გივი ხაჭაპურიძე: "სახელისუფლებო ძალა კვლევების გასაჯაროებას არ მოახდენს და აქტიური PR-კამპანიით არ დაკავდება"

"პარტიები იმიტომ იკავებენ თავს შედეგების გასაჯაროებისგან, რომ არც ერთი მათგანისთვის წარმატება, ანუ რეიტინგის მატება არ იკვეთება"

"პრემიერს" PR საკონსულტაციო ჯგუფის დირექტორი გივი ხაჭაპურიძე ესაუბრა:

_ ქართულ პოლიტიკურ სინამდვილეში ერთი უცნაური ტენდენციაა, სოციოლოგია ქართველ პოლიტიკოსებს მხოლოდ არჩევნების წინ სჭირდებათ. ქართული სოციოლოგიური კომპანიები კი, ფაქტობრივად, კვლევებს არ ატარებენ და წლიდან წლამდე პოლიტიკურ სურათს მხოლოდ NDI და IRI ქმნიან. ამჟამად რა მდგომარეობაა ამ მხრივ?

_ საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ საზოგადოებრივი აზრის კვლევა პრაქტიკულად არ გასაჯაროებულა. ბოლოს კვლევა "ეროვნულ-დემოკრატიულმა ინსტიტუტმა" ჩაატარა, რომლის შედეგები გასული წლის 20 დეკემბერს გახდა ცნობილი. კვლევის შედეგების თანახმად, ლიდერობდა "ქართული ოცნება", მეორე ადგილს ინარჩუნებდა "ნაციონალური მოძრაობა", ხოლო მესამეზე "დემოკრატიული მოძრაობა _ ერთიანი საქართველო" (ნინო ბურჯანაძე) აღმოჩნდა. საგულისხმოა, რომ ეს კვლევა საპრეზიდენტო არჩევნებიდან 2 კვირის შემდეგ ჩატარდა.

NDI-ს მონაცემებით, "ქართულ ოცნებას" 61%-იანი რეიტინგი ჰქონდა, "ნაციონალურ მოძრაობას" _ 9%, ხოლო ნინო ბურჯანაძეს _ 2%. თუ ამ მონაცემებს საპრეზიდენტო არჩევნებზე დამდგარ შედეგებს შევადარებთ, ყველაზე დიდ ცდომილებას "ნაციონალური მოძრაობისა" და "დემოკრატიული მოძრაობა _ ერთიანი საქართველოს" შედეგებში აღმოვაჩენთ. საპრეზიდენტო არჩევნებზე "ნაციონალური მოძრაობის" კანდიდატმა ხმათა 22% მიიღო, ხოლო ნინო ბურჯანაძემ _ 10%. NDI-ს კვლევებში ნინო ბურჯანაძის რეიტინგი ცდომილების ნიშნულს არ ცდება, ხოლო "ნაციონალური მოძრაობის" რეიტინგი 10%-ით განსხვავდება არჩევნების შედეგებისგან. საინტერესოა, რატომ იყო ასეთი ცდომილება კვლევაში, მით უმეტეს, რომ ქართულ რეალობაში ეს პირველი შემთხვევა არ არის.

_ კვლევებში ცდომილება ახსენე და რა არის ამის მიზეზი?

_ საზოგადოებას კარგად ახსოვს 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებამდე ჩატარებული საზოგადოებრივი აზრის კვლევის შედეგები, სადაც "ნაციონალური მოძრაობის" უალტერნატივობა იკვეთებოდა, თუმცა რეალობა აბსოლუტურად განსხვავებული აღმოჩნდა კვლევითი ორგანიზაციების მონაცემებისგან. ამის მიზეზი ის გახლდათ, რომ გარკვეული ფაქტორების გამო ჩატარებული კვლევა საზოგადოების რეალურ განწყობას არ ასახავდა. როდესაც რესპონდენტთა 40%-ზე მეტი არ აფიქსირებს, ვის მისცემს ხმას, ეს ძალიან ცუდი შედეგია და კვლევის ჩატარება საფუძველს მოკლებულია.

კვლევითი ორგანიზაციების მიერ გამოქვეყნებული შედეგების პრეზენტირებისას აქცენტი მხოლოდ რეიტინგებზე კეთდებოდა. არავინ საუბრობდა იმაზე, გამოკითხულთა რამდენმა პროცენტმა თქვა უარი, კონკრეტულ კითხვაზე ეპასუხა. შესაბამისად, შედეგების გამოცხადება პრაქტიკულად პროპაგანდის სახეს ატარებდა.

_ გეთანხმები, საპრეზიდენტო არჩევნების ეგზიტპოლის დროს ჩვენც დავდექით ამ რეალობის წინაშე და სოციოლოგების ერთი ჯგუფი გვიმტკიცებდა, რომ საერთოდ აბსურდული იყო შედეგის გამოცხადება იმ პირობებში, როდესაც რესპონდენტების 40-ზე მეტმა თავი აარიდა პასუხების გაცემას. რატომ იკავებენ თავს რესპონდენტები გამოკითხვებში მონაწილეობისგან?

_ ყველას კარგად გვახსოვს მოსმენების ინსტიტუტი. ეს მოსაზრება იმდენად გავრცელებული იყო საზოგადოებაში, რომ ლამის საკუთარ ოჯახის წევრებსაც კი უმალავდნენ პოლიტიკურ შეხედულებებს. შესაბამისად, ინტერვიუერს, რომელიც მოქალაქის კარზე დააკაკუნებდა და მას გამოკითხვაში მონაწილეობის მიღებას სთხოვდა, ან უარით ისტუმრებდნენ, ან არაგულწრფელი პასუხებით შემოიფარგლებოდნენ. ინტერვიუერების მიერ დაფიქსირებული ურთიერთგამომრიცხავ პასუხებსა და საკონტროლო კითხვებში ეს კარგად ჩანს. დღეს მდგომარეობა შეცვლილია და რესპონდენტები უფრო გახსნილები არიან, თუმცა ეს საკითხი კვლევებში ისევ მნიშვნელოვან პრობლემად რჩება.

_ რამდენად ეფექტურად იყენებენ საქართველოში კვლევის შედეგებს?

_ გამომდინარე იქიდან, რომ მიღებული მონაცემები მხოლოდ პროპაგანდისთვის გამოიყენებოდა, ძირითადად ხდებოდა იმ შედეგების გაშუქება, რომელიც მომგებიანი იყო მაშინდელი ხელისუფლებისთვის. განსაკუთრებით, როცა საუბარი იყო პატრულის რეფორმაზე, სასამართლოს დამოუკიდებლობაზე, ქვეყნის კურსზე და ა.შ. თუ ცოტას ჩავუღრმავდებოდით, აღმოვაჩენდით, რომ შედეგების მიხედვით მოსახლეობა უკმაყოფილო იყო გადასახადებით, სოციალურ-ეკონომიკური პირობებით, უმუშევრობითა და მრავალი სხვა საკითხით, მაგრამ ქვეყნის არჩეული კურსის მიმართ გამოხატავდა დადებით განწყობას. რესპონდენტმა კარგად იცოდა, რომ რუსეთი იყო მტერი და აშშ _ პარტნიორი. აქედან გამომდინარე, საკითხები, რომელიც მაშინდელი ხელისუფლებისთვის არაპოპულარული იყო, არ საჯაროვდებოდა და აპელირება სწორედ იმ თემებით ხდებოდა, რაც PR-ის თვალსაზრისით მომგებიანი გახლდათ.

როდესაც კვლევები ტარდება, რის შედეგადაც პრობლემების იდენტიფიცირება ხდება, ხელისუფლება მათ მოგვარებაზე უნდა გახდეს ორიენტირებული. ეს უნდა იყოს კვლევის მიზანი. "ნაციონალური მოძრაობა" კარგად ახერხებდა პროპაგანდას, თუმცა აღმოჩნდა, რომ პრობლემების მოგვარებაზე საბოლოოდ თქვა უარი, რაც არსებობის ფასად დაუჯდა 2012 წელს.

_ გამორიცხულია, რომ დღევანდელი ხელისუფლება არ ატარებინებდეს კვლევებს, მაგრამ საზოგადოებამ, ფაქტობრივად, არაფერი იცის არც ამ კვლევებისა და არც შედეგების შესახებ.

_ დღევანდელი ხელისუფლება კვლევების გასაჯაროებას საერთოდ არ ახორციელებს. კარგია, როცა იცი საზოგადოების განწყობა, მასზე არ მანიპულირებ და პრობლემების მოგვარებას ცდილობ; ეს იდეალური ვარიანტია. მაგრამ იმ პროპაგანდისტულ ომში, რომელიც გაჩაღებული ჰქონდა და აქვს "ნაციონალურ მოძრაობას", სადაც გასათვალისწინებელია ნინო ბურჯანაძის ფაქტორიც, რომელმაც მნიშვნელოვანი რესურსები ჩართო საპრეზიდენტო არჩევნებში, მიიღებს კი საზოგადოება რაციონალურ გადაწყვეტილებას?! რთულია ამის პროგნოზირება.

_ რას იტყვი თავად სოციოლოგიურ ორგანიზაციებზე. მგონი, საქართველოში ასეთი ორგანიზაციების რაოდენობა კვალიფიციური სოციოლოგების რაოდენობას აღემატება.

_ წინა პერიოდში, განსაკუთრებით საარჩევნო წლებში უამრავი ე.წ. კვლევითი ორგანიზაცია ჩნდებოდა. განსაკუთრებული სიუხვე 2013 წლის არჩევნებში ვიხილეთ. გაოცებული დავრჩი, როცა არჩევნებამდე რამდენიმე დღით ადრე "ახალგაზრდა სოციოლოგებმა" წარმოადგინეს კვლევა, სადაც "ლეიბორისტული პარტიის" საპრეზიდენტო კანდიდატი 31%-ით მეორე ადგილზე მოგვევლინა. სად შეიძლებოდა ჩატარებულიყო კვლევა, რომ მსგავსი შედეგი დამდგარიყო, არ ვიცი.

როგორც მოგახსენეთ, 2013 წელი წარმოადგენდა ყველაზე უხვ წელს სოციოლოგიის პროპაგანდაში. ის PR კამპანიის ერთ-ერთ მთავარ იარაღად აქციეს და მრავალი ისეთი შედეგი გამოქვეყნდა, რომელიც ამომრჩეველს თავგზას უბნევდა. ამ კამპანიის შედეგი, რეალურად იყო ის, რომ საზოგადოება სულ უფრო და უფრო ნიჰილისტურად განეწყო არჩევნების მიმართ. ნაცვლად იმისა, რომ კვლევებს რეალური განწყობა ეჩვენებინა, მან პრაქტიკულად განაპირობა ამომრჩეველთა სახლში დარჩენა.

_ წინ თვითმმართველობის არჩევნები გველოდება. ახლა რა პროცესები მიმდინარეობს ამ მხრივ?

_ საინტერესო პროცესები ვითარდება საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ. საზოგადოებრივი აზრის კვლევა პრაქტიკულად არ საჯაროვდება. აშკარაა, რომ კვლევებით მანიპულირება ვეღარ ხერხდება, რადგან, სავარაუდოდ, არც თუ სახარბიელო შედეგებია. თუ დავაკვირდებით "ნაციონალური მოძრაობის" მოქმედებებს, მათგან აშკარად იგრძნობა, რომ საზოგადოების განწყობას სისტემატურად სწავლობენ და ამას სხვადასხვა აქტივობებით ჩვეულ რეჟიმში ასაჯაროებენ. რეალურად ისინი საკუთარ ელექტორატს ინარჩუნებენ. მათი რაოდენობის გაზრდა რთული საკითხია, თუმცა შენარჩუნება _ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი.

რაც შეეხება "ქართულ ოცნებას", ის ტრადიციას არ ღალატობს და იმ დადებით შედეგებზე, რომელსაც საზოგადოების ნაწილი ღიად აფიქსირებს, არ საუბრობს. უნდა ვივარაუდოთ, რომ სახელისუფლებო ძალა ტრადიციების ერთგული თვითმმართველობის არჩევნებზეც დარჩება, კვლევების გასაჯაროებას არ მოახდენს და აქტიური PR-კამპანიით არ დაკავდება.

"ქართული ოცნების" ლიდერობაზე ირიბად მიუთითებს თუნდაც მთავარი ოპოზიციური ძალის მხრიდან რეიტინგების გაუმჟღავნებლობა. სავარაუდოდ, მათ ხელთ არსებული შედეგები იმდენად არამომგებიანია, რომ პროპაგანდის წარმოების საშუალებას არ იძლევა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ისინი ამ ცდუნებას ვერ გაუძლებდნენ და ხმამაღლა ისაუბრებდნენ იმაზე, როგორ ეცემა "ქართული ოცნების" რეიტინგი. 

_ როგორ ფიქრობ, რამდენად იმოქმედებს რეიტინგებზე ხელისუფლების ოპონენტების დაკავება წინასაარჩევნო პერიოდში?

_ დღესდღეობით ცნობილია მხოლოდ თბილისის მერობის სახელისუფლებო კანდიდატი, დავით ნარმანია, "მწვანეთა პარტიის" ლიდერი, გია გაჩეჩილაძე, რომელმაც სულ რამდენიმე დღის წინ დატოვა უმრავლესობა და პარტია "მომავალი საქართველოს" ლიდერი, გიორგი ლაღიძე. სხვა კანდიდატები არც ერთ პოლიტიკურ ძალას არ დაუსახელებია. მთავარი ოპოზიციური ძალის მხრიდან, სავარაუდოდ, კიდევ კარგახანს არ დასახელდება კანდიდატები, რათა PR-კამპანიის წარმოების საშუალება ჰქონდეთ. ბოლო პერიოდში ნათლად ვხედავთ, რომ ყოფილი ხელისუფლების ყველა თანამდებობის პირი, რომელიც ხელისუფლებამ სხვადასხვა ბრალდებით დააკავა, არჩევნებში მონაწილეობის კანდიდატი "აღმოჩნდა". არადა, მათი მხრიდან უკვე მეორე წელია, ამომრჩეველს ესმის, რომ არჩევნებში მონაწილე სუბიექტებს მხოლოდ პრაიმერისის გზით გამოავლენენ.

არასაპარლამენტო ოპოზიცია მართავს კონსულტაციებს ერთიანი კანდიდატების წარმოსადგენად თვითმმართველობის არჩევნებში. მათი გაერთიანებაც იმ კვლევების შედეგებით უნდა იყოს განპირობებული, რომელსაც, წესით, უნდა ატარებდნენ. გაერთიანების სურვილი ნამდვილად დადებითი მოვლენაა, მაგრამ, საინტერესოა, რამდენად გაუმკლავდებიან პირველობის ამბიციას. აქვს თუ არა აზრი მათ გაერთიანებას?! ამომრჩეველი, წინასაარჩევნო პერიოდში შექმნილი გადამეტებული მოლოდინის გამო "ქართული ოცნების" მიმართ განაწყენებულია, თუმცა მხარდაჭერას მაინც აფიქსირებს. ამ ფონზე რეალური შედეგები მართლაც საინტერესოა; მით უმეტეს, როდესაც გამოკვეთილი არაა კანდიდატები და საარჩევნო კამპანია არ დაწყებულა.

_ მოკლედ, მაინც ამბობ, რომ შიდა კვლევებს ყველა ძალა ატარებს და განსაკუთრებით ოპოზიციისთვის არ არის სახარბიელო მისი შედეგების გამოქვეყნება?

_ ამ დროისთვის შესაძლებელია, ვივარაუდოთ, რომ რეიტინგების გასაჯაროება არ ხდება მისი არასახარბიელო შედეგებიდან გამომდინარე. ლიდერი რომ ქართული ოცნებაა, ამაზე არავინ კამათობს, მაგრამ საინტერესოა პროცენტული მაჩვენებელი. სავარაუდოდ, პარტიები იმიტომ იკავებენ თავს შედეგების გასაჯაროებისგან, რომ არც ერთი მათგანისთვის წარმატება, ანუ რეიტინგის მატება არ იკვეთება. "ნაციონალური მოძრაობა" იმით არის კმაყოფილი, რომ მესამე პოლიტიკური ძალა არ არსებობს. შესაბამისად, ის უალტერნატივოა და შესაძლებლობა აქვს, რიგ თვითმმართველობებში მოიპოვოს გამარჯვება. ეს შანსები ერთი ორად იზრდება თვითმმართველი ქალაქების მატების კვალობაზე.

_ თვითმმართველობის არჩევნებში პოლიტიკური სუბიექტების ორიენტირი პარტიაა თუ ცალკეული კანდიდატი?

_ დღეს რომ კვლევა ჩავატაროთ, საზოგადოების ორიენტირი უნდა იყოს არა კონკრეტული კანდიდატი, არამედ პარტია. პარტიული ნიშნით კვლევის ჩატარება ამ კონკრეტულ შემთხვევაში არარელევანტურია, რადგან, თუ კონკრეტული კანდიდატი ადგილობრივი ამომრჩევლისთვის მიუღებელი იქნება, ამან შესაძლებელია, პარტიას რეიტინგი დაუკარგოს. აქედან გამომდინარე, ვფიქრობ, ახლა პოლიტიკურ ძალებში რეიტინგული კანდიდატების შერჩევის პროცესი მიმდინარეობს და მათი დასახელება კვლევების საფუძველზე მოხდება.

მნიშვნელოვანია, აღინიშნოს, რომ ამ კონკრეტულ არჩევნებში სოციოლოგიის წარმოება თვითმმართველობის ერთეულებში მოხდება. იმისთვის, რომ საზოგადოებას რეალური წარმოდგენა ჰქონდეს, ვინ არის თვითმმართველ ერთეულში ფავორიტი, რეპრეზენტაცია სწორედ რაიონულ დონეზე უნდა განხორციელდეს. სხვა შედეგების გასაჯაროება მხოლოდ ტენდენციის მაჩვენებელი იქნება და კვლავ საზოგადოების აზრზე ზემოქმედების იარაღად იქცევა.

ძალიან საინტერესოა კვლევის ჩატარება მაშინ, როდესაც უკვე ყველა პოლიტიკური ძალა დაასახელებს თავის კანდიდატს. მნიშვნელოვანია პირველი რეაქცია. მაგალითად, როგორ შეხვდება თბილისის მოსახლეობა ამა თუ იმ კანდიდატის დასახელებას და შემდგომ როგორ შეიცვლება კონკურენტების რეიტინგები.

ალექსი ნოზაძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook