ნინო ქუთათელაძე: “ქართული თანამედროვე პოეზია ნორმალური გზით მიედინება”

“ხანდახან შეგხვდება ადამიანი, რომელსაც არც ერთი ლექსი არ დაუწერია, მაგრამ შინაგანად პოეტია”

“პრემიერი” პოეტ ნინო ქუთათელაძეს ესაუბრა:

- ქართულ ლიტერატურაში რა არის ის, რაც გაკმაყოფილებთ და რა არის ის, რის არსებობასაც არ ეთანხმებით?

- იცით, რა? საერთოდ, მიმაჩნია, რომ ქართული ლიტერატურა დაფუძნებულია ღირსებაზე, მისი მთავარი პოსტულატი და ამოსავალი წერტილი არის ღირსება. საერთოდ, ქართული კლასიკა სწორედ ამაზეა დაფუძნებული. თანამედროვე ლიტერატურაში კი ნაკლებად ჩანს ეს მომენტი, განსაკუთრებით ახალგაზრდების შემოქმედებაში. მაგალითად, რუსული ლიტერატურა სამართლიანობაზე, სამართლის ძიებაზეა აგებული, ეს მისი ამოსავალი წერტილია. ქართული ლიტერატურის კი - ღირსება და მოყვრის სიყვარული. თუკი ეს არ არის, მგონია, რომ ქართული არ არის და უფრო სხვა ქვეყნების ლიტერატურისკენ იხრება. ქართული ლიტერატურა მარტო ენას არ გულისხმობს. შინაარსითაც ქართული უნდა იყოს.

- რა როლს თამაშობს თქვენს ცხოვრებაში პოეზია?

- ყველაზე მთავარს, უმთავრეს როლს თამაშობს, მის გარეშე სიცოცხლე არ შემიძლია, ეს არის ჩემი მოთხოვნილება. პოეზია არ არის მუზა, რომელიც მოვა და დაგაწერინებს. ეს ასე არ ხდება. უბრალოდ, პოეტი ხარ, სხვანაირად არ შეგიძლია. როგორც ოჯახთან ხარ ვალდებული, ასე ხარ ვალდებული პოეზიასთანაც. და საერთოდ, პოეზია და ლიტერატურა (ვგულისხმობ მხოლოდ მაღალ ლიტერატურას) უფლისგან მოდის. როცა წერ, ზურგსუკან უფალი გიდგას. ეს შეიძლება ცოტა მაღალფარდოვანი სიტყვებია, მაგრამ ნამდვილად ასეა.

- ლიტერატურის განვითარებისთვის, რაიმე ღონისძიებები უნდა გატარდეს, თუ, როგორც მიიჩნევენ, მხოლოდ ნიჭიერი, ლიტერატურული ახალგაზრდობა ახდენს ლიტერატურულ რევოლუციებს.

- არის ეს მომენტი, იმიტომ რომ ლიტერატურული რევოლუცია აუცილებელია. უნდა შეიცვალოს რაღაც ლიტერატურაში. ცვლილებების წინააღმდეგი სულაც არა ვარ, მაგრამ აი, იმ მთავარ პოსტულატს უნდა ეფუძნებოდეს მაინც. ქართული უნდა იყოს, იგივეს გენიალურად დაწერს მარკესი ან ნებისმიერი სხვა ავტორი. მაგრამ შენი, ქართული ნიშა უნდა იყოს მთავარი.

- თანამედროვე მწერლობაში ამის ნაკლებობაა, თქვენი აზრით?

- დიახ, თანამედროვე მწერლობაში ნამდვილად ამის ნაკლებობაა, სამწუხაროდ.

- ეთანხმებით ამ მოსაზრებას, რომ პოეზია ოდითგანვე ელიტარული საზოგადოებისთვის იყო განკუთვნილი?

- არა, ეს მართალი არ არის. პოეზია საქართველოში ყველას უყვარდა. ამის ნიმუშია არაჩვეულებრივი, მდიდარი ხალხური პოეზია. საერთოდ, ლიტერატურა ორი ტიპისაა - ერთი ხალხისთვის, მასებისთვის იქმნება და მეორე მხოლოდ ლიტერატორებისთვისაა. მასისთვის აბსოლუტურად რთული გასაგებია, მაგალითად, ჯოისი ან კაფკა. ამ კატეგორიის ლიტერატურა ძალიან რთული გასაგებია, თუ ამას არ კითხულობს ლიტერატორი. ფილოსოფიაც ძალიან ახლოს არის მწერლობასთან. თუ ავიღებთ სიურრეალიზმს, ეს, ფაქტობრივად, ფილოსოფიური მიმდინარეობაა, ამიტომაც არის მასებისთვის რთული გასაგები და რთულად წასაკითხი. სულაც არ მწყინს, რომ ამ ტიპის წიგნებს არ კითხულობენ. მაგალითად, პაოლო კოელიო ძალიან მნიშვნელოვანი მწერალია უდაოდ, ჩემი თაობის სინამდვილეში ჩვენ ვკითხულობდით ჩინგიზ აითმათოვს. წარმოიდგინეთ, ერთი ტიპის მწერლები არიან კოელიო და აითმათოვი, და უფრო მეტიც, აითმათოვი გაცილებით მაღლა დგას კოელიოზე, მაგრამ ახალგაზრდებმა რატომღაც პაოლო კოელიო აიტაცეს. არ ვიცი, რა არის ამის მიზეზი - შეიძლება აითმათოვი მათთვის უფრო რთული გასაგები იყოს.

- ახლა ბევრი თანამედროვე ამბობს, რომ პოეზიამ თავისი დრო მოჭამა. თქვენი აზრით, მართლა შესაძლებელია, პოეზიამ თავისი დრო მოჭამოს?

- არა, ეს წარმოუდგენელია. პოეზია ვერასდროს მოჭამს თავის დროს. უცნაურია, მაგრამ გერმანიაში, ისეთ ქვეყანაში, რომელსაც ჰაინე და გოეთე ჰყავს, პოეტური კრებულები თითქმის აღარ გამოიცემა. ჩემი აზრით, პოეზია დაიკარგა ტექნოლოგიურ რევოლუციაში. მაგრამ ადამიანში პოეზია მაინც დარჩა. ხანდახან შეგხვდება ადამიანი, რომელსაც არც ერთი ლექსია არ დაუწერია, მაგრამ შინაგანად პოეტია. ამიტომაც არასდროს დაიკარგება პოეზია.

- დღეს ჩვენს ქვეყანაში ლიტერატურის კრიტიკოსების ნაკლებობაა. რა ზიანი შეიძლება მოუტანოს მან ქართულ ლიტერატურას?

- უდიდესი ზიანი შეიძლება მოუტანოს. მიმაჩნია, რომ სიჩუმე და დუმილი ყველაზე კარგი საშუალებაა შემოქმედის დათრგუნვისა და განადგურების. გასული საუკუნის მეორე ნახევრის ლიტერატურული პროცესები თითქმის შეუფასებელია. თუ არ ჩავთვლით გურამ ასათიანს, რომელიც ამ სფეროში ძალიან დიდი ფიგურა იყო, თუმცა ის ხშირად წერდა კლასიკოსების ნაწარმოებებზე და თავისი თანამედროვე ლიტერატურა მაინც შეუფასებელი დარჩა. ძალიან დიდი ძალისხმევაა იმისთვის საჭირო, რომ ეს მეორე ნახევარი შეფასდეს. უკანასკნელ წლებზე აღარაფერს ვამბობ. კრიტიკა, ოღონდ ჯანსაღი, აუცილებელია არამარტო მკითხველებისთვის, რათა გაერკვნენ, რა ხდება ლიტერატურულ შემოქმედებაში, არამედ ლიტერატორებისთვის არის აუცილებელი და მნიშვნელოვანი, რომ უკეთ გაერკვეს, საით აიღოს გეზი.

- რა აზრის ხართ ახალგაზრდა პოეტებზე?

- ახალგაზრდების პოეზია ძალიან მნიშვნელოვანი და საინტერესოა. მაგრამ ვერ ვეგუები პოეზიაში არაპოეტურ ფრაზეოლოგიას. სამწუხაროდ, ასეთი ფრაზეოლოგია ხშირად გვხვდება ახალგაზრდა შემოქმედთა ნაწარმოებებში. არ ვიცი, ეს ჩემი პრობლემაა თუ არა, მე მაინც სხვანაირი ესთეტიკა მაქვს. პოეზიას აქვს ჩარჩოები, რომელსაც ავტორი არ უნდა გასცდეს. სხვა მხრივ, ჩვეულებრივი, ნორმალური გზით მიედინება ქართული თანამედროვე პოეზია.

- თქვენი შემოქმედების შესახებ გვესაუბრეთ. რა სიახლეს უნდა ელოდოს ქართველი მკითხველი?

- შარშან გამოვეცი კრებული, ამიტომ ახალი კრებულის გამოცემას ჯერ არ ვგეგმავ. თუმცა ახლო მომავალში სრული კრებულის გამოცემა მინდა. ახლა ძირითადად თარგმანებზე ვარ ორიენტირებული. “ლიტერატურულ პალიტრაში” იბეჭდება ჩემი თარგმანი - ანდრეი ბელის “პეტერბურგი”, რომელზეც რვა წელიწადი ვმუშაობდი და არა მგონია, რომ ეს დრო დაკარგულია. რადგან ანდრეი ბელი ის შემოქმედია, რომელიც ქართულად უნდა იყოს ნათარგმნი. მით უფრო ლიტერატურის გადაფასების პროცესში ამას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს. სიურრეალიზმის საძირკველი სწორედ ანდრეი ბელის შემოქმედებაში, კერძოდ, ამ ნაწარმოებში დევს. უკვე ვთარგმნე თანამედროვე რუსი მწერლის ალექსანდრ პატიომკინის “მე”. ეს წიგნიც, ალბათ, მალე გამოიცემა.

მაკა სვიმონიშვილი, გაზეთი "პრემიერი"

FaceBook