ოთარ გამყრელიძე: უკვე არ ვიცი, ოდესმე გადავალთ თუ არა ისეთ სამართლებრივ მდგომარეობაში, რომელიც ქვეყანას ნორმალური გზით წაიყვანს

“საზოგადოებრივი აქტიურობა არც ერთი ხელისუფლების პირობებში არ  უნდა ჩაქრეს”

 იურიდიულ მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი ოთარ გამყრელიძე საზოგადოებას კვლავ აქტიურობისკენ და სამართლებრივი ბრძოლისკენ მოუწოდებს. მისი თქმით, სხვანაირად, ეს ხელისუფლებაც ეცდება, თავისი ნება თავზე მოგვახვიოსო.

ოთარ გამყრელიძე:

_ ყველამ უნდა იცოდეს, რომ სამართალი და კანონი ერთმანეთისგან განსხვავდება. სამართალი დაუწერელია, კანონი _ დაწერილი, თუმცა შეიძლება კანონი სამართლიანი, ან უსამართლო იყო. სააკაშვილის მმართველობის პერიოდში, 9 წელი, ქვეყანაში მოქმედებდა სააკაშვილის უსამართლო კანონები. ყველაფერი კი მანამ დაიწყო, სანამ ხელისუფლებაში მიშა და მისი გუნდი მოვიდოდნენ, 2003 წლამდე. თქვენ წარმოიდგინეთ, კომუნისტების პერიოდში გაცილებით სამართლიანი კანონები გვქონდა, ვიდრე ნაციონალების დროს. სსრ კავშირი დაიშალა თუ არა, ეს რეფორმაც დაიწყო ამ ხალხმა.

_ ბატონო ოთარ, ნაციონალები მხოლოდ 2003 წელს მოვიდნენ ხელისუფლებაში, უკანონო რეფორმას ისინი როგორ გაატარებდნენ?

_ 1995 წელს მივიღეთ ახალი კონსტიტუცია და ყველა კოდექსი ახლებურად შემუშავდა. 1997 წელს დაიწყეს მოსამართლეთა დევნა. ერთ-ერთმა მოსამართლემ, ჭაჭუამ, რომელიც იმ დროს გაათავისუფლეს, საჩივარი შეიტანა საკონსტიტუციო სასამართლოში და ითხოვა, გაეუქმებინათ კანონი, რომელიც ანტიკონსტიტუციური იყო და რომლითაც ის და სხვა მოსამართლეები გაათავისუფლეს. მოხდა ის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ მისი საჩივარი დააკმაყოფილა, მაგრამ ამას მოჰყვა იმელის შენობასთან, სადაც მაშინ საკონსტიტუციო სასამართლო იყო, აქციები და იმ მოსამართლეთა ფიტულები დაწვეს, რომლებმაც ამ გადაწყვეტილებას ხელი მოაწერეს. ეს გააკეთა სააკაშვილის ხალხმა, “თავისუფლების ინსტიტუტმა” _ ბოკერიამ, რამიშვილმა და სხვებმა. სწორედ აქედან დაიწყო უსამართლობის ზეიმი. სისხლის სამართლის კოდექსი მივიღეთ 1999 წლის 22 ივლისს. სააკაშვილი რომ მოვიდა ხელისუფლებაში, 2004 წლის 19 ოქტომბერს გამოსცა განკარგულება, რომ მომხდარიყო საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობის რეფორმის განვითარება. შეადგინეს კომისია, მაგრამ ამ კომისიის წევრთა გვარები რომ ნახოთ, გაგეცინებათ. ქართული სისხლის სამართლებრივი სკოლა ისეთი ძლიერია, მას საზღვრებს გარეთაც კარგად იცნობენ, მაგრამ იმ ხალხს კომისიაში რა უნდოდა, არ ვიცი.

_ მაინც ვინ იყვნენ ამ კომისიაში?

_ კომისიაში ჩასვეს ხალხი, რომელსაც იურისტის დიპლომი არ ჰქონდა. მაგალითად, ამ კომისიაში იყო ზურაბ ნოღაიდელი და კიდევ სხვა არაიურისტები. მე და სისხლის სამართლის სხვა პროფესორები კი კომისიაში არ შეგვიყვანეს. ასეთმა არაიურისტებმა შეიტანეს მაშინ სისხლის სამართალში ცვლილებები და როგორ ცვლილებებსაც შეიტანდნენ, ალბათ, ხვდებით. ქართული სისხლის სამართალი ყოველთვის იყურებოდა რომანულ-გერმანული სამართლისკენ. მსოფლიოში არსებობდა სამართლის სამი ფუნდამენტური სისტემა _ ანგლოსაქსური, რომანულ-გერმანული და მუსლიმანური. სააკაშვილის ხალხმა საქართველოში დაიწყო რომანულ-გერმანული სამართლის ამოძირკვა და მისი ამერიკულ სამართალზე გადაყვანა. ამერიკული სამართალი კი ძალიან განსხვავდება გერმანულისგან.

_ რით განსხვავდება, ბარემ ისიც გვითხარით, ან რატომ უნდოდათ მათ ეს ცვლილება?

_ გერმანული სამართალი იყოფა ორ ნაწილად _ საკანონმდებლო და სამოსამართლეო სამართლად. იქ კანონი ეუბნება მოსამართლეს, ასე და ასე უნდა გადაწყვიტო ეს საქმეო, თუმცა ცხოვრება ისეთი რთულია, ყველაფერს კანონში ვერ ჩაწერ. ამიტომ კანონი უნდა დაიწეროს ისე, მოსამართლეს საშუალება ჰქონდეს, სამართლიანი გადაწყვეტილება გამოიტანოს და ყველა მომენტი კარგად გაითვალისწინოს. ამერიკულ სამართალში კი მხოლოდ სამოსამართლეო სამართალი არსებობს, რაც ნიშნავს იმას, რომ წინა სასამართლომ რომ მიიღო გადაწყვეტილება, მერე აუცილებლად ის უნდა გაითვალისწინონ და იმით იხელმძღვანელონ. კანონი კი არა, წინა გადაწყვეტილება უნდა იყოს მოსამართლის სახელმძღვანელო. საკანონმდებლო სამართალი ამერიკას არ აქვს. გაიხსენეთ ფაქტები და მიხვდებით, რომ სააკაშვილის ხელისუფლებაში ყოფნის დროსაც, გადაწყვეტილებების მიღება ასე ხდებოდა. თუმცა მისმა გუნდმა ვერ მოასწრო, რომ ბოლომდე შემოეტანა და დაემკვიდრებინა ჩვენს ქვეყანაში ამერიკული სამართალი, თუმცა რაღაცები კი შეცვალეს.

ამჟამინდელ სისხლის სამართლის კოდექსში არის 177-ე მუხლი _ ქურდობა. მეორე ნაწილში წერია _ ქურდობა ჩადენილი მნიშვნელოვანი ოდენობით. ეს ჩაიწერა 2006 წელს. მე სულ ვამბობდი, არ ჩაწეროთ “მნიშვნელოვანი ოდენობა”-მეთქი, მაგრამ არ დამიჯერეს. “მნიშვნელოვან ოდენობად” ითვლება 150 ლარს ზემოთ თანხის ან ქონების ქურდობა. ამით მივიღეთ ის, რომ, როცა მილიონერს მოჰპარავენ 300 ლარს, ქურდი მკაცრად დაისჯება. 150 ლარი რომ აქვს ადამიანს პენსია და მას მოჰპარავენ 100 ლარს, ის უმნიშვნელოდ ჩაითვლება და ნაკლები სასჯელით დაისჯება. ეს არ არის სამართლიანი კანონი. საპროცესო კოდექსის შეცვლაც მოასწრეს ნაციონალებმა, სამოქალაქოს შეცვლა _ ვერა, თუმცა სისხლის სამართლის კოდექსი ძალიან მნიშვნელოვანია და მნიშვნელოვნადაც გამოიყენეს ეს ცვლილებები თავიანთ სასარგებლოდ.  

2005 წელს მათ დაიწყეს დიდი შეტევა მოსამართლეებზე. დისციპლინარული პასუხისმგებლობა დააკისრეს კანონმორჩილ მოსამართლეებს და ისინი გაუშვეს სამსახურებიდან. მათ ნაცვლად კი დანიშნეს ხელისუფლების მორჩილი მოსამართლეები _ რასაც ეტყოდნენ, იმას აკეთებდნენ და მას შემდეგ ასე ხდება. თავიდანვე იმიტომ დაიწყეს სამართალზე შეტევა, რომ, როცა ქვეყანაში სამართალს მოშლი, მერე რასაც გინდა, იმას გააკეთებ. ის ქვეყანა კი, სადაც ნორმალური სამართალი არ არის, ვერ განვითარდება. აქედან გამომდინარე, დაიწყეს ყველა სფეროს განადგურება, მათ შორის მეწარმეების დევნა. ზოგი მეწარმე ფულს იხდიდა იმის გამო, რომ არ გაენადგურებინათ და ასე ინარჩუნებდა მდგომარეობას. აბა, მითხარით, როგორ შეიძლება, კარგად ვცხოვრობდეთ, როცა მეწარმეს იმის გამო არ შეუძლია კანონიერად აწარმოოს საკუთარი საქმე, გვერდით ყაჩაღი სახელმწიფო რომ უზის.

_ ახლა რა ხდება, იმაზეც ვისაუბროთ. წელიწადნახევარია, რაც ნაციონალები აღარ არიან ხელისუფლებაში და ახალი, ე.წ. ხალხის ხელისუფლება მართავს ქვეყანას. თუ ისეა ყველაფერი, როგორც თქვენ მეუბნებით, რატომ არ შეცვალეს ამ დროში ნაციონალების გაფუჭებული კანონები სასწრაფოდ?! რატომ აქედან არ დაიწყეს ქვეყნის მართვა, თუ ეს ასეთი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო ქვეყნისთვის?! ახლა მაინც თუ გიბარებენ სამართლის წამყვან სპეციალისტებს და თუ გეკითხებიან, როგორ მოვიქცეთო?!

_ იუსტიციის საბჭოში ხანდახან დამიძახებენ ხოლმე. სამწუხაროდ, იქ  კვლავ ძველი კომისია მუშაობს. ისეთ ახალგაზრდა ადამიანებს აქვთ ჩაბარებული კომისია, არაფრით არ შეიძლება, ასე რომ იყოს. კანონზე მუშაობას სჭირდება ცოდნა და წლების გამოცდილება, რასაც თვალებცქრიალა გოგო-ბიჭები თავს ვერ გაართმევენ. მართლა უხერხულად მიმაჩნია მათი იქ ყოფნა. თუმცა ისიც უნდა აღვნიშნო, რომ ეჭვი მიჩნდება, ეს ყველაფერი მხოლოდ ჩვენზე არ არის დამოკიდებული. ორი დღის წინ მოვისმინე, რომ დასავლეთის სახელმწიფოებმა საქართველოს პროტესტი გამოუცხადეს იმის გამო, მერაბიშვილი, ახალაია და უგულავა პასუხისგებაში როგორ მიეცითო?! დასავლეთისკენ რომ ვისწრაფვით და გვგონია, ის არის მამაღმერთი და იქიდან ასეთი ზეწოლაა, ეს ნიშნავს, რომ საქმე ისე არ არის, როგორც უნდა იყოს.

_ ჩემი აზრით, თავად ახალი ხელისუფლება ვერ ახერხებს, დამაჯერებელი, მტკიცებულებებით გამდიდრებული ბრალი წაუყენოთ ნაციონალებს და დასავლეთიც ამიტომ ლაპარაკობს ასე. საკანონმდებლო სფეროში ახალი ხელისუფლების პრობლემას უფრო ვხედავ, ბატონო ოთარ, და დასავლეთიც ამიტომ ლაპარაკობს ასე. არა მგონია, თქვენ ამას ვერ ხედავდეთ..

_ როცა საფრანგეთის სასამართლო ერთ-ერთ გახმაურებულ საქმეს იხილავდა, მთელი საფრანგეთის საზოგადოება სულგანაბული იყო და ხმას იმიტომ არ იღებდა, სასამართლოზე არ მოვახდინოთ ზეგავლენა და სამართლიანი განაჩენის გამოტანაში ხელი არ შევუშალოთო. ჩვენთან კი ასე არ ხდება. ის რასაც ახლა უცხოეთი აკეთებს, არის სასამართლოზე ზეწოლა და ზეგავლენა, რამაც შეიძლება არასწორ გადაწყვეტილებამდე მიიყვანოს მოსამართლე. თუ ვამბობთ, რომ კანონიერება და სამართლიანობა გვინდა, ასე აღარ უნდა ვიქცეოდეთ. რაღაცით ხომ უნდა დაიწყოს სამართლიანობის აღდგენა არა?!  

_ გასაგებია, მაგრამ ხომ შეიძლება, შეცდომა ჩვენშიც ვეძებოთ?! უფრო მყარი მტკიცებულებები, არგუმენტები რომ მიეტანა ამ დალოცვილ პროკურატურას ახალაიას, მერაბიშვილსა თუ უგულავას პროცესებზე, ხელი უფრო მეტად რომ გაენძრია და როცა ყველანაირად დაამტკიცებდნენ, რომ ისინი მართლაც დამნაშავეები იყვნენ, ხმას ხომ ვერავინ ამოიღებდა?! აქ კი მოხდა ის, რომ გამოძიების მტკიცებულებები იმდენად უსუსური იყო, უმეტესი ბრალი ხუხულასავით დაიშალა. ამას თქვენ იცით, რომ საქმის გაფუჭება ჰქვია. რაც ხდება, ეს ახალი ხელისუფლების უსუსურობაა და მეტი არაფერი, სხვას რატომ ვაბრალებთ?

_ პროკურატურაში, სამწუხაროდ, ჯერ კიდევ ზის სააკაშვილის ხალხი, რომელიც, რასაკვირველია, მათ ინტერესებს იცავს. ბევრი პროკურორი და გამომძიებელია იქიდან გამოსაგდები, მაგრამ რომ გამოყარონ, უცხოეთი ამაზეც ერთ ამბავს ატეხს. სწორედ ამის ეშინია ახალ ხელისუფლებას.

_ ხალხმა ძალიან კარგად იცის, რომ პროკურორების დიდ ნაწილს, რომლებიც რეჟიმის მსახურნი იყვნენ, ნებით თუ ძალდატანებით, ბევრი დანაშაული აქვს ჩადენილი. როცა მათ ამ საქმეებს დაუდებენ, ვერც უცხოეთი ამოიღებს ხმას და ვერც კიდევ სხვა. თქვენ ის მითხარით, ამას რატომ არ აკეთებს ივანიშვილის ხელისუფლება. გასაგებია ნაციონალებს რაც უნდოდათ, მაგრამ ამათ რაღა უნდათ?

_ ამ პროკურორების საქმეების გამოძიებაც ხომ პროკურორებმა უნდა დაიწყონ არა?! თუ “ნაციონალური მოძრაობა” მთლიანად არ დამარცხდა, ამის გაკეთება ძალიან რთული იქნება. “ნაციონალური მოძრაობა” ახლა გარეშე მტერზე უარესია. თუ მტერი არ არის და მართლა ოპოზიციაა, ის მტრულად კი არ უნდა ექცეოდეს ახალ ხელისუფლებას, თუ მათ შეცდომები აქვთ, უნდა უთითებდეს, რომ გამოასწორონ.

_ კიდევ იცით, რა მაინტერესებს? თუ ყველა სტრუქტურაში კვლავ ნაციონალები არიან და ისინი ვერ მოუცილებიათ, როგორც ვიცით, ბევრმა ოცნების ეტიკეტიც კი მოირგო, მაშინ ახალი ხელისუფლება ხალხს რატომ ატყუებს და ეუბნება, რომ რეჟიმი დაამხვეს, მიშა მოუსავლეთში გაუშვეს და გაიმარჯვეს?! ეს რა გამარჯვებაა, მართლა ვერ გამიგია?! ამ შემთხვევაში ძაღლის თავი სად არის დამარხული, ის გამაგებინეთ, რა?!

_ თუ სამართლიანად ვილაპარაკებთ, სანამ გამამტყუნებელი განაჩენი არ დადგება მათ მიმართ, ვისზეც თქვენ მელაპარაკებით, მანამ მათ დამნაშავეებს ვერ ვუწოდებთ. ხომ ხედავთ, სასამართლოც ჯერ კიდევ ნაციონალური კადრებითაა დაკომპლექტებული და ძალიან ძნელია, ქვეყანაში სამართლებრივად რაიმე შეიცვალოს. სიმართლე ის არის, რომ ქვეყანა შესულია არა მხოლოდ ეკონომიკურ ჩიხში, რაზეც დიდი ამბავია ატეხილი, არამედ სამართლებრივ ჩიხშიც. სააკაშვილი ჩემი ნათესავია, მაგრამ, როცა დავინახე, რასაც აკეთებდა, მაშინვე, 2003 წელსვე გადავუდექი და ავუმხედრდი. მისი დაშვებული შეცდომები ძნელი გამოსასწორებელია. იმის თქმაც კი მიჭირს, ესენი ამის გამოსწორებას საერთოდ შეძლებენ თუ არა. უკვე არ ვიცი, ოდესმე გადავალთ თუ არა ისეთ სამართლებრივ მდგომარეობაში, რომელიც ქვეყანას ნორმალური გზით წაიყვანს.

_ რადგან ასეა, რადგან დღემდე ნაციონალური კადრები მართავენ  სამართლებრივ სფეროს და ამ კუთხით წინსვლა ამიტომ არ შეიმჩნევა; რადგან ახალ ხელისუფლებას ამ სისტემების გასუფთავება არ შეუძლია, გამოდის, რასაც “ოცნება” ხალხს ხელისუფლებაში მოსვლამდე ჰპირდებოდა, ნაცების სამუდამო დასამარებას, პანაშვიდებსა და დაკრძალვებს, ყველაფერი სიცრუე იყო. გამოდის, რომ მათ ადეკვატურად ვერ შეაფასეს ნაციონალური ძალების შესაძლებლობები და ხალხი კიდევ ერთხელ მოტყუებული დატოვეს. ასე არ არის, ბატონო ოთარ? მოდით, სიმართლეს თვალი გავუსწოროთ, რაც უნდა მწარე იყოს ის?!

_ ხალხი რომ უკმაყოფილოა, ფაქტია. თუმცა ნაციონალური ძალა ქვეყნის სათავეებთან და მმართველ პოზიციებზე აღარ არის და ეს კარგია. რა უბედურებებიც წინათ ხდებოდა, დღეს ის აღარ ხდება, აღარ იჭერენ, დევნიან ხალხს ისე უსამართლოდ, როგორც ადრე იყო და ეს თვალნათლივ ჩანს. გეთანხმებით, რომ ყველაზე დიდ გაუგებრობას იმ ხალხის დაუსჯელობა იწვევს, ვინც ამ ბოროტებებს სჩადიოდა. ამაზეც ხალხმა უნდა იზრუნოს.

_ ხალხმა როგორ? კანონებს, რომელიც სააკაშვილმა მიიღო და წეღანაც ვთქვით, რომ ის, როგორც მას უნდოდა, ისე დაწერა, ახალი ხელისუფლება არ ცვლის, ხალხმა რა უნდა გააკეთოს, არსებულ კანონს გადაუდგეს?!

_ რაც არ მოსწონს საზოგადოებას და არასამართლიანად მიიჩნევს, უნდა გააპროტესტოს და გააპროტესტოს. საზოგადოებრივი აქტიურობა არც ერთი ხელისუფლების პირობებში არ  უნდა ჩაქრეს. მე-19 საუკუნის რუსეთში ასეთი რამ მოხდა: რაღაც მოვლენასთან დაკავშირებით ჩამოაყალიბეს ხელის ჩამოურთმევლობის საზოგადოება. პროტესტის ეს ფორმაც შეიძლება გამოვიყენოთ, როცა სხვა გზა აღარ არის. ქვეყანაში ყველაზე მთავარი უფლებებისთვის ბრძოლაა. როგორც კი ხალხი ამ ბრძოლას შეასუსტებს, ნებისმიერი ხელისუფლება ეცდება, მას თავისი ნება მოახვიოს. რას ვიზამთ, არ გვაქვს სამართლებრივი თვითშეგნება მაღალი. ასე რომ იყოს, ისიც არ დაგვემართებოდა, რაც გვჭირს.

ანკა ბაზერაშვილი, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook