ეროვნულმა ბანკმა ფარულად ლარი დაბეჭდა?

“ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი და ფინანსთა მინისტრი ურთიერთგამომრიცხავ განცხადებებს აკეთებენ”

 “პრემიერს” ესაუბრა ექსპერტი ეკონომიკის საკითხებში აკაკი ცომაია.

_ ლარის კურსი დღითი დღე ეცემა, ფინანსთა მინისტრის განცხადების მიუხედავად, რომ ლარი დასტაბილურდა, ის ვარდნას მაინც განაგრძობს, რა პროცესები მიმდინარეობს?

_ ლარი რომ გაუფასურდებოდა, ამის პროგნოზი მე გავაკეთე. ეს მოსალოდნელი იყო იქიდან გამომდინარე, რომ უცხოური ინვესტიციები მცირდებოდა. შესაბამისად, უცხოური ვალუტის შემოდინებაც შემცირდა და ამიტომ გაიზარდა კაპიტალის წმინდა გადინება. ეს იყო ძირითადი მიზეზები, მაგრამ ამას დაემატა ისიც, რომ ეროვნულმა ბანკმა მკვეთრად შეამცირა რეფინანსირების განაკვეთი. კომერციულ ბანკებს ლარი მისცა უფრო იაფად, ვიდრე აქამდე აძლევდა. კომერციულ ბანკებს კი მიეცათ საშუალება, სესხი ლარებში უფრო ნაკლები საპროცენტო განაკვეთით გაეცათ. რასაკვირველია, ამ ფაქტორმაც იმოქმედა. ეს ძირითადად იმპორტის დაფინანსებას მოხმარდა და ამან ლარის გაუფასურებას პროვოცირება გაუკეთა. თუმცა, ნამდვილად არ წარმომედგინა რომ ამ დონეზე გაუფასურდებოდა ლარი. მხოლოდ უცხოური ინვესტიციების შემცირებას ამ დონეზე არ უნდა გაეუფასურებინა ლარი და არც იმას, რაც ეროვნულმა ბანკმა გააკეთა, რეფინანსირების განაკვეთის შემცირებას.

_ ფაქტია, რომ რაღაცამ გავლენა მოახდინა...

_ დიახ, რა თქმა უნდა. გამიჩნდა ეჭვი _ ხომ არ დაბეჭდა ეროვნულმა ბანკმა ლარი. ეს ეჭვი მაქვს მხოლოდ და მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს არის ჰიპოთეზა, რომ, თუ ეროვნულმა ბანკმა ლარის ემისია მოახდინა, მაშინ  ეს კურსი გასაგებია.

_ შეიძლება ასე ჩუმად დაბეჭდოს ეროვნულმა ბანკმა ლარი?

_ წესით, არა და ეს არც უნდა გაეკეთებინა, მაგრამ თუ მთავრობას სურდა ბიუჯეტის დეფიციტის დაფინანსება, მაშინ შესაძლოა, დაებეჭდა. ამაზე საუბრობენ დღეს ოპონენტები, რომ მთავრობას სურს ბიუჯეტის დეფიციტის დაფინანსება და ამის ერთ-ერთი გზა არის სწორედ ლარის ემისია. თავად სიტუაციას რომ დავაკვირდეთ, პანიკის საფუძველი ჯერჯერობით არ არის, მაგრამ ბევრიც არ უკლია. იმიტომ, რომ მოლოდინი და შიში საზოგადოებაში უკვე ჩანს და შეიმჩნევა. ასევე, განსაკუთრებით, იმპორტიორებმა არ იციან, მაგალითად, რა ფასად გაყიდონ პროდუქცია. იმიტომ, რომ მათ უწევთ ლარში პროდუქტის გაყიდვა, შემდეგ უცხოურ ვალუტაში გადახურდავება და პროდუქტის შემოტანა. ჩნდება ინფლაციის მოლოდინი, რომ ფასები მოიმატებს, ეს ერთი, მეორე ის, რომ ლარის კურსი კიდევ უფრო გაუფასურდება, მით უფრო, რომ ეროვნული ბანკის პრეზიდენტი და ფინანსთა მინისტრი ურთიერთგამომრიცხავ განცხადებებს აკეთებენ. თან, ფინანსთა მინისტრი რასაც ამბობს, ხდება იმის საწინააღმდეგო, რაც, ბუნებრივია, მაღალი შეშფოთების საგანია და ეს ძალიან მალე გამოიწვევს პანიკას. პანიკა იცით, როგორ არის? თუ ერთი ჩაითრია, მერე ძალიან სწრაფად ვრცელდება, მომენტალურად. ამიტომ მოლოდინიც თავისას შვრება. მოლოდინი იმისა, რომ არ ვიცი, ხვალ რა მოხდება, გაუფასურდება თუ არა, შესაბამისად, მე ვიღებ მაქსიმუმს, რაც შეიძლება დღეს მივიღო... რაც უფრო დიდია გაურკვევლობა, როდესაც ინფლაცია არ რეგულირდება, მით უფრო ახლოსაა პანიკასთან.

_ ამბობთ, რომ პანიკის საფუძველი ჯერჯერობით არ არსებობს, რამე ნიშნულია, როდესაც შესაძლოა, პანიკის საფუძველი არსებობდეს?

_ ასეთი ნიშნული არ არსებობს. ამას წყვეტს ბაზარი... როდესაც  ადამიანთა ჯგუფი დაინახავს, რომ შეუძლებელია პროდუქტზე ფასის დაწესება, გაურკვეველი სიტუაციაა, დიდი სხვაობაა ლარის ყიდვასა და გაყიდვას შორის, სწორედ იქ იწყება პანიკა, რომლის მართვაც გაცილებით რთულია, ვიდრე აქამდე მისვლა.

_ ცოტა ძნელი დასაჯერებელია რომელიმე ხელისუფლებას პანიკა აწყობდეს, მაშინ რა ხდება, ვერ ახერხებს კურსის დაჭერას.

_ კურსი უნდა გაჩერდეს. ფაქტია, რაღაც მოხდა. ვთქვათ, ყველაზე ცუდი სცენარიც რომ იყოს, მოხდა ლარის ემისია, ამ შემთხვევაშიც კი უნდა გაჩერდეს. მთავარია, რომ ადამიანების მოლოდინი უნდა შემცირდეს ინფლაციის მიმართ. ადამიანის მოლოდინი რომ შემცირდეს, როდესაც ახლოს ხარ პანიკასთან, იქ ეროვნული ბანკი აუცილებლად უნდა ჩაერთოს.

ახლა ეროვნული ბანკი აკვირდება. ეროვნულ ბანკს ასეთ დროს შეუძლია და ვალდებულიც არის, გადაწყვეტილება მიღოს და ხელოვნურად შეაჩეროს ლარის გაუფასურების პროცესი იმისთვის, რომ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში შიში ჩაცხრეს. ეს მოლოდინი უნდა აღმოიფხვრას, რომ ამან მნიშვნელოვანი წვლილი არ შეიტანოს კურსის ცვლილებაში. ეს უნდა იყოს  ეროვნული ბანკის მიზანი, რომ სიტუაცია დაასტაბილუროს.

_ ვთქვათ, მოხდა ეროვნული ბანკის მიერ ლარის ემისია, ეს ვის აძლევს ხელს?

_ ეს ხელს აძლევს ფინანსთა სამინისტროს და ზოგადად მთავრობას, რომ ბიუჯეტის დეფიციტი დააფინანსოს. როდესაც ლარი უფასურდება, ამით ვიღაც სარგებლობს და ვიღაც ზარალდება. ზარალდება ის, ვისაც დოლარში აქვს ვალდებულებები აღებული, ვისაც ლარში აქვს დანაზოგი გაკეთებული, ვინც იმპორტს ეწევა. ასევე, ადამიანები, რადგან მეტ ფასს იხდიან პროდუქტში, რადგან ჩვენს ბაზარზე 80 პროცენტი იმპორტია და, რა თქმა უნდა, ეს პროცესი გარკვეულწილად გავლენას იქონიებს ფასებზე. უფრო კარგი სიტუაცია ექმნება ადგილობრივ წარმოებას, რომელიც აქამდე კონკურენციას ვერ უწევდა იმპორტირებულ პროდუქციას. თუ იმპორტი გაძვირდება, ადგილობრივი წარმოება უფრო კონკურენტუნარიანი გახდება.

_ ლარის ემისიის შემთხვევაში კურსის ძველ ნიშნულზე დაბრუნება შესაძლებელია?

_ თუ ეროვნულმა ბანკმა ლარი დაბეჭდა, პირიქით, ეს მოახდენს ლარის გაუფასურებას. შეუქცევადი იქნება ინფლაციური პროცესი. ბიუჯეტის დეფიციტის აღმოფხვრა მოხდება ინფლაციის ფონზე. ინფლაცია რა არის? ერთი ჯიბიდან ამოიღებენ ფულს და მეორეში ჩაიდებენ. ისე, რომ ვინ გაღარიბდება და ვინ გამდიდრდება, ამას ვერავინ გაიგებს. ასეთ შემთხვევაში მთავრობის ბიუჯეტი ივსება რის ხარჯზე? იმის ხარჯზე, რომ ვიღაცები ღარიბდებიან. რეალურად ეკონომიკა არ იზრდება. უფრო მეტად ხდება ის, რომ რესურსები ეფექტიანი მესაკუთრეობიდან გადადის არაეფექტიან მესაკუთრეობაში და მომავალში ეს ეკონომიკის ზრდაზე უარყოფითად მოქმედებს.

 ლაშა ნოდია, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook