“162 სოფელი მთლიანად გაუკაცრიელებულია, რომელსაც შესაძლოა, 152 სოფელიც დაემატოს”

“რაჭას თუ არ მივხედეთ, 15-20 წელიწადში მოსახლეობისგან დაიცლება და გაუკაცრიელდება”

საქართველოში 162 სოფელი მთლიანად გაუკაცრიელებულია. ეს ინფორმაცია სპეციალურ კონფერენციაზე გაჟღერდა, რომელიც “დემოგრაფიული აღორძინების ფონდის”, რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროსა და პარლამენტის რეგიონული პოლიტიკისა და თვითმმართველობის კომიტეტის ორგანიზებით გასულ კვირას ჩატარდა. ორგანიზატორთა თქმით, 2002 წლის მონაცემებით, საქართველოში 162 სოფელი მთლიანად გაუკაცრიელდა, ხოლო 152 სოფელში 10 და 10-ზე ნაკლები კომლი ცხოვრობს. ამ სოფლების უმეტესობა მთიანი რეგიონშია. ასევე, უმძიმესი მდგომარეობაა საზღვრისპირა ზოლში, რომელიც თითქმის მთლიანად არის დაცლილი მოსახლეობისგან. საუბარია, ასევე, ერთიანი დოკუმენტის შემუშავებაზე, რომელიც მომზადების შემდეგ კანონპროექტის სახით წარედგინება პარლამენტს. “პრემიერი” ამ საკითხით დაინტერესდა და  “დემოგრაფიული აღორძინების ფონდის” ერთ-ერთ დამფუძნებელს, დემოგრაფ ანზორ თოთაძეს დაუკავშირდა.

ანზორ თოთაძე: მოსახლეობის ბოლო აღწერა ჩატარდა 2002 წელს, რომლის დროსაც საქართველოში 3608 სოფელი აღირიცხა. აქედან, 3050 სოფელში ეროვნებით ქართველი მოსახლეობა სჭარბობდა, 171-ში _ აზერბაიჯანელი, 139-ში _ სომეხი, 103-ში _ ოსი, 26-ში _ ბერძენი, 8-ში _ ქისტი, 4-ში _ ავარელი, 3-ში _ რუსი და. ა.შ ამ სოფლების მოსახლეობამ 2 მლნ 87 ათასი კაცი შეადგინა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ორ უკანასკნელ აღწერათა პერიოდში, 1989-2002 წლებში, მოსახლეობა 323 ათასი კაცით შემცირდა. ამავე აღწერის მონაცემებით, 5 ათას კაცზე მეტი ცხოვრობდა 28 სოფელში. მათ შორის, პირველ ადგილზეა მარნეულის რაიონის სოფელი სადახლო _ 9 986 კაცი, მეორე ადგილი უკავია მცხეთის რაიონის სოფელ დიღომს _ 8746 კაცი, მესამე _ თელავის რაიონის სოფელ ყარაჯალას _ 8270 კაცი. ამჟამად საქართველოში ბევრი სოფელი გაუკაცრიელებულია. 2002 წლის აღწერის მონაცემებით, 162 სოფელში მოსახლეობა აღარ ცხოვრობს. 10 კაცი და უფრო ნაკლები ცხოვრობს 152 სოფელში. 905 სოფელში, ანუ ყოველ მეოთხე სოფელში, 100 კაცამდე მოსახლეა. ეს იმას ნიშნავს, რომ ძნელად მისადგომ სოფლებში უგზოობის, უშუქობისა და ყოველგვარი ინფრასტრუქტურის გარეშე ძირითადად მოხუცებიღა არიან დარჩენილი... ეს არის 2002 წლის მონაცემები და წელს ტარდება მოსახლეობის აღწერა. აღწერა უნდა ჩატარებულიყო ადრე, მაგრამ ეს არ აწყობდათ. არ აწყობდათ იმის გამო, რომ ზუსტი რიცხვი არ ეჩვენებინათ არჩევნებში მონაწილეთა რაოდენობისა.

_ მიზეზები გვითხარით?

_ დემოგრაფიას ექცევა ძალიან ნაკლები ყურადღება. კომუნისტების დროს გაცილებით დიდი ყურადღება ექცეოდა დემოგრაფიულ პრობლემებს, ვიდრე “ნაციონალი მოძრაობის” პერიოდში, როდესაც საერთოდ ამოაგდეს 9 წელი ქართველთა ცხოვრებიდან. არაფერი არ კეთდებოდა. პირიქით, მიზანმიმართულად მუშაობდნენ იმაზე, როგორ შემცირებულიყო საქართველოს მოსახლეობა. გაეროს მონაცემებით, სომხეთში თითოეულ მშობიარობაზე საავადმყოფოს სახელმწიფო 600 დოლარს უხდიდა, საიდანაც 60 პროცენტი ექიმებზე მიდიოდა. აზერბაიჯანში კი უფასო მშობიარობაა. საქართველოში მშობიარობის დროს თავად პაციენტს უწევდა ფულის გადახდა. საბედნიეროდ, ახლა ასე აღარაა და მშობიარობა არის უფასო.   საქართველოში წარმოიშვა ორი კლასი _ უაღრესად მდიდრები და ძალიან გაჭირვებულები. საქართველოში დღეში დოლარსა და 25 ცენტზე, რაც 2 ლარის ეკვივალენტია, ცხოვრობს მოსახლეობის 60%. სომხეთში _ 4%, აზერბაიჯანში _ 2%, თურქეთში _ 3%. წარმოიდგინეთ, რამდენად დიდია იმ ადამიანების რაოდენობა, რომლებიც შიმშილობენ. თითქმის 600 ათასი ადამიანი შიმშილობს. ასეთ პირობებში ერი ვერ გამრავლდება. ეს იყო “ნაციონალური მოძრაობის” პოლიტიკა. ჩვენი მოსახლეობა გახლდათ ფსიქიკურად დაავადებული. 20 წელია კონფლიქტები, ომი და შიმშილი გრძელდება. ადამიანს ხვალინდელი დღის შიში აქვს. ამას დაემატა პატიმრების რაოდენობა. უამრავი ფაქტორია, რომელიც დემოგრაფიულ მდგომარეობაზე მოქმედებს.

_ “დემოგრაფიული აღორძინების ფონდი” რას აკეთებს ამ პრობლემის აღმოსაფხვრელად?

_ უახლოეს დღეებში პარლამენტი მიღებს, ალბათ, კანონს, სადაც ყოველი მესამე ბავშვის ოჯახი, რეგიონების მიხედვით, მიღებს 150 ან 200 ლარს. ეს რეგიონებია კახეთი, შიდა ქართლი, სამცხე-ჯავახეთი, რაჭა-ლეჩხუმი, სამეგრელო და გურია. ყველა ამ რეგიონებში არის მოსახლეობის კლება. სიკვდილიანობა სჭარბობს შობადობას.  მესამე ბავშვი მნიშვნელოვანია გამრავლებისთვის. შარშანწინ 21 ათასი მეორე ბავშვი დაიბადა, ხოლო მეხუთე და მეტი _ 500-მდე, ამიტომ როდესაც ჩვენ მესამე ბავშვზე ვაკეთებთ აქცენტს, იმ ოჯახებმა, რომელთაც მეორე შვილი შეეძინათ შარშანწინ, მესამეც რომ გააჩინონ, საქართველოს მოსახლეობა 21 ათასით გაიზრდება. ამიტომ მთავარი აქცენტი მესამე ბავშვის ყოლის წახალისებაზეა. ეს დახმარება უფრო მაღალი იქნება მთიან რეგიონებში.

_ სოფლების გაუკაცრიელების ერთ-ერთ მიზეზად შიდა მიგრაციაც სახელდება. ეს მაჩვენებელი რამდენად მაღალია?

_ დიახ, ასეა. სოფლის მოსახლეობა ძირითადად შიდა მიგრაციულ პროცესებშია ჩართული. ბოლო აღწერის მონაცემებით, 437 ათას 232 ადამიანმა შეიცვალა საცხოვრებელი ადგილი ქვეყანაში. მათი უმეტესობა საცხოვრებელ ადგილს იცვლიდა ცხოვრების პირობების გაუმჯობესების გამო. 437 ათასი კაციდან 423 ათასი (96,9 პროცენტი) ქართველი იყო. ამრიგად სოფელი ძირითადად ქართველი მოსახლეობისგან იცლება. ცხრა წელიწადში საცხოვრებელი ადგილი შეიცვალა 4309 აზერბაიჯანელმა და 3967 სომეხმა. ამ ფონდის იდეა არის ის, რომ ხელი შეუწყონ მათ დასაქმებას, ვინც სოფელს დაუბრუნდება. ბინების გასარემონტებლად 5 ათასის ფარგლებში მიეცემათ მასალა და ა.შ. ძალიან ბევრი ღონისძიება ტარდება იმისთვის, რომ დავეხმაროთ იმ მთიან სოფლებს, სადაც მძიმე დემოგრაფიული მდგომარეობაა.

_ ამ მხრივ, ყველაზე მძიმე მდგომარეობა რომელ რეგიონშია?

_ განსაკუთრებით საგანგაშოა ის, რომ მოსახლეობისგან ცარიელდება საქართველოს ისტორიული კუთხეები _ რაჭა-ლეჩხუმი, თუშეთი, ფშავი, ხევსურეთი და სხვა მთიანი რეგიონები. რაჭაში თუ საგანგებო ღონისძიებები არ გავატარეთ, დაახლოებით 15-20 წელიწადში მოსახლეობისგან დაიცლება და გაუკაცრიელდება. მაგალითად, 1939 წელს რაჭაში 67 ათასი კაცი ცხოვრობდა, ამჟამად კი მხოლოდ 22 ათასი ცხოვრობს, ძირითადად უფროსი ასაკის ადამიანები. ამასთანავე, თუ ადრე უმეტესად დროებით და სეზონურ მიგრაციას ჰქონდა ადგილი, ამჟამად ამან მუდმივი და შეუქცევადი ხასიათი მიიღო.  რაჭის მოსახლეობისგან დაცლას კიდევ უფრო მეტად იწვევს მოსახლეობის ბუნებრივი კლება, ანუ გარდაცვლილთა რიცხვის სიჭარბე ახალშობილთა რიცხვთან შედარებით. 1990-2010 წლებში რაჭაში მოსახლეობის ბუნებრივმა კლებამ 7547 კაცი შეადგინა. 1990-2010 წლებში ერთი წელიც არ ყოფილა ისეთი, რომ რაჭის მოსახლეობა არ შემცირებულიყო. ანალოგიური ვითარებაა სხვა მთიან რეგიონებშიც.

_ წელს ჩატარებული აღწერის შედეგებზე თუ გაქვთ პროგნოზი?

_ 2002 წლის აღწერით 162 სოფელია გაუკაცრიელებული და 152 სოფელში 10 ადამიანი და ნაკლები ცხოვრობს. შესაძლოა, ამ 152 სოფელშიც უკვე აღარავინ ცხოვრობს.

თემურ გოგოლაძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook