ძალა უძალოთა, ანუ დემოკრატიის არშემდგარი "ქოფაკები"

შობა, ახალი წელი, საცივი... შემდეგ ოდნავ შენელებული გამეორება: ისევ შობა, ისევ ახალი წელი, ისევ საცივი. გამოფხიზლების შემდეგ უთოვლო ნათლისღება და თავაშვებული, ინფლაციის საშიშ გზაზე შემდგარი ლარი. ეკრანზე საკმაოდ უნიჭო და უღიმღამოდ გასართობი ფილმები გამოდის _ "ძიძა" და "სახლი, რომელიც ფანჯრიდან გაიპარა". პირველში ისევ ქალად გადაცმულ მიშა ანდღულაძეს იხილავთ, მეორეში არამოცეკვავე და ვითომ გროტესკულ ნინო ანანიაშვილს... მოკლედ, ახალი წელი ნაცრისფრად დაიწყო და ასევე გრძელდება.

უსახური პოლიტიკური ავანსცენიდან, ჩვენს თვალწინ, აჩრდილებივით გაქრნენ მთავარი პერსონაჟები: მიხეილ სააკაშვილი და ბიძინა ივანიშვილი. მათ მიერ "დანატოვარი" ცოცხალი კაპიტალი კი იმდენად მწირი და უსახურია, რომ სჯობს, საკუთარ თავთან, უფრო ზუსტად, საკუთარ პრობლემებთან, კომპლექსებთან, სასოწარკვეთასა თუ იმედებთან გამკლავება ისევ საკუთარ თავსა და შესაძლებლობებს მივანდოთ.

წარმავალი ქარიზმატული ლიდერებისა და მრავალჯერ გადმოწეული საზღვრის ფონზე საქართველო უკაცო სახლსა თუ უპატრონო ეკლესიას ემსგავსება და ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ ინტელექტუალური ძალები ვერავითარ გავლენას ვეღარ ახდენენ საზოგადოებრივ პროცესებზე. ანუ ყოფნა-არყოფნის მუდამ აქტუალური მონოლოგი ჯერ ისევ აქტუალური და ხმამაღლა წარმოსათქმელია.

როგორც მწარე გამოცდილება გვიჩვენებს, ყველა ხელისუფლება აღფრთოვანებითა და ოცნებით  იწყებს და იმედგაცრუებით ამთავრებს. ადამიანები კი კვლავ მწყობრად მბრუნავი ატომებივით რჩებიან საკუთარ უსიხარულო ორბიტაზე. თუმცა ამავე დროს დარწმუნებულები არიან, რომ საკუთარი სურვილებით ხელმძღვანელობენ.

მიუღწეველი პოლიტიკური სურვილები ხშირად სახიფათო რამეა. ეს მოქალაქეებს უბიძგებდა, მაგალითად, ყოვლად არახავერდოვან 7 ნოემბერს, 26 მაისს ან 8 თებერვალს დაელეწათ სანაქებო "პატრულის"  მანქანები ან "ვულე-ვუსა" და "რონიკოს" მაღაზიები რუსთაველზე. ისევე როგორც წელს, მითოლოგიურ 19 აპრილს ჰქონდა "ნაცმოძრაობას" სამოქალაქო ზეაქტივობის სურვილი... თუმცა მაშინაც და ახლაც მოქალაქეობრივმა შეგნებამ მსხვრევის ინსტინქტს აჯობა. შეიძლება იმიტომ, რომ თანამდევ სიღარიბესა და სამოქალაქო ომის გამოცდილებასა და შიშს გაცილებით დიდი თვალები აქვს, ვიდრე ევროპელი გლობალისტების ტრადიციულ მრისხანებას _ ყოველი წლის პირველ მაისს ან "დიდი რვიანის" სამიტის დროს რაიმე სისასტიკე ჩაიდინონ. მაგალითად, ჩაამსხვრიონ ცნობილი მაღაზიის ვიტრინები, ქვები დაუშინონ პოლიციას, ან დაწვან კეთილსინდისიერი მოქალაქეების დაზღვეული მანქანები.

ჩვენი პროტესტანტების "ლირიკული ამბოხი" უფრო კარგად აღზრდილი ბავშვის დროებით თავხედობას ჰგავს. როცა წელიწადში რამდენჯერმე, სოციალური თუ ფსიქოლოგიური მიზნით, ადრენალინის გამოშვება აუცილებელია, რაც მსხვრევა-მტვრევის დასაშვებ დოზას ოდნავ აღემატება; ხოლო რაც ევროპელებისთვის ორსაათიანი ადრენალინია, ჩვენთვის ორთვიანი ჯიგრულ-პატრიოტული აქტია. რისი მოწმენიც ხშირად ვყოფილვართ.

ხშირი და არაადეკვატური მიტინგების გახსენებისას სტუმრად მყოფი ერთი გერმანელი ჟურნალისტის სიტყვებიც მახსენდება: "კი მაგრამ, ამდენი ულტრამემარჯვენე პარტიული ლიდერის გარდა, მემარცხენე ლიდერები და ინტელექტუალები არ გყავთო"?

უცნაურია, მაგრამ სინამდვილეში, ისეთი სიმბიოზი, როგორიცაა ქართველი მემარცხენე ინტელექტუალი-პოლიტიკოსი, ბუნებაში იშვიათობაა. ისინი არსად ჩანან. უფრო ზუსტად, მათი ნაწილი არასამთავრობო ორგანიზაციებში, ფონდებში, მედიაში, გამოფენებსა და ნაირგვარ უნივერსიტეტებში დაილექა. მემარცხენე ინტელექტუალების გავლენა პოლიტიკურ პროცესზე პრაქტიკულად არაფერში აისახება, თუ არ ჩავთვლით სოციალურ ქსელებს, ან დრო და დრო გამოსვლებს გუდიაშვილის მოედნის "გასამაგრებლად". პოლიტიკურ პროცესში მონაწილეობას კი შეუნიღბავი ძალა, გვარიანი გამძლეობა და საკუთარ თავზე გადაბიჯების თავხედობა სჭირდება, რაც "ქუჩის პოლიტიკოსებისგან" განსხვავებით, მათ არ გააჩნიათ. როგორც ნაცნობი ფილოსოფოსი იტყოდა ქართველ მემარცხენეებზე _ "ისინი პიროვნული ქარიზმისგან წარეცხილები და სინდისისგან არცთუ ბოლომდე გარეცხილები არიან".

დამახინჯებული საბჭოთა წარსულისა და სოციალიზმის მიმართ უარყოფითმა დამოკიდებულებამ უკიდურესი მემარჯვენე იდეები წაახალისა, რამაც დღეს პარადოქსულ ვითარებამდე მიგვიყვანა: ქვეყანაში, სადაც სოციალური უთანასწორობა საშიშ ზღვარს აღწევს, სამოქმედო სივრცე მხოლოდ მემარჯვენე ორიენტაციის პარტიებისა და ჯგუფებისთვის დარჩა. იქნებ ეს მემარცხენეთა მიმართ წინასწარ გაცხადებული შიშია, როცა პოლიტიკური მოწინააღმდეგეები წინასწარ იზღვევენ თავს აკვიატებული შედარებებით და მემარცხენეებს "რუსეთუმეობასა" და ანტიამერიკანიზმში სდებენ ბრალს.

მემარცხენე ინტელექტუალების მიმართ დაუფარავი ირონიისა და ფარული შიშის მიზეზები საბჭოური ინტელიგენციის არსებობაშიც უნდა ვეძიოთ. რევოლუციისა და ინტელიგენციის კავშირი ისეთივე მყარია, როგორც სტალინისტური არქიტექტურა ან გაცვეთილი, საბჭოთა კინოარქეტიპები. შევარდნაძის ეპოქის ნომენკლატურული ინტელიგენცია სრულებით არ ნიშნავდა ინტელექტუალების გავლენას საზოგადოებაზე. ეს უფრო არტისტული სამყაროსა და პარტიული ელიტის სასარგებლო სომბიოზი გახლდათ, რომელიც დისიდენტმა გამსახურდიამ ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე დაანგრია. და გასაგებია, რომ მათში რისხვა და რევანშიზმი ერთდროულად გააღვივა.

უკეთეს შემთხვეევაში, ირონია მემარცხენეთა მიმართ გარდაუვალია. ხელისუფლებას დღესაც და ხვალაც აუცილებლად დასჭირდება ინტელექტუალები, ისე რა აზრი აქვს, ზოგადად, ხელისუფლების დისკურსს? ჩავლილი საარჩევნო ეიფორიის შემდეგ ჩვენ გველის მათი ხელოვნური მარგინალიზაცია, ან მათთვის გამყიდველების იარლიყის მიწებება. შესაძლოა, მორიგი კომპრომისიც, ძალთა ახალი გადანაცვლება, ახალი კაპიტულაცია... რადგან არჩევანია მარტივია: ან ბრძოლა ან კონფორმიზმი! ამის გარეშე ინტელექტუალები საარსებო სივრცეს ვერ დაიკავებენ.

ახალი რეჟიმი ცხოვრების ისეთ წესს გვიკარნახებს, როცა ინტელექტუალები იძულებულნი გახდებიან, ან ბოლომდე კომპრომისზე წავიდნენ. უფრო მძაფრად მოითხოვონ ადამიანს სამოქალაქო უფლებების დაცვა. შესაბამისად, მეტი ჟინითა და პრინციპულობით ჩაებან ხელისუფლებასთან ბრძოლაში; და რაც უფრო მძაფრი იქნება იდეური ბრძოლა ადგილის დამკვიდრების მიზნით, მით უფრო გარდაუვალი გახდება მის მიმართ გამოვლენილი ექსტრემიზმი, რომელიც სხვისი უფლებების დაცვის სახელით გაცხადდება. სინამდვილეში ეს ახალ წესრიგში მონაწილეობის პრეტენზია იქნება. და თუ ხელისუფლება გადაულახავი წინააღმდეგობებისა და პრეტენზიების წინაშე აღმოჩნდება, ინტელექტუალებს უფრო მძაფრად მოუწევთ უხილავი, მაგრამ თავსმოხვეული დემოკრატიული ფუნქციის შესრულება. ანუ "დემოკრატიის ქოფაკების" როლის მორგება.

 დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook