“ბესიკ, ბესო, ბესარიონი”

ქეთევან სადღობელაშვილის დოკუმენტური ფილმი ბესიკ ხარანაულზე

დოკუმენტური ფილმების უმრავლესობა საკმაოდ რთული საყურებელია და მისი წარმატება-წარუმატებლობა მეტწილად ავტორის მასალისადმი სიღრმისეული დამოკიდებულებით არის განპირობებული. თუმცა არსებობს სასიამოვნოდ “დასატანჯი” გამონაკლისებიც. ერთ-ერთი ასეთია უკვე კლასიკოსი ქართველი პოეტის, ბესიკ ხარანაულის შესახებ გადაღებული დოკუმენტური ფილმი, რომლის ნახვამაც ერთდროულად უჩვეულო და რთულად სასარგებლო განცდები მომგვარა.

“პოეტი ქადაგი” _ ასე ეწოდება ფილმს, რომლის ავტორი, ჟურნალისტი ქეთევან სადღობელაშვილი რთულად საკითხავი პოეტის (“ბესიკ, ბესო, ბესარიონის” _ როგორც თავის თავს უწოდებს) თითქმის ერთსაათიანი, მრავალგანზომილებიანი პორტრეტის შექმნას შეეცადა. გაცილებით ადრე, საზოგადოებრივ მაუწყებელში მუშაობისას, ავტორმა და რეჟისორმა 90-იანი წლების საქართველოს კულტურული ცხოვრების ერთგვარი სატელევიზიო “ეპოქაც” შექმნა. სწორედ ასე ეწოდებოდა გადაცემათა ციკლს, რომელიც საზოგადოებრივ მაუწყებელზე გადიოდა.

ამჯერად რეჟისორი “ქადაგობის” დიდ გზაზე შემდგარი ქართველი პოეტის შესახებ მოგვითხრობს. ეს მართლაც საინტერესო არტ-დოკუმენტია ხელოვანზე, რომელიც თავისი ცხოვრებით ადასტურებს, რომ ზნეობრივი და ესთეტიკური გზა ერთმანეთს არ ეწინააღმდეგება. ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ თავისი მხატვრული დონითა და ხარისხით ის არ ჩამოუვარდება ფრანგულ-გერმანულ “არტე”-ზე შექმნილ დოკუმენტურ ფილმებს არტისტების, რეჟისორებისა თუ მწერლების შესახებ.

მაინც ვინ არის პოეტი? თუ ფილმის მიხედვით ვიმსჯელებთ, ვარიანტი ბევრი შეიძლება იყოს _ “მთავარი გამთამაშებელიც”, ხმელი წიფელის შვილიშვილიც, ივრის ჭალებში მოსიარულე კოჭლი ცხენიც (რომელსაც მხოლოდ მშიერი მგელი ხედავს) და “თებერვალი, შემძვრალი ხეში”, ან იქმნება პოეტი ხის კუნძივითაა, რომელსაც ადამიანების სხეულები და სული ერთნაირად ახსოვს?! იქნებ, პოეტი სიბერემდე ბიჭად დარჩენილი “ბესიკ ბესო, ბესარიონია”, რომელიც 50-იანი წლების დასაწყისში, ჟურნალ “დროშაში” აღებული პირველი ჰონორარით, დედას საათს რომ უყიდის!.. დროის ათვლა რომ სხვაგვარად ისწავლოს!

ფილმი, კლასიკური სონატის მსგავსად, სამი ნაწილისგან შედგება _ ჯერ თიანეთი, შემდეგ თბილისი და ბოლოს მშობლიური ლეშო. ფილმის სადა, მომჭირნე, უბრალო და მხოლოდ აუცილებელი კადრები პოეტის გამოუთქმელ სევდას იტევს, რომელიც კრამიტიანი სახლის ოთახებში გამომწყვდეულა. ამ კადრებში გომურის სიმყუდროვე ჩაბუდებულა, რომელიც ბიბლიურ კიდობანს უფრო წააგავს.

ფილმის პოეტური ხაზები და შეგრძნებები გამოსახულების სინქრონულად ლაგდება. გამოსახულება ტექსტს ხან ზუსტად ედება, ხან ფარავს, ხანაც მისი კონტრასტულია. ლექსს “რძის ფოსტას” ლამის დამწვარი რძის სუნი ასდის, “კარტოფილის ამოღებას” ნოტიო მიწის სურნელი აქვს, ხოლო “ხეიბარი თოჯინა” ურბანისტული და უსულგულო დედაქალაქის სიცივეს გაგრძნობინებთ.

უცებ კადრში ვხედავთ, როგორ ხუმრობს ბესიკ-ბესარიონი ქალაქში, საკუთარი წიგნის პრეზენტაციაზე, ხოლო ამ დროს სადღაც შორს, თიანეთის შარას სულ სხვა ბესარიონი მიუყვება... მეხრესავით. მერე ეს “სხვა ბესო” დაბმულ ცხენს გადაეყრება და მას გულწრფელად, პოეტივით შეიცოდებს. ფილმის ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი ეპიზოდია გომურში წაკითხული მონოლოგი, საიდანაც ვიგებთ, რომ “პოეზიის ენა სულია და არა სიტყვათა რიგი”. მერე ვერლიბრით ოდნავ გათამამებული, გახელებული პოეტი საკუთარ შემოქმედებასაც ირონიულად გაჰკრავს კბილს...

სულ ბოლოს კი იტყვის: “როცა გაყვავილდება ცხოვრება და ჩვენ აღარ ვიქნებით, გახსოვდეთ, რომ ყველაფერი ნამდვილად იყო”.

კარგი იქნება, თუ საზოგადოებრივი მაუწყებელი, კონკრეტულად კი დოკუმენტური ფილმების სტუდია (რომელიც უკვე რამდენიმე ათწლეულია არსებობს), მომავალშიც გარისკავს და მსგავსი პროექტით კიდევ გააგრძელებს შემდგომ არტ-ძიებებს. ეს ნიშნავს, რომ არა მხოლოდ ქეთევან სადღობელაშვილსა და შემოქმედებით ჯგუფს (რეჟისორი _ გიორგი მოლოდინაშვილი, ოპერატორები _ ლევან ლეკიაშვილი და კახა ბუხრაშვილი, კომპოზიტორი _ გოგი ძოძუაშვილი, მემონტაჟე _ თიკო ნიკურაძე), არამედ დოკუმენტური კინოთი დაინტერესებულ სხვა რეჟისორებსაც მიეცემათ შემოქმედებითი მუშაობის საშუალება. პირველ რიგში, იმიტომ, რომ ჩვენი უგმირო და ნევროზული დრო ცოცხალი ენერგიითა და არტ-ჰაუზით მაინც გაამდიდრონ. ნამდვილი ხელოვანები სულ უფრო ცოტანი დარჩნენ!

როგორც თავად ფილმის გმირი, “პოეტი ქადაგი” _ ბესიკ ხარანაული იტყოდა, “დაე, გიჟებმა კიდევ ბევრჯერ დანომრონ თავიანთი აბდაუბდა ფიქრები”.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook