მამუკა ჟღენტი: საშობაო პერიოდის შემდეგ, საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ ბევრად უფრო მეტი კითხვა დაისმება

“პრემიერს” საქართველოს ევროპულ ფასეულობათა ინსტიტუტის თანადამფუძნებელი მამუკა ჟღენტი ესაუბრა:

_ გიგი უგულავას ირგვლივ განვითარებულმა მოვლენებმა კიდევ ერთხელ ცხადყო თვითმმართველობის კანონმდებლობის ხარვეზები. დღემდე არ წყდება ინტერპრეტაციები იმის შესახებ, ჰქონდა თუ არა უფლება სასამართლოს, არჩეული მერი გადაეყენებინა. არის თუ არა დღეს ერთმნიშვნელოვანი პასუხი ამაზე, როდესაც ცნობილია სასამართლოს, პროკურატურისა და მისი ოპონენტების პოზიციები?

_ სამწუხაროდ, კანონმდებლობა ძალიან ბუნდოვანია და ცალსახად რაიმეს მტკიცების საშუალებას არ იძლევა. შესაბამისად, საერთო სასამართლოებს მართლაც აქვთ საკმაოდ დიდი დისკრეცია კანონმდებლობის მოთხოვნათა განმარტებისა და გამოყენების თვალსაზრისით. სასამართლოს მეორე განჩინებაში ხსენებული ტერმინი “გადაყენება” დროებითი დატვირთვის მატარებელია და მხოლოდ სასამართლო პროცესის მიმდინარეობის პერიოდს უკავშირდება. ჩვენს კანონმდებლობაში არსებული ჩანაწერების ანალიზი მხოლოდ იმას ცხადყოფს, რომ კანონმდებელს არჩეული თანამდებობის პირების შესაძლო და თუნდაც დროებითი გადაყენების შესახებ, როგორც აღმკვეთი ღონისძიების ერთ-ერთ ფორმაზე, არ უფიქრია. აღნიშნული ცალსახად, გარკვევით და ნათლად არც დაშვებულია და არც აკრძალული. ეს კი კანონმდებლობის ხარვეზზე მიუთითებს.

_ თქვენ “ჯი-ეიჩ-ენისთვის” მიცემულ კომენტარში, საერთაშორისო ნორმებზე საუბრისას განმარტეთ, რომ საქართველოს საერთაშორისო სამართლებრივი ვალდებულებაა, ხელი არ შეეშალოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს მისი ფუნქციების ეფექტურად განხორციელებაში. ფიქრობთ, რომ უგულავას გადაყენება თვითმმართველობის ფუნქციონირებას უშლის ხელს?

_ ეჭვგარეშეა, რომ მერის გადაყენება და/ან უფლებამოსილების შეწყვეტა სერიოზულად აფერხებს მერიის ეფექტურად ფუნქციონირებას. ამ კონტექსტში მინდა მოვიყვანო თურქეთის მაგალითი, სადაც დღეისთვის სასჯელს იხდის თორმეტი არჩეული მერი სხვადასხვა დანაშაულებისთვის. აღნიშნულ პირებს, სასამართლოს მიერ მათი ბრალეულობის აღიარების მიუხედავად, არ შეუწყდათ უფლებამოსილება. ამ მსჯავრდადებული მერებიდან ერთ-ერთი კვლავ ითვლება ევროპის საბჭოს ადგილობრივ და რეგიონულ ხელისუფლებათა კონგრესში თურქეთის დელეგაციის სრულუფლებიან წევრად. აქედან ისიც გამომდინარეობს, რომ მაშინაც კი, როდესაც ამას კანონმდებლობა უშვებს, არჩეული პირის თუნდაც დროებითი გადაყენება უაღრესად სერიოზული ზომაა და ასეთი გადაწყვეტილების მისაღებად აუცილებელია, მოსამართლეს ჰქონდეს უაღრესად სანდო და ზუსტი მტკიცებულებანი.

_ საინტერესოა, კიდევ ერთი გარემოება, ევროკავშირის წარმომადგენელმა საქართველოში და აშშ-ის ელჩმა წუხილი გამოთქვეს არჩეული მერისთვის უფლებამოსილების შეჩერების გამო. შესაძლებელია, ეს საკითხი საერთაშორისო რეზონანსის თემად იქცეს, რომელიც გარკვეულწილად ხელს შეუშლის ჩვენს ევროპულ არჩევანს?

_ უკანასკნელი დღეების განმავლობაში არაერთი ჩვენი უცხოელი მეგობარი და პარტნიორი დაინტერესდა ბოლო პერიოდში საქართველოში განვითარებული მოვლენებით. დაინტერესება გამოიხატა არა მხოლოდ დიპლომატებისგან, არამედ სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების სამდივნოების წარმომადგენლების მხრიდანაც. საშობაო პერიოდის შემდეგ, საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ ბევრად უფრო მეტი კითხვა დაისმება და თან ბევრად უფრო ხმამაღლაც.

_ უგულავას საქმე რამდენად შეიძლება გამოდგეს იმის პრეცედენტად, რომ ხვალ და ზეგ თვითმმართველობებმა უარი თქვან ყოველგვარ ინიციატივაზე და მხოლოდ ზევიდან კარნახს დაელოდონ?

_ თბილისის არჩეული მერის იმ ფორმით გადაყენება, რა ფორმითაც ვნახეთ, თავისთავად უარყოფით როლს ითამაშებს ადგილობრივი თვითმმართველობების ეფექტურობაზე. იმ შემთხვევაში, თუ ცენტრალური ხელისუფლების ნებაზე იქნება მხოლოდ დამოკიდებული ამა თუ იმ არჩეული პირის გადაყენება/არგადაყენების საკითხი, თავისთავად იზრდება ალბათობა იმისა, რომ არჩეულმა მერებმა და სხვა თანამდებობის პირებმა, როგორც მინიმუმ, ისეთი რამ არ გააკეთონ, რაზეც ხელისუფლებას, სამართალდამცავი ორგანოების მეშვეობით, მიეცემა საშუალება თუნდაც კითხვების დასმისა.

_ პარლამენტმა პირველი მოსმენით უკვე განიხილა თვითმმართველობის კოდექსი. ახალ რედაქციაში რამდენად არის ეს საკითხი ნათელი, რათა მომავალშიც არ დავდგეთ ანალოგიური ფაქტის წინაშე?

_ ის ტექსტი, რაც პარლამენტმა პირველი მოსმენით მოიწონა, თითქმის არ განსხვავდება დღეს მოქმედი კანონმდებლობისგან. უტრირება რომ არ გამომივიდეს, უნდა ითქვას, რომ პირველი მოსმენით მიღებულ კანონპროექტში შესულია რამდენიმე სიახლე და ეს, პირველ რიგში, ეხება ე.წ. გარდამავალ დებულებებს. თუმცა, იმის, რაც მოწონებულია, რეფორმად გასაღება, სულ მცირე, თავის მოტყუება იქნებოდა. უფრო მეტიც, არსებული ტექსტი იმდენად ქაოსურია, რომ ამ ფორმით მისი დამტკიცება, ფაქტობრივად, წარმოუდგენელია.

_ თქვენ და თქვენი კოლეგები იყავით ინიციატორნი ალტერნატიული კანონპროექტის წარდგენისა. გჯერათ, რომ არა თუ თქვენ მიერ მომზადებულ კანონპროექტს, არამედ მის ცალკეულ დებულებებს მაინც განიხილავს და მსჯელობის ღირსად ჩათვლის ხელისუფლება?

_ საქართველოს პარლამენტი ვალდებულია, განიხილოს ეროვნული ასოციაციის მიერ მომზადებული და პროცედურების სრული დაცვით საკანონმდებლო ორგანოში წარდგენილი კანონპროექტი. რამდენად სერიოზულად მიუდგება საქართველოს პარლამენტი აღნიშნულ ალტერნატიულ კანონპროექტს ან მის რომელიმე დებულებას, ამას დრო გვიჩვენებს. დღევანდელი გადმოსახედიდან, სამწუხაროდ, მე პირადად დიდი იმედები არ მაქვს და ამის თქმის საფუძველს მაძლევს მთლიანად ის პროცესი, როგორც მიმდინარეობს ადგილობრივი თვითმმართველობის რეფორმა.

_ იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს პარლამენტი მიიღებს წარმოდგენილ კანონპროექტს და პარალელურად აღმოჩნდება, რომ საერთაშორისო ინსტიტუტების, მათ შორის ვენეციის კომისიის დასკვნა ცალკეულ დებულებებზე არის უარყოფითი, მაშინ რა ხდება?

_ ვილნიუსში პარაფირებული ევროკავშირსა და საქართველოს შორის ასოცირების შეთანხმების თანახმად, საქართველო ნებისმიერ ფუნდამენტურ რეფორმას უნდა ახორციელებდეს შესაბამის ევროპულ სტრუქტურებთან მჭიდრო თანამშრომლობაში. თვითმმართველობის რეფორმა ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საკითხია საქართველოს შემდგომი დემოკრატიული განვითარებისთვის. შესაბამისად, უაღრესად სამწუხარო იქნება, თუ ხელისუფლების აღტკინების გამო თვითმმართველობის კოდექსი დამტკიცდება ისე, რომ ვერ შევძლებთ ევროპელი ექსპერტების ჯეროვანი დასკვნის გათვალისწინებას. გარდა ამისა, თვითმმართველობის რეფორმა ავტომატურად იწვევს ცვლილებებს საარჩევნო კანონმდებლობაში.

იმ შემთხვევაში, თუ ცვლილებები საქართველოს საარჩევნო კოდექსში დამტკიცდება ევროპის საბჭოს ვენეციის კომისიისა და OSCE ODIHR-ის დასკვნების წინასწარი მოპოვების გარეშე, ეს იქნება პირველი ასეთი პრეცედენტი. რა თქმა უნდა, საბოლოო გადაწყვეტილების მიღება საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს პრეროგატივაა. თუმცა, არათუ არაჯეროვანი გათვალისწინება, არამედ დასკვნის დალოდებაზეც კი უარის თქმა იქნება სერიოზული რეგრესული ნაბიჯი, რაც აუცილებლად გამოიწვევს შესაბამის კრიტიკას ევროპული სტრუქტურების მხრიდან.

ალექსი ნოზაძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook