კიდევ სხვისი წესებით ნაკარნახევ ცხოვრებასა და ფატალიზმზე. თქვენ მიერ ნახსენები სტატია რომ წავიკითხე, გამიხარდა; რომ ერთმა ადამიანმა მაინც გაშიფრა, რის თქმაც მსურდა. სწორედ ასეთ "წაკითხვა-გაშიფვრას" ველი კრიტიკოსისგან, იყოს თუნდაც ძალიან კრიტიკული, მაგრამ საქმიანი და გასაგები.

-რადგან თავად ახსენეთ, რა აზრი გაქვთ კრიტიკოსებზე? განიხილავთ მათ თანამოაზრეებად, თუ ისინი უფრო ანტაგონისტებად წარმოგიდგენიათ?

-კრიტიკოსები, სამწუხაროდ, მხოლოდ მომწონს-არ მომწონს შეფასებებით შემოიფარგლებიან და კარიერას სარკაზმითა და ცინიზმით უფრო იკეთებენ. ეს ძალიან შორს არის პროფესიონალიზმისგან. კრიტიკოსისგან ანალიტიკურ შეფასებას ველი, რასაც კინოს ცოდნა და ფილმისადმი კეთილგანწყობა სჭირდება. სამწუხაროდ, ამას ვერ ვგრძნობ ქართველი კრიტიკოსებისგან. ჩემთვის ბევრად მისაღებია, ადამიანმა სწორად შეაფასოს ფილმის ნაკლი ან კარგი მხარეები. კითხვები დასვას, დამელაპარაკოს, საკუთარი შეხედულებები გულწრფელად გამიზიაროს, ვიდრე დარბაზიდან ჩუმად გავიდეს. ან დარბაზში ოვაციებით მომილოცოს და ზურგს უკან მლანძღოს. ბევრს კარგის თქმაც ეშინია. ეტყობა, ადვილია, არ მოგწონდეს, საკუთარი მაღალი გემოვნების წარმოსაჩენად... ხშირად ტრაფარეტული შეფასებებით შემოიფარგლებიან, რომელიც ზედაპირულ ანალიზს ვერ სცდება.

-"პატარძლები" თქვენი პირველი სრულმეტრაჟიანი მხატვრული ფილმია. მანამდე დოკუმენტურ და მოკლემეტრაჟიან ფილმებზე მუშაობდით. ხართ რამდენიმე ფილმის პროდიუსერი -"ფარაჯანოვი", "შავი თუთა", "ბუდე", "ოცნება-პარიზი", "უცნობი ჯარისკაცები", "თეთრი არა, შავი". რატომ არჩიეთ რეჟისურა და დაუბრუნდებით თუ არა ისევ პროდიუსერობას?

-სიმართლე გითხრათ. ორჯერ დავამთავრე კინოუნივერსიტეტი. ჯერ როგორც რეჟისორმა, შემდეგ კი პროდიუსერის პროფესიის არარსებობის გამო კინოში მომიწია მისი შესწავლა. როგორც პროდიუსერმა, ვიმუშავე რამდენიმე მართლაც საინტერესო ფილმზე. არა მგონია, რომ რეჟისურა და პროდიუსერობა ერთმანეთს ხელს უშლიდეს. ამიტომ აუცილებლად გავაგრძელებ ორივე პროფესიით მუშაობას.

-ახალგაზრდა რეჟისორები ძირითადად, საკუთარი სცენარის მიხედვით გადაღებას ამჯობინებენ. როგორ გგონიათ, საკუთარი სათქმელი რეჟისორს სხვისი სცენარისა თუ ისტორიის მიხედვით უფრო არ გაუიოლდება? ხომ არ არის რეჟისორისთვის უკეთესი სცენარისგან ერთგვარი დისტანცირება?

-გეთანხმებით, ბევრი ახალგაზრდა რეჟისორი თავად ცდილობს, დაამტკიცოს, რომ სცენარისტიცაა. სინამდვილეში კარგი სცენარი მართლაც სერიოზული პრობლემაა. ვფიქრობ, ეს მოვლენა ხარისხიანი კინოდრამატურგიის დეფიციტის შედეგია. ისე, მიყვარს, როდესაც კინოსცენარზე რამდენიმე ადამიანი ერთდროულად მუშაობს.

-ხომ არ მიგაჩნიათ, რომ კინოში "არტ-ჰაუზი" უფრო რეჟისორების ამბიციების დასაკმაყოფილებლადაა მოგონილი და ნაკლებად ასახავს რეალობას? ზოგჯერ ეს თავის მართლებას ჰგავს, რადგან ხარისხიანი და ხშირად ძვირადღირებული მეინსტრიმ-ფილმის გადაღება ზოგჯერ უფრო რთულია.

-განსხვავება გაცლებით მარტივია, ვიდრე ასეთი თეორიული მოსაზრებები. საავტორო კინო მაყურებელს სთავაზობს იმ რეალობას ან იმ ამბავს, რაც, ასე ვთქვათ, მაყურებელს არ უნდა, რომ დაემართოს. მეინსტრიმი კი არის ის, რაზეც მაყურებელი ოცნებობს; რაც სურს და რაც თითქმის არასოდეს ახდება. კონკიას ისტორია მეინსტრიმის დრამატურგიის კლასიკაა, ამის კეთებას ძალიან დიდი ფული, უამრავი პროფესიონალი, ბაზრისა და მასების ფსიქოლოგიის მცოდნე სჭირდება. რა თანხაც ამგვარი ფილმის შექმნაზე იხარჯება, უფრო მეტი მარკეტინგს სჭირდება.

ბევრჯერ უკითხავთ ჩემთვის ჟურნალისტებს, -"როდის გადაიღებენ ქართველები ნამდვილად კარგ ფილმს?" (გულისხმობენ მეინსტრიმს). ჩემი პასუხია, -ვერასოდეს! ახლა ჩემი ფილმი "ტრაიბეკას" ფესტივალზე მთავარ კონკურსზეა მიწვეული. იმის ფულიც არ მაქვს, პრესაგენტი ავიყვანო, ან ერთი მსახიობი მაინც წავიყვანო, მაშინ როდესაც "ტრაიბეკა" ამერიკელი კინოვარსკვლავების შექმნილი ფესტივალია და დიდი ტრამპლინია ფილმის ჯგუფის წევრისთვის და მსახიობისთვის... ჩვენ გაჭირვებულ ქვეყანაში ვცხოვრობთ და ეს რეალობა ყველასთვის მძიმეა. თუ რამეს ვახერხებთ, ერთეული ადამიანების დიდი ხნის შრომის შედეგია და არა ერთიანი პროცესების.

-კრიტიკოსები უკვე ალაპარაკდნენ "ახალი ქართული კინოს" შესახებ. სხვათა შორის, უცხოეთშიც... ზოგი უფრო შორს მიდის და რუმინული კინოს ფენომენს იხსენებს ამ კონტექსტში; ამბობენ და იწერება, რომ ქართულ კინოსაც მალე შეუძლია მიაღწიოს ამ სიმაღლეს. რა შეხედულება გაქვთ ამ საკითხზე: სად არის და საით მიდის "ახალი ქართული კინო"?

-ამ შეფასებებს წახალისებასავით ვიღებ, იმიტომ რომ ვიცი ჩვენი რეალობა. ქვეყანას, რომელსაც თითქმის აღარ აქვს კინოსკოლა, რომელშიც მთელი სისტემა, ანუ კინოსექტორი, სულ ოთხი მილიონი ლარით ფინანსდება; რომელშიც კინოსა და ლიმონათის წარმოება ერთნაირად იბეგრება, შეუძლებელია ვიფიქროთ კინოს აღმავლობაზე. ქართული ფილმების წარმატებულ ნაბიჯებს საზღვარგარეთ, ქვეყნის შიგნით შემხვედრი, ადეკვატური ქმედებები სჭირდებოდა. კინო და საერთოდ, კულტურა მხოლოდ სალაპარაკო თემაა და მხოლოდ ჰობის დონეზეა დღეს ჩვენ ქვეყანაში. გარდა ამისა, არ არსებობს ერთიანი კულტურის პოლიტიკა, რომელშიც კინოც მოიაზრება.

-ქართული კინოს კიდევ ერთი სერიოზული პრობლემაა მსახიობი. ბევრი მიიჩნევს, რომ თეატრალური სკოლა მხოლოდ "აფუჭებს" კინოს მსახიობს და რომ ფილმში თამაშს, თეატრისგან განსხვავებით, სრულიად სხვა, გამორჩეული მანერა, პლასტიკა და ხერხი სჭირდება. რისი ტრადიციაც, სამწუხაროდ, არ გაგვაჩნია. რამდენად რეალურად გეჩვენებათ ცალკე კინომსახიობთა სკოლის ჩამოყალიბება?

-მსახიობი არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ადამიანი კინოში. სწორედ მას მიაქვს მაყურებლამდე ყველა სათქმელი. ხანდახან მგონია, რომ ამ პროფესიას შეცდომით ირჩევენ ადამიანები და სულ სხვა მიზნებისთვის იყენებენ. რაც შეეხება სწავლას, ჩვენს კინოუნივერსიტეტში არც ერთი პროფესია სათანადო დონეზე არ ისწავლება. სტუდენტებმა მხოლოდ მოყოლით იციან, როგორია გადასაღები მოედანი, გადამღები ჯგუფის ორგანიზება და ერთად მუშაობა. ეს დაახლოებით იგივეა, პიანისტს მოუყვეთ, როგორია ფორტეპიანო და რა ჟღერადობა აქვს მას, ხშირად მოასმენინოთ სხვისი დაკვრა, შემდეგ მას უწოდოთ პიანისტი და მოითხოვოთ მისგან ვირტუოზული შესრულება!

აუცილებელია ცვლილებები ჩვენს კინოსკოლაში. შესაცვლელია სტუდენტების მიღების წესი, შესაქმნელია ახალი პროგრამები. ოდესღაც საბჭოთა კინოსკოლიდან და საკავშირო კინემატოგრაფიული ინსტიტუტიდან გადმოღებული სისტემა -ერთი პედაგოგის აღზრდილი ჯგუფები -აღარ ამართლებს. სამწუხაროდ, მოლოდინიც კი არ არის, რომ რაიმე შეიცვლება. ყველა მორგებულია დღევანდელ რეალობას და კარგად გრძნობს თავს. ამიტომ გასაგებია, რომ არავის სურს კომფორტის დარღვევა.

-რამდენად არის შესაძლებელი ტაბუს ახსნა კინოში? შეძლებენ თუ არა ქართველი რეჟისორები ისეთ თემებზე ფილმების გადაღებას, რომელიც უკავშირდება რელიგიას, ფუნდამენტალიზმს, სექსუალურ კონტექსტს, ან პოლიტიკას?

-კინო, პირველ რიგში, სოციალური ხელოვნებაა. რა თემებზეც საზოგადოებაში არ საუბრობენ, იმ თემებზე კინოს არ იღებენ. ჩვენ, ცხადია, გვაკლია გულახდილობა. შეიძლება დღეს საზოგადოება არც იმსახურებს ასეთ გულახდილობას და ამიტომ რეჟისორებს საზოგადოების "დასაჯიჯგნად" თავი არ ემეტებათ.

-დაბოლოს, თქვენი გეგმების შეახებ. ახალ ფილმზე ხომ არ მუშაობთ?

-უამრავი გეგმა მაქვს; უფრო ზუსტად, პროექტები, რომელზეც ვმუშაობ. ისე, წინასწარ არ მიყვარს საუბარი, უკვე ახალი ფილმის პრემიერაზე დაგპატიჟებთ... და დანარჩენზე მერე ვისაუბროთ.
დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი"

FaceBook