“ჯაყო” მოულოდნელი აქცენტით

გოჩა კაპანაძე: “საოკუპაციო ზონაში წარმოდგენილმა სპექტაკლებმა კიდევ ერთხელ დამარწმუნა, რა მნიშვნელობა აქვს ივანე მაჩაბლის სახელობის თეატრს”

ცნობილი რეჟისორისა და მსახიობის, გოჩა კაპანაძის გახმაურებული სპექტაკლი “ჯამბაზები” რუსთაველის თეატრში კარგა ხნის შესვენების შემდეგ დაბრუნდა. გოჩა კაპანაძე ასევე აპირებს “მარიამ სტიუარტის” აღდგენას უკვე სხვა თეატრში და პარალელურად, ცხინვალის, ივანე მაჩაბლის სახელობის თეატრში “ჯაყოს ხიზნების” დასადგმელად ემზადება. თეატრალებს შევახსენებთ, რომ 90-იანი წლების ბოლოს მის მიერ განსახიერებული ჰამლეტი (ავთანდილ ვარსიმაშვილის დადგმა “თეატრალურ სარდაფში”) სახელმწიფო პრემიით აღინიშნა. დადგმული აქვს სამოცამდე სპექტაკლი და მონაწილეობდა თორმეტ მხატვრულ ფილმში.

მისი ბოლოდროინდელი როლებიდან აღსანიშნავია მოსე (ილია ჭავჭავაძის “ლუარსაბ თათქარიძე”, რეჟისორი გიზო ჟორდანია) და ჯონათან პიჩემი (ბერტოლდ ბრეხტის “სამგროშიანი ოპერა”, რეჟისორი ასევე გიზო ჟორდანია). უახლესი შემოქმედებითი გეგმების, ქართული და უცხოურ თეატრისა თუ დრამატურგიის პრობლემების შესახებ, გოჩა კაპანაძე გაზეთ “პრემიერს” ესაუბრა.

_ უახლესი ინფორმაციით დავიწყოთ. კონკრეტულად სპექტაკლ “ჯამბაზების” შესახებ მინდა გკითხოთ, რომელიც რუსთაველის თეატრის რეპერტუარში აღდგა. რა იყო ამის მიზეზი?

_ მგონია, რომ კრიტიკოსებისა თუ თეატრმცოდნეებისგან განსხვავებით, რიგით მაყურებელს მსახიობების მიმართ მაინც უფრო მგრძნობიარე და ფაქიზი დამოკიდებულება აქვს. მას ერთგვარად “შიმშილის გრძნობაც” კი აწუხებს დიდი მსახიობების მიმართ. ამას თავისი მიზეზები აქვს, რომლის ანალიზიც შორს წაგვიყვანს. უბრალოდ, ვიტყვი, რომ ჩვენ წლების განმავლობაში მართლაც განებივრებულები ვიყავით რუსთაველის თეატრის მსახიობთა უნიჭიერესი თაობით, რომელიც, სამწუხაროდ, დროსთან ერთად ქრება. სწორედ ამის გამო დავდგი თავის დროზე, რონალდ ჰარვუდის ცნობილი პიესის მიხედვით, “ჯამბაზები”. სპექტაკლი რამდენიმე წლის განმავლობაში ანშლაგით იდგმებოდა რუსთაველის თეატრის მცირე სცენაზე.

_ სამწუხაროდ, მასში მონაწილე ცნობილი მსახიობები გარდაიცვალნენ...

_ ალბათ, ამანაც ძალიან შეუშალა ხელი სპექტაკლს, ვერ გეტყვით... ქალბატონმა მედეა ჩახავამ გარდაცვალებამდე თავად აირჩია, რომ მისი როლი მანანა გამცემლიძეს ეთამაშა, გურამ საღარაძის როლზე კი ლევან ბერიკაშვილისა და მურმან ჯინორიას კანდიდატურები განიხილებოდა. საბოლოოდ, ისევ ლევან ბერიკაშვილი ითამაშებს ამ როლს. რა შეეხება ქალბატონ ზინა კვერენჩხილაძეს, რამდენიმე წელია, მის როლს დარეჯან ხარშილაძე თამაშობს.

_ ალბათ, განახლებულ “ჯამბაზებში” აქცენტები შეიცვლება, რაღაც დაემატება და რაღაც გაქრება...

_ სამწუხაროდ, განახლებული სპექტაკლების ბედი ასეთია. სრულყოფილიც რომ იყოს, ნებისმიერი ცვლილება, მით უმეტეს, დიდი მსახიობების გარდაცვალება, აუცილებლად ცვლის სპექტაკლის სათქმელს, კონტექსტს, ტემპორიტმს. ეს გარდაუვალია. იმედია, განახლებული და რუსთაველის თეატრში დაბრუნებული “ჯამბაზები” ისევ მიიზიდავს თეატრალებს.

_ რა ბედი ეწევა თქვენს მეორე სპექტაკლს _ “მარია სტიუარტს”, რომელიც თავის დროზე, ასევე, მოიხსნა რეპერტუარიდან?

_ “სტიუარტს”, ალბათ, სხვა თეატრში აღვადგენ, თუმცა მოსაფიქრებელია სივრცე, სადაც უკეთესად და საინტერესოდ გაიჟღერებს. მით უმეტეს, მოვლენები ისე ვითარდება საქართველოში, რომ შილერის პიესა აქტუალობასა და სოციალურ-პოლიტიკურ კონტექსტს არ დაკარგავს.

_ მთავარი როლების შემსრულებლები ხომ არ შეიცვლებიან?

_ არა მგონია. ჯერ ერთი, მთავარი როლების შემსრულებლები _ მარინა კახიანიც (სტიუარტი) და ნანუკა ხუსკივაძეც (ელისაბედი) შესანიშნავ აქტიორულ ფორმაში არიან და არამხოლოდ ისინი. იგივე შეიძლება ითქვას, მაგალითად, მარინა ჯანაშიასა და დარეჯან ხარშილაძეზე. მეორეც, დადგმის კონცეფცია ისეთია, რომ განსხვავებულ თეატრალურ სივრცეში გადანაცვლება ხელს არ შეუშლის მაყურებელს. ასე რომ, საკმაოდ “სტაჟიანი” და რთული ბედის სპექტაკლი მაინც აგრძელებს არსებობას.

_ კარგა ხანია, ცხინვალის ივანე მაჩაბლის სახელობის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი ხართ. გასაგებია, რომ ეს სრულიად სხვა პასუხისმგებლობაა...

_ კარგად მესმის, როცა რეჟისორი ცხინვალის თეატრში სამუშაოდ მიდის, ეს გაცილებით მეტ პასუხისმგებლობას ნიშნავს, ვიდრე ნებისმიერ სხვა თეატრში თუნდაც წარმატებული სპექტაკლის დადგმა. მაგალითად, გასულ სეზონში დადგმული სპექტაკლით “მატარებელი” (რომელიც დავით ტურაშვილის პიესის გარკვეული იმპროვიზაციაა) თეატრი შემოდგომაზე ახალ საოკუპაციო ზონაში მოხვედრილ სოფლებში გაემგზავრა. ამ წარმოდგენებმა კიდევ ერთხელ დამარწმუნა, რა დიდი სოციალური და პოლიტიკური მნიშვნელობა აქვს მაჩაბლის სახელობის თეატრის არსებობს ჩვენს ცხოვრებაში. ამიტომ ყოველგვარი საუბრები, ზოგადად, “თეატრის გარდაცვალების” შესახებ, სრულიად უსაფუძვლო და გადაჭარბებული მეჩვენება.

_ ქართული თეატრის დღევანდელ მდგომარეობას როგორ შეაფასებდით? მესმის, რომ ეს გაცილებით ფართო საკითხია და ძნელია, ერთ კითხვაში ყველაფერი ჩაატიო.

_ ბევრი სკეპტიკური მოსაზრება მომისმენია და წამიკითხავს. მე ცოტა სხვაგვარად ვხედავ ქართული თეატრის პრობლემას. ჩვენი თეატრალური აზროვნება, გნებავთ მისწრაფება, სისხარტე, არა მგონია, მსოფლიო თეატრალურ პროცესებს ჩამორჩებოდეს. მთავარი პრობლემა უფრო სადადგმო მხარეს, ტექნოლოგიურ სიახლესა და დასავლური თეატრების შესახებ ინფორმაციის დროულად მიღებას გულისხმობს. ის, რაც თუნდაც ერთი წლის წინათ სიახლედ გვეჩვენებოდა, დღეს უკვე მოძველებულია, ამიტომ თეატრებსა და რეჟისორებსაც მართებთ დროს ფეხი აუწყონ. ხშირად თეატრალური ექსპერიმენტები უფრო მოუმზადებელი და “ერთდღიანი” მეჩვენება; ნუ, ჩვენთვის ექსპერიმენტი უფრო თვითმიზანია და არა გრძელვადიან შედეგებზე გათვლილი. ამის შედეგად უამრავი სპექტაკლი ვერ მკვიდრდება რეპერტუარში და მაყურებელი მათ მალე ივიწყებს. გარდა ამისა, გვაკლია გაბედულ, თანამედროვე თემებზე დაწერილი პიესებიც...

_ ალბათ, პრობლემები თანამედროვე ქართულ დრამატურგიაშიც უნდა ვეძიოთ. როგორ დაახასიათებთ მას? რა ვერ მოხერხდა, რა გვჭირდება?

_ დღეს კარგი დრამატურგია, ტექსტების წერის ხელოვნება სრულიად სხვა ცოდნას, ინფურაციასა და სტანდარტებს გულისხმობს. არ შეიძლება ვიყოთ მხოლოდ დიდი წარსულის ამარა. ცხადია, მისასალმებელია, როცა რეჟისორები კლდიაშვილის, შალვა დადიანის თუ პოლიკარპე კაკაბაძის ახალ ინტერპრეტაციას გვთავაზობენ, თუმცა ახალი დროის პრობლემები მაინც ახალი თაობის დრამატურგებმა უნდა წამოჭრან. ასე ვთქვათ, “ჩვენი საყმაწვილო” სენია _ აბსურდის თეატრი და პოსტმოდერნული ტექსტები, რომელთა გავლენა დიდია. ვიტყოდი, რომ ეს ხანა ზედმეტად გაიწელა და საჭიროა ახალი ფორმების უფრო აქტიური ძიება. არის მცდელობანი, მაგრამ ეს ცოტაა. ჩვენი დრამატურგები უფრო პრეტენზიულები არიან სხვების მიმართ, მათ შორის რეჟისორების მიმართ, მაგრამ ნაკლები თვითკრიტიკულობით გამოირჩევიან. ეს ართულებს მათდამი დამოკიდებულებასაც. კიდევ ერთი, ახალი ტენდენციაა პიესების წერა უცხო ენაზე, ან უცხოელებისთვის; სპეცპროექტებში მონაწილეობა, რაც თემატურად ზღუდავს და გარკვეულ ჩარჩოებს უწესებს თავად დრამატურგს, მის ფანტაზიას.

_ როგორია რეჟისორების დამოკიდებულება ამ პიესების მიმართ?

_ ხშირად რეჟისორს უხდება პიესაში “ზედმეტი” ჩარევა, საკუთარი ინიციატივის გამოჩენა, რაც სასურველი სულაც არ არის. რეჟისორი მაინც ვერ შეძლებს დრამატული ტექსტის სრულყოფილ კომპილაციას, ხოლო რასაც რეჟისორი საკუთარი ფანტაზიით გააკეთებს, ან შეცვლის, ეს მაინც გამოიწვევს დრამატურგის უკმაყოფილებას. ამიტომაც დასადგმელად საჭიროა გამართული, სრულყოფილი ფორმის პიესა და არა ნახევარფაბრიკატი. თუმცა არ შემიძლია, არ აღვნიშნო სნობიზმის შესახებაც. მაგალითად, სარა კეინისა და მარკ რავენჰილის პიესების ზედმეტი გაფეტიშება, ხოლო ზოგჯერ საკუთარი დრამატურგების შემოქმედების ნიველირება, ან საერთოდ მათი უცოდინარობა. მაგალითად, ჩვენში “დოკუმენტური თეატრის” თითქმის არარსებობამ გააჩინა მითი, თითქოს ამ ჟანრში დრამატურგები საერთოდ არ გვყავს. არადა არსებობს ნატო გაგნიძის შესანიშნავი პიესები სულხან-საბა ორბელიანის, ნიკოლოზ ბარათაშვილ-ეკატერინე ჭავჭავაძის რთული ურთიერთობის შესახებ, რაც ამ ჟანრის არსებობას ადასტურებს.

_ თუმცა, ნატო გაგნიძის პიესებს უფრო ისტორიულ თემებზე შექმნილი პიესების დაღი ამჩნევია...

_ ვერ დაგეთანხმებით, რადგან სინამდვილეში ისინი ისტორიულ და დოკუმენტურ მასალებს უფრო ეყრდნობა. შესაძლოა, ვინმეს ისინიც სადავოდ, ან უმნიშვნელოდ მოეჩვენოს, მაგრამ მოდი ჯერ სცენაზე დადგმული ვნახოთ და მერე ვიმსჯელოთ, რა და როგორ. სხვათა შორის, ნატო გაგნიძის შესანიშნავი ტექსტის ფრაგმენტი გამოვიყენე კიდეც ჩემს სპექტაკლში “მედეა”.

_ თბილისის საერთაშორისო თეატრალური ფესტივალი და უკვე აღდგენილი ფესტივალი “საჩუქარი” ჩვენი კულტურული ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი გახდა, რას იტყვით 2013 წლის ფესტივალზე? რომელი სპექტაკლები დაგამახსოვრდათ?

_ უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღვნიშნო ამ ფესტივალების მნიშვნელობა. განსაკუთრებით კი ახალგაზრდა თაობისთვის, რომელიც ნაკლებად იცნობს თანამედროვე დასავლური თეატრის ტენდენციებს. არ ვგულისხმობ ინტერნეტით მიღებულ ხანმოკლე შთაბეჭდილებას, ან თუნდაც მთლიანად სპექტაკლს. თეატრი არის ცოცხალი კონტაქტი მაყურებელსა და სცენას შორის და ამის გარეშე ის მხოლოდ “მეორადი” შთაბეჭდილებაა, ან უსიცოცხლო სანახაობა. ამიტომ მივესალმები ორივე ფესტივალს, რომელმაც, ყველაფრის მიუხედავად, მაინც დატოვა კვალი კულტურის მთავარ მოვლენებს შორის. პირველ რიგში, უნდა აღვნიშნო ბრიტანული თანამედროვე ცეკვის თეატრი, სახელწოდებით “გეკო”, რომლის ვნებებით დამუხტული სპექტაკლი მართლა დაუვიწყარია. ასევე, კარგად მახსოვს თბილისის თეატრალურ ფესტივალზე, გასულ წლებში წარმოდგენილი სპექტაკლი “შინელი”, გოგოლის მოთხრობის მიხედვით. ძალიან მომეწონა რუმინელი რეჟისორის, სილვიუ პურკარეტეს “გულივერიც”.

_ და სკანდალურად მონათლული რეჟისორის, მაია კლეჩევსკას “მაკბეტი”?

_ ყველაზე ნაკლებად სწორედ კლეჩევსკას “მაკბეტი” მომეწონა, რადგან ის უფრო თეატრის განვლილ გზას, მის წარსულს გვიჩვენებს, ვიდრე აწმყოს. დაახლოებით იგივე პრეტენზიები მქონდა გასულ წელს, როცა ლუკინო ვისკონტის ცნობილი ფილმის, “ღმერთების დაღუპვის” მიხედვით დადგმული სპექტაკლი ვნახე. სხვათა შორის, ამის შესახებ საკმაოდ ცხარე კამათიც მქონდა რეჟისორებთან და თეატრალებთან. როცა რეჟისორი ასეთ ცნობილ ნაწარმოებს კიდებს ხელს და თან სრულად გადმოაქვს სცენაზე მისი ესთეტიკა, მისი მხატვრული სამყარო, ეს ნიშნავს, რომ ის ერთგვარ “დუბლირებას” აკეთებს; ან უბრალოდ, სათქმელს საკუთარი თეატრალური ენით ვერ გამოხატავს.

_ რაც შეეხება თქვენს უახლოეს გეგმებს თეატრში? რის დადგმას აპირებთ?

_ ცხინვალის თეატრში მალე დავიწყებ მიხეილ ჯავახიშვილის “ჯაყოს ხიზნების” რეპეტიციებს. მესმის ის პასუხისმგებლობა, სიმძიმეც და სირთულეც, რაც ამ ნაწარმოების დადგმას ახლავს, მაგრამ სწორედ ამ პასუხისმგებლობამ გამაბედვინა, ახლებურად დამენახა ეს ნაწარმოები.

_ მით უმეტეს, თემურ ჩხეიძის სპექტაკლისა და ტელესპექტაკლის შემდეგ...

_ მერწმუნეთ, ბატონ თემურ ჩხეიძის გავლენას სწორედ შეგნებულად გავექეცი და სრულიად სხვა აქცენტებზე გავამახვილე ყურადღება. ჩემთვის ამ ნაწარმოებში მთავარია მკაცრი რეალობისა და თეატრალური რიტუალის ერთ მთლიანობაში დანახვა. მინდა ახალ წარმოდგენაში უფრო მეტი ქვეტექსტი, მოძრაობა და მოქმედება ამოვიკითხო, ვიდრე ამის საშუალებას ფსიქოლოგიურ ატმოსფეროში გაზავებული ტექსტი იძლევა. ამას მაყურებელი ისედაც იგრძნობს მიხეილ ჯავახიშვილის ტექსტით. და კიდევ ერთ პატარა “საიდუმლოს” გაგიმხელთ: ჯაყო იმდენად არის მოხიბლული მარგოთი, რომ ერთ-ერთ ეპიზოდში მის კაბაში გამოეწყობა და მისი მანერებით სიარულს იწყებს. ერთი სიტყვით, მაყურებელს სიურპრიზი ელის. ასევე, ვიწყებ მუშაობას სპექტაკლს ივანე მაჩაბლის ცხოვრებისა და მისტიკური სიკვდილის შესახებ. შთაგონების წყარო ისევ მისი თარგმნილი შექსპირის პიესებია, რომელშიც ბევრი რამ შეიძლება ამოვიკითხოთ.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“

“ჯაყო”მოულოდნელიაქცენტით

გოჩაკაპანაძე: “საოკუპაციოზონაშიწარმოდგენილმასპექტაკლებმაკიდევერთხელდამარწმუნა, რამნიშვნელობააქვსივანემაჩაბლისსახელობისთეატრს”

ცნობილირეჟისორისადამსახიობის, გოჩაკაპანაძისგახმაურებულისპექტაკლი “ჯამბაზები” რუსთაველისთეატრშიკარგახნისშესვენებისშემდეგდაბრუნდა. გოჩაკაპანაძეასევეაპირებს “მარიამსტიუარტის” აღდგენასუკვესხვათეატრშიდაპარალელურად, ცხინვალის, ივანემაჩაბლისსახელობისთეატრში “ჯაყოსხიზნების” დასადგმელადემზადება. თეატრალებსშევახსენებთ, რომ 90-იანიწლებისბოლოსმისმიერგანსახიერებულიჰამლეტი (ავთანდილვარსიმაშვილისდადგმა “თეატრალურსარდაფში”)  სახელმწიფოპრემიითაღინიშნა. დადგმულიაქვსსამოცამდესპექტაკლიდამონაწილეობდათორმეტმხატვრულფილმში.

მისიბოლოდროინდელიროლებიდანაღსანიშნავიამოსე (ილიაჭავჭავაძის “ლუარსაბთათქარიძე”, რეჟისორიგიზოჟორდანია) დაჯონათანპიჩემი (ბერტოლდბრეხტის “სამგროშიანიოპერა”, რეჟისორიასევეგიზოჟორდანია). უახლესიშემოქმედებითიგეგმების, ქართულიდაუცხოურთეატრისათუდრამატურგიისპრობლემებისშესახებ, გოჩაკაპანაძეგაზეთ“პრემიერს” ესაუბრა.

_ უახლესიინფორმაციითდავიწყოთ. კონკრეტულადსპექტაკლ “ჯამბაზების” შესახებმინდაგკითხოთ, რომელიცრუსთაველისთეატრისრეპერტუარშიაღდგა. რაიყოამისმიზეზი?

 _ მგონია, რომკრიტიკოსებისათუთეატრმცოდნეებისგანგანსხვავებით, რიგითმაყურებელსმსახიობებისმიმართმაინცუფრომგრძნობიარედაფაქიზიდამოკიდებულებააქვს. მასერთგვარად “შიმშილისგრძნობაც” კიაწუხებსდიდიმსახიობებისმიმართ. ამასთავისიმიზეზებიაქვს, რომლისანალიზიცშორსწაგვიყვანს. უბრალოდ, ვიტყვი, რომჩვენწლებისგანმავლობაშიმართლაცგანებივრებულებივიყავითრუსთაველისთეატრისმსახიობთაუნიჭიერესითაობით, რომელიც, სამწუხაროდ, დროსთანერთადქრება. სწორედამისგამოდავდგითავისდროზე, რონალდჰარვუდისცნობილიპიესისმიხედვით, “ჯამბაზები”. სპექტაკლირამდენიმეწლისგანმავლობაშიანშლაგითიდგმებოდარუსთაველისთეატრისმცირესცენაზე.

_სამწუხაროდ,მასში  მონაწილეცნობილიმსახიობებიგარდაიცვალნენ...

_ ალბათ, ამანაცძალიანშეუშალახელისპექტაკლს, ვერგეტყვით... ქალბატონმამედეაჩახავამგარდაცვალებამდეთავადაირჩია, რომმისიროლიმანანაგამცემლიძესეთამაშა, გურამსაღარაძისროლზეკილევანბერიკაშვილისადამურმანჯინორიასკანდიდატურებიგანიხილებოდა. საბოლოოდ, ისევლევანბერიკაშვილიითამაშებსამროლს. რაშეეხებაქალბატონზინაკვერენჩხილაძეს, რამდენიმეწელია, მისროლსდარეჯანხარშილაძეთამაშობს.

_ ალბათ, განახლებულ “ჯამბაზებში” აქცენტებიშეიცვლება, რაღაცდაემატებადარაღაცგაქრება...

_ სამწუხაროდ, განახლებულისპექტაკლებისბედიასეთია. სრულყოფილიცრომიყოს, ნებისმიერიცვლილება, მითუმეტეს, დიდიმსახიობებისგარდაცვალება, აუცილებლადცვლისსპექტაკლისსათქმელს, კონტექსტს, ტემპორიტმს. ესგარდაუვალია. იმედია, განახლებულიდარუსთაველისთეატრშიდაბრუნებული“ჯამბაზები”ისევმიიზიდავსთეატრალებს.

_რაბედიეწევათქვენსმეორესპექტაკლს _“მარიასტიუარტს”, რომელიცთავისდროზე, ასევე,მოიხსნარეპერტუარიდან?

_ “სტიუარტს”, ალბათ, სხვათეატრშიაღვადგენ, თუმცამოსაფიქრებელიასივრცე, სადაცუკეთესადდასაინტერესოდგაიჟღერებს. მითუმეტეს, მოვლენებიისევითარდებასაქართველოში, რომშილერისპიესააქტუალობასადასოციალურ-პოლიტიკურკონტექსტსარდაკარგავს.

_მთავარიროლებისშემსრულებლებიხომარშეიცვლებიან?

_ არამგონია. ჯერერთი, მთავარიროლებისშემსრულებლები _ მარინაკახიანიც (სტიუარტი) დანანუკახუსკივაძეც (ელისაბედი) შესანიშნავაქტიორულფორმაშიარიანდაარამხოლოდისინი. იგივეშეიძლებაითქვას, მაგალითად, მარინაჯანაშიასადადარეჯანხარშილაძეზე. მეორეც, დადგმისკონცეფციაისეთია, რომგანსხვავებულთეატრალურსივრცეშიგადანაცვლებახელსარშეუშლისმაყურებელს. ასერომ, საკმაოდ “სტაჟიანი” დართულიბედისსპექტაკლიმაინცაგრძელებსარსებობას.

_ კარგახანია, ცხინვალისივანემაჩაბლისსახელობისთეატრისსამხატვროხელმძღვანელიხართ. გასაგებია, რომესსრულიადსხვაპასუხისმგებლობაა...

_ კარგადმესმის, როცარეჟისორიცხინვალისთეატრშისამუშაოდმიდის, ესგაცილებითმეტპასუხისმგებლობასნიშნავს, ვიდრენებისმიერსხვათეატრშითუნდაცწარმატებულისპექტაკლისდადგმა. მაგალითად, გასულსეზონშიდადგმულისპექტაკლით “მატარებელი” (რომელიცდავითტურაშვილისპიესისგარკვეულიიმპროვიზაციაა) თეატრიშემოდგომაზეახალსაოკუპაციოზონაშიმოხვედრილსოფლებშიგაემგზავრა. ამწარმოდგენებმაკიდევერთხელდამარწმუნა, რადიდისოციალურიდაპოლიტიკურიმნიშვნელობააქვსმაჩაბლისსახელობისთეატრისარსებობსჩვენსცხოვრებაში. ამიტომყოველგვარისაუბრები, ზოგადად, “თეატრისგარდაცვალების” შესახებ, სრულიადუსაფუძვლოდაგადაჭარბებულიმეჩვენება.

_ ქართულითეატრისდღევანდელმდგომარეობასროგორშეაფასებდით? მესმის, რომესგაცილებითფართოსაკითხიადაძნელია, ერთკითხვაშიყველაფერიჩაატიო.

_ბევრისკეპტიკურიმოსაზრებამომისმენიადაწამიკითხავს. მეცოტასხვაგვარადვხედავქართულითეატრისპრობლემას. ჩვენითეატრალურიაზროვნება, გნებავთმისწრაფება, სისხარტე, არამგონია,  მსოფლიოთეატრალურპროცესებსჩამორჩებოდეს. მთავარიპრობლემაუფროსადადგმომხარეს, ტექნოლოგიურსიახლესადადასავლურითეატრებისშესახებინფორმაციისდროულადმიღებასგულისხმობს. ის, რაცთუნდაცერთიწლისწინათსიახლედ  გვეჩვენებოდა, დღესუკვემოძველებულია, ამიტომთეატრებსადარეჟისორებსაცმართებთდროსფეხიაუწყონ. ხშირადთეატრალურიექსპერიმენტებიუფრომოუმზადებელიდა “ერთდღიანი” მეჩვენება; ნუ, ჩვენთვისექსპერიმენტიუფროთვითმიზანიადაარაგრძელვადიანშედეგებზეგათვლილი. ამისშედეგადუამრავისპექტაკლივერმკვიდრდებარეპერტუარშიდამაყურებელიმათმალეივიწყებს. გარდაამისა, გვაკლიაგაბედულ, თანამედროვეთემებზედაწერილიპიესებიც...

_ალბათ, პრობლემებითანამედროვექართულდრამატურგიაშიცუნდავეძიოთ. როგორდაახასიათებთმას? რავერმოხერხდა, რაგვჭირდება?

_ დღესკარგიდრამატურგია, ტექსტებისწერისხელოვნებასრულიადსხვაცოდნას, ინფურაციასადასტანდარტებსგულისხმობს. არშეიძლებავიყოთმხოლოდდიდიწარსულისამარა. ცხადია, მისასალმებელია, როცარეჟისორებიკლდიაშვილის, შალვადადიანისთუპოლიკარპეკაკაბაძისახალინტერპრეტაციასგვთავაზობენ, თუმცაახალიდროისპრობლემებიმაინცახალითაობისდრამატურგებმაუნდაწამოჭრან. ასევთქვათ, “ჩვენისაყმაწვილო” სენია _ აბსურდისთეატრიდაპოსტმოდერნულიტექსტები, რომელთაგავლენადიდია. ვიტყოდი, რომესხანაზედმეტადგაიწელადასაჭიროაახალიფორმებისუფროაქტიურიძიება. არისმცდელობანი, მაგრამესცოტაა. ჩვენიდრამატურგებიუფროპრეტენზიულებიარიანსხვებისმიმართ, მათშორისრეჟისორებისმიმართ, მაგრამნაკლებითვითკრიტიკულობითგამოირჩევიან. ესართულებსმათდამიდამოკიდებულებასაც. კიდევერთი, ახალიტენდენციააპიესებისწერა  უცხოენაზე, ანუცხოელებისთვის; სპეცპროექტებშიმონაწილეობა, რაცთემატურადზღუდავსდაგარკვეულჩარჩოებსუწესებსთავადდრამატურგს, მისფანტაზიას.

_როგორიარეჟისორებისდამოკიდებულებაამპიესებისმიმართ?

_ ხშირადრეჟისორსუხდებაპიესაში “ზედმეტი” ჩარევა, საკუთარიინიციატივისგამოჩენა, რაცსასურველისულაცარარის. რეჟისორიმაინცვერშეძლებსდრამატულიტექსტისსრულყოფილკომპილაციას, ხოლორასაცრეჟისორისაკუთარიფანტაზიითგააკეთებს, ანშეცვლის, ესმაინცგამოიწვევსდრამატურგისუკმაყოფილებას. ამიტომაცდასადგმელადსაჭიროაგამართული, სრულყოფილიფორმისპიესადაარანახევარფაბრიკატი. თუმცაარშემიძლია, არაღვნიშნოსნობიზმისშესახებაც. მაგალითად, სარაკეინისადამარკრავენჰილისპიესებისზედმეტიგაფეტიშება, ხოლოზოგჯერსაკუთარიდრამატურგებისშემოქმედებისნიველირება, ანსაერთოდმათიუცოდინარობა. მაგალითად, ჩვენში “დოკუმენტურითეატრის” თითქმისარარსებობამგააჩინამითი, თითქოსამჟანრშიდრამატურგებისაერთოდარგვყავს. არადაარსებობსნატოგაგნიძისშესანიშნავიპიესებისულხან-საბაორბელიანის, ნიკოლოზბარათაშვილ-ეკატერინეჭავჭავაძისრთულიურთიერთობისშესახებ, რაცამჟანრისარსებობასადასტურებს.

_თუმცა, ნატოგაგნიძისპიესებსუფროისტორიულთემებზეშექმნილიპიესებისდაღიამჩნევია...

_ვერდაგეთანხმებით, რადგანსინამდვილეშიისინიისტორიულდადოკუმენტურმასალებსუფროეყრდნობა. შესაძლოა, ვინმესისინიცსადავოდ, ანუმნიშვნელოდმოეჩვენოს, მაგრამმოდიჯერსცენაზედადგმულივნახოთდამერევიმსჯელოთ, რადაროგორ. სხვათაშორის, ნატოგაგნიძისშესანიშნავიტექსტისფრაგმენტიგამოვიყენეკიდეცჩემსსპექტაკლში “მედეა”.

_ თბილისისსაერთაშორისოთეატრალურიფესტივალიდაუკვეაღდგენილიფესტივალი “საჩუქარი” ჩვენიკულტურულიცხოვრებისგანუყოფელინაწილიგახდა, რასიტყვით 2013 წლისფესტივალზე? რომელისპექტაკლებიდაგამახსოვრდათ?

_ უპირველესყოვლისა, უნდააღვნიშნოამფესტივალებისმნიშვნელობა. განსაკუთრებითკიახალგაზრდათაობისთვის, რომელიცნაკლებადიცნობსთანამედროვედასავლურითეატრისტენდენციებს. არვგულისხმობინტერნეტითმიღებულხანმოკლეშთაბეჭდილებას, ანთუნდაცმთლიანადსპექტაკლს. თეატრიარისცოცხალიკონტაქტიმაყურებელსადასცენასშორისდაამისგარეშეისმხოლოდ “მეორადი” შთაბეჭდილებაა, ანუსიცოცხლოსანახაობა. ამიტომმივესალმებიორივეფესტივალს, რომელმაც, ყველაფრისმიუხედავად, მაინცდატოვაკვალიკულტურისმთავარმოვლენებსშორის. პირველრიგში, უნდააღვნიშნობრიტანულითანამედროვეცეკვისთეატრი, სახელწოდებით “გეკო”, რომლისვნებებითდამუხტულისპექტაკლიმართლადაუვიწყარია. ასევე, კარგადმახსოვსთბილისისთეატრალურფესტივალზე, გასულწლებშიწარმოდგენილისპექტაკლი “შინელი”, გოგოლისმოთხრობისმიხედვით. ძალიანმომეწონარუმინელირეჟისორის, სილვიუპურკარეტეს“გულივერიც”.

_დასკანდალურადმონათლულირეჟისორის, მაიაკლეჩევსკას“მაკბეტი”?

_ ყველაზენაკლებადსწორედკლეჩევსკას “მაკბეტი” მომეწონა, რადგანისუფროთეატრისგანვლილგზას, მისწარსულსგვიჩვენებს, ვიდრეაწმყოს. დაახლოებითიგივეპრეტენზიებიმქონდაგასულწელს, როცალუკინოვისკონტისცნობილიფილმის, “ღმერთებისდაღუპვის” მიხედვითდადგმულისპექტაკლივნახე. სხვათაშორის, ამისშესახებსაკმაოდცხარეკამათიცმქონდარეჟისორებთანდათეატრალებთან. როცარეჟისორიასეთცნობილნაწარმოებსკიდებსხელსდათანსრულადგადმოაქვსსცენაზემისიესთეტიკა, მისიმხატვრულისამყარო, ესნიშნავს, რომისერთგვარ “დუბლირებას” აკეთებს; ანუბრალოდ, სათქმელსსაკუთარითეატრალურიენითვერგამოხატავს.

_რაცშეეხებათქვენსუახლოესგეგმებსთეატრში? რისდადგმასაპირებთ?

_ ცხინვალისთეატრშიმალედავიწყებმიხეილჯავახიშვილის “ჯაყოსხიზნების” რეპეტიციებს. მესმისისპასუხისმგებლობა, სიმძიმეცდასირთულეც, რაცამნაწარმოებისდადგმასახლავს, მაგრამსწორედამპასუხისმგებლობამგამაბედვინა, ახლებურადდამენახაესნაწარმოები.

_მითუმეტეს, თემურჩხეიძისსპექტაკლისადატელესპექტაკლის  შემდეგ...

_მერწმუნეთ, ბატონთემურჩხეიძისგავლენასსწორედშეგნებულადგავექეციდასრულიადსხვააქცენტებზეგავამახვილეყურადღება. ჩემთვისამნაწარმოებშიმთავარიამკაცრირეალობისადათეატრალურირიტუალისერთმთლიანობაშიდანახვა. მინდაახალწარმოდგენაშიუფრომეტიქვეტექსტი, მოძრაობადამოქმედებაამოვიკითხო, ვიდრეამისსაშუალებასფსიქოლოგიურატმოსფეროშიგაზავებულიტექსტიიძლევა. ამასმაყურებელიისედაციგრძნობსმიხეილჯავახიშვილისტექსტით. დაკიდევერთპატარა “საიდუმლოს” გაგიმხელთ: ჯაყოიმდენადარისმოხიბლულიმარგოთი, რომერთ-ერთეპიზოდშიმისკაბაშიგამოეწყობადამისიმანერებითსიარულსიწყებს. ერთისიტყვით, მაყურებელსსიურპრიზიელის. ასევე, ვიწყებმუშაობასსპექტაკლსივანემაჩაბლისცხოვრებისადამისტიკურისიკვდილისშესახებ. შთაგონებისწყაროისევმისითარგმნილიშექსპირისპიესებია, რომელშიცბევრირამშეიძლებაამოვიკითხოთ.

დავითბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook