ვინ უამბო კონსტანტინე გამსახურდიას არსაკიძის ამბავი?!

ვინ არის ერთი მღვდელი, ვისზეც კონსტანტინე გამსახურდია ერთ-ერთ მოგონებაში საუბრობს

 "აღმოსავლეთიდან ჯვარის ტაძარი გადმოსცქერის მას, სარკინეთისა და ზედაზენის მთების გვირგვინი, ჩრდილოეთიდან ყაზბეგის მწვერვალიდან ყინვის ბექთარებში ჩაჭედილი მარადჟამობა". წელიწადზე მეტი დუღდა კონსტანტინე გამსახურდიას სულში. ლოდების ამ უცნაური ჰარმონიის შემქმნელის, არსაკიძის ამბავი, მწერლის წარმოდგენაში დედდებოდა, სიტყვა ხელ-ფეხს ისხამდა, რათა ბოლოს ქაღალდზე გადმოსულიყო, "როგორც ნათელი მითი, საუკუნეთა არმურიდან გადმონაჟონი".     

კაცი, რომელმაც კონსტანტინე გამსახურდიას არსაკიძის ამბავი უამბო, სვეტიცხოვლის ტაძრის ეზოში მცხოვრები, წილკნის ეპისკოპოსი ალექსი ყოფილა. კონსტანტინე გამსახურდია მხოლოდ თავის ერთ-ერთ მოგონებაში აღნიშნავს, რომ არსაკიძის ამბავი ერთმა მღვდელმა უამბო. მწერალი სხვაგან არსად არც ამ შემთხვევასა და არც ეპისკოპოსის სახელს, სამწუხაროდ, არ ახსენებს. ეპისკოპოს ალექსის სასულიერო ცხოვრება ეკლესიისადმი საშინელი აგრესიის, სულიერების დევნისა და დაცინვის ეპოქაში მიმდინარეობდა. ბევრმა ღვთისმსახურმა რევოლუციის შემდგომი ხელისუფლების სისასტიკეს ვერ გაუძლო და ეკლესია მიატოვა, ეპისკოპოსი ალექსი ერთ-ერთი იმათგანი იყო, ვინც რწმენას ზურგი არ აქცია და სიცოცხლის ბოლომდე ღვთისა და ეკლესიის ერთგული დარჩა.

სიცოცხლის უკანასკნელი ათი წელი მან სვეტიცხოვლის ტაძარში გაატარა. ეპისკოპოსს გვიანობამდე ჰყვარებია ეზოში სიარული. დადიოდა თურმე ტაძრის გარშემო, ელოლიავებოდა და ეფერებოდა ყოველ გოჯსა და ღეროს. ესულგულებოდა არსაკიძისეული სიყვარულითა და სითბოთი დარბილებულ ქვის ყველა ნატეხს. ესაუბრებოდა დიდოსტატის ხელით გამოთლილ თითოეულ ჩუქურთმას, სალბუნად ედებოდა საუკუნეების ჭირ-ვარამგამოვლილ უფლის წმინდა სახლს და ეთაყვანებოდა ქვაში გამოკვეთილ უდიდეს ხელოვნებას.

მასთან უამრავი ადამიანი სტუმრობდა თურმე. ხელისუფლების გამუდმებული თვალთვალისა და დევნის მიუხედავად, მაშინდელი ინტელიგენციის დიდი ნაწილი სიცოცხლეს საფრთხეში იგდებდა და ეპისკოპოს ალექსის თბილ სტუმართმოყვარეობასა და საინტერესო საუბრებს არ აკლდებოდა. საოცრად რბილი და ენაწყლიანი ყოფილა ეპისკოპოსი. ერსა და ბერზე, ქვეყნის ჭირსა და ვარამზე წუხდა ყოველთვის, საქართველოს სვესა და ბედზე ესაუბრებოდა მასთან სტუმრად მისულს. მისი ხშირი სტუმარი გახლდათ კონსტანტინე გამსახურდიაც, რომელმაც ეპისკოპოსის ნაამბობი თქმულების დიდებულ ძალას ვერ გაუძლო, ქვაში გაჟღერებულ ჰარმონიას მწერლის სულიც შთაბერა და ცას მიაწვდინა "სამარადჟამოდ". ასე შეიქმნა "დიდოსტატის მარჯვენა". გმირობისა და ხელოვნების მშვენიერი საგალობელი.

   ალექსანდრე გერსამია 1865 წელს ლეჩხუმში, მღვდლის ოჯახში დაიბადა. დაამთავრა ქუთაისის სასულიერო სემინარია, სადაც კალისტრატე ცინცაძესთან ერთად სწავლობდა და სიცოცხლის ბოლომდე მასთან მეგობრობდა.

 სემინარიის დამთავრების შემდეგ იგი ცაგერში მღვდლად აკურთხეს. იქვე დაოჯახებულა და ცოლად ბერუჩაშვილის ქალი _ თეო შეურთავს, რომელიც მალევე გარდაცვლილა და სამი დაობლებული შვილის გაზრდა ალექსანდრეს მოუწია.

1923 წელს ალექსანდრე სიონის ეკლესიაში ეპისკოპოსად აკურთხეს და ცაგერში გაგზავნეს. სვანეთში ჩასვლისას ეპისკოპოსს ხალხი დაჩოქილი დახვედრია, ამ ამბით შეშფოთებულ მთავრობას სასწრაფოდ მისი მოკვლის ბრძანება გაუცია, მაგრამ ეს ამბავი მთავრობის მაშინდელ თავმჯდომარეს ლევან ღოღობერიძეს, რომელიც გერსამიების უახლოესი მეგობარი ყოფილა, ალექსანდრესთვის შეუტყობინებია და ისიც თბილისში სასწრაფოდ ჩამოსულა. ის დიდხანს ყოფილა ეკლესიის გარეშე. თუმცა მალე ეკლესიის წიაღს დაუბრუნეს და ეპისკოპოსად ბათუმს მიავლინეს.

1928 წელს კი იგი მცხეთაში, სვეტიცხოვლის ტაძარში ეპისკოპოსად აკურთხეს. ხელოვნების უდიდესი "ქმნილების ჩრდილის ქვეშ" ლოცვასა და რწმენაში გალეულ დღეებს იგი  ღვთის წყალობად და ღირსებად მიიჩნევდა.

"ალექსანდრე ძალიან განათლებული კაცი იყო, _ ამბობს მისი შვილიშვილი ნათელა გერსამია, _ მან შესანიშნავად იცოდა ქართული ლიტერატურა, საქართველოს ისტორია, რუსული ენა. ჰქონდა უნიკალური ბიბლიოთეკა. აქედან შემორჩენილი მაქვს ქართველიშვილისეული "ვეფხისტყაოსნის" უძვირფასესი გამოცემა, მიხაი ზიჩის ილუსტრაციებით".

    ალექსანდრე გერსამიას სამი შვილი ჰყავდა: ორი ქალიშვილი _ ცუციკო(პარასკევა), დოდიკა(დომინიკა) და ერთი ვაჟი _ გიორგი. ცუციკო ცნობილი იურისტის დიმიტრი ღამბაშიძის ცოლი იყო, მათ ქალ-ვაჟი ჰყავდათ _ ნანა და ზურაბი. დოდიკა ფარმაცევტ დავით ლანდიას მეუღლე გახლდათ, მათაც ქალ-ვაჟი ჰყავდათ _ გულნარა და ნოდარი, გინეკოლოგი, ყველასთვის ცნობილი და საყვარელი ადამიანი, დღეს მის კეთილშობილურ საქმეს მისი ვაჟები _ მიშა და დათო ლანდიები აგრძელებენ. გიორგი გერსამიას ქალიშვილი ნათელა პროფესიით ექიმია, პენსიაში გასვლამდე პირველ კლინიკურ საავადმყოფოში მუშაობდა. ის ფეხბურთელ ვლადიმერ ელოშვილის მეუღლეა. ორი შვილი, სამი შვილიშვილი და ერთი შვილთაშვილი ჰყავს. დღეს ეპისკოპოსის შვილიშვილებიდან მხოლოდ ნათელა გერსამია და ნანა ღამბაშიძე არიან ცოცხლები.

ალექსანდრე გერსამიას შვილიშვილები მცხეთაში ხშირად სტუმრობდნენ.

"ჩვენთვის მცხეთაში ყოფნა უდიდესი სიხარული იყო. ყველაზე უმცროსი ვიყავი და ბაბუა განსაკუთრებით მანებივრებდა. ერთხელ იქ ყოფნისას წითელა დამემართა. ბაბუ ძალიან შეწუხდა, არაფერი უთქვამს, ისე წამოვიდა თბილისში. მალე დაბრუნდა თან ჩამოიყვანა ჩემი უფროსი მამიდაშვილი _ ნანა ღამბაშიძე. თურმე ჩემი მონათვლა გადაუწყვეტია. დედაჩემს შეშინებია სიცხიანი ბავშვის გაციების, მაგრამ იმდენად პატივს სცემდა მამამთილს, უარი ვერ უთხრა.

ნათლობას დასწრებიან ბაბუ, მჭედელი სიკო და ბერი ალექსი. მე მთელი რიტუალის დროს თურმე საშინლად ვტიროდი. საღამოს სიცხეს დაუწევია, ბაბუ კმაყოფილი დარჩენილა. აი, რომ არაფრის გჯერათო, უთქვამს შვილებისთვის". _ იხსენებს ნათელა გერსამია.

ძალიან ხშირად ეპისკოპოსს წირვა ცარიელ ტაძარში აღუვლენია. იმ დროს, რეპრესიების დაუნდობელ  ეპოქაში ის წირვა-ლოცვაზე დასწრებას თავის შვილებსაც არ ავალდებულებდა. მხოლოდ სთხოვდა, მთელი ცხოვრება სიკეთე და სიყვარული ეტარებინათ.

"მიყვარდა ეკლესიაში ყოფნა და გალობის მოსმენა. ბაბუ კარგად გალობდა. ყველაზე მეტად სვეტიცხოვლობის დღესასწაული მახსენდება, როცა უამრავი ხალხი ჩამოდიოდა მცხეთაში. უცხოეთიდან ჩამოსულ დელეგაციებს ბაბუა მათ სვეტიცხოვლის ისტორიას საინტერესოდ უამბობდა. თუმცა მონათხრობიდან ბევრი არაფერი მაგონდება. მცხეთაში ბაბუას ხშირად სტუმრობდა პატრიარქი კალისტრატე ცინცაძეც. ისინი ხშირად მიდიოდნენ ხოლმე დედათა მონასტერში და ზოგჯერ მეც მივყავდი". _ გვიამბობს ნათელა გერსამია.

ეპისკოპოსი ალექსი 1938 წლის შვიდ თებერვალს, მძიმე ოპერაციის შემდეგ, 73 წლის ასაკში გარდაიცვალა.

საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქ კალისტრატე ცინცაძეს ეპისკოპოსის გარდაცვალებისთანავე განუცხადებია, რომ მას სიონის ეზოში დაკრძალავდნენ. მაშინდელ ხელისუფლებას სასტიკი წინააღმდეგობა გაუწევია. პატრიარქს უთქვამს, რომ მრევლთან ერთად გაივლიდა თბილისის ქუჩებში და ალექსანდრეს ისე დაკრძალავდნენ, როგორც მას შეეფერებოდა. ხელისუფლების წარმომადგენლებს უკან დაუხევიათ და დათმობაზე წასულან.

იმის მიუხედავად, რომ ეპისკოპოსის ოჯახის წევრებს თავიანთი მეგობრებისა და ახლობლებისთვის უთხოვიათ, დაკრძალვაზე არ მოსულიყვნენ, ამ სამგლოვიარო დღეს მაინც უამრავი ხალხი დასწრებია.

მაკა სვიმონიშვილი, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook