რწმენა, სექსი და დიეტა

ულრიხ ზაიდლი: “ჩვენ ვცხოვრობთ სამყაროში, სადაც ძირითად თემებს მედია უკვეთს, ქმნის და ამახინჯებს”

ახლახან დასრულებული თბილისის მე-14 საერთაშორისო კინოფესტივალის ერთ-ერთი გამორჩეული სტუმარი, უდავოდ, ცნობილი ავსტრიელი რეჟისორი ულრიხ ზაიდლი იყო. მისი გახმაურებული “სამოთხის" ტრილოგია -“სიყვარული", “რწმენა" და “იმედი", ძირითადი კონკურსის პარალელურად სპეციალურ პროგრამა “რეჟისორის ფოკუსში" უჩვენეს.

სამი სრულიად განსხვავებული ქალის ვნებას, მისწრაფებასა და ოცნებას ულრიხ ზაიდლი თითქოს ერთ გიგანტურ ტილოზე ასახავს. ტრილოგიის პირველი ფილმის “სამოთხე: სიყვარულის" მთავარი გმირია საშუალო ასაკის ტერეზა (მარგარეტ ტიზელი), რომელიც სასიყვარულო თავგადასავლების ძიებაში არდადეგებს კენიაში, სექს-ტურიზმით ცნობილ საზღვაო კურორტზე ატარებს. ტრილოგიის მეორე ფილმში, სახელწოდებით “რწმენა", ზაიდლი დოკუმენტური, მაგრამ ხაზგასმული ნეიტრალურობით აღწერს ტერეზას კათოლიკე დის, ანა-მარიას (მარია ჰოფშტეტერი) მისიონერულ საქმიანობას. აღსანიშნავია, რომ ვენეციის 69-ე საერთაშორისო კინოფესტივალზე ფილმი ჟიურის სპეციალური პრიზით აღინიშნა.

ტრილოგიის ბოლო ფილმში “სამოთხე: იმედი" რეჟისორი მისთვის დამახასიათებელი შავი იუმორით აღბეჭდავს კაპიტალიზმის მიუღწეველ, ჰედონისტურ მისწრაფებებს: იდეალურ სხეულზე მეოცნებე მელანი (მელანი ლენცი), ტერეზას 14 წლის ქალიშვილი, ავსტრიის ერთ-ერთ სპეციალურ ბანაკში ატარებს არდადეგებს, სადაც ჭარბი წონის მქონე მოზარდებმა დიეტა უნდა დაიცვან... აღსანიშნავია, რომ ფილმი 2013 წლის თებერვალში, ბერლინის საერთაშორისო კინოფესტივალის  საკონკურსო პროგრამაში უჩვენეს.

საკმაოდ თამამი, ეროტიკული და რელიგიური თემატიკის გამო,  ტრილოგიის სამივე ფილმს სკანდალური გამოხმაურება მოჰყვა როგორც მაყურებელთა შორის, ისე პრესაში. მაგალითად, ნიუ-იორკის “ვილიჯ ისტ" კინოთეატრში “რწმენის" ჩვენება კათოლიკე აქტივისტებმა ტრანსპარანტებით გააპროტესტეს. თავად რეჟისორი ამ ფაქტს ასე ხსნის: “სკანდალი, მგონი, სასარგებლოა. და ეს იმიტომ ხდება, რომ არასდროს ვერიდები ტაბუირებულ თემებს, ვაჩვენებ იმას, რისი ნახვაც ხშირად შეიძლება, არც გვინდოდეს”

ზაიდლმა თავისი შემოქმედების ადრეულ ეტაპზე სახელი გაითქვა დოკუმენტური ფილმებით, რომლებმაც ავტორს აღიარება და არაერთ საერთაშორისო კინოფესტივალზე პრიზები მოუტანა. სახელოვანმა გერმანელმა რეჟისორმა, ვერნერ ჰერცოგმა ზაიდლი თავის ათ საყვარელ რეჟისორს შორის დაასახელა. ზაიდლის ფილმზე “ცხოველური სიყვარული" კი ასეთი რამ განაცხადა: “კინოში აქამდე ჯოჯოხეთი ასე ცხადად არასოდეს მინახავს”

სწორედ პირველმა სრულმეტრაჟიანმა მხატვრულმა ფილმმა, სახელწოდებით “ძაღლური სიცხე" (2001), მოუტანა ავსტრიელ რეჟისორს აღიარება და ვენეციის კინოფესტივალის “ჟიურის დიდი პრიზი” გარდა ამისა, კანის კინოფესტივალის ოფიციალურ კონკურსში მონაწილეობდა მისი ორი მომდევნო მხატვრული ფილმი -“იმპორტ-ექსპორტი" (2007) და “სამოთხე: სიყვარული" (2012).

ულრიხ ზაიდლი თბილისის კინოფესტივალს სტუმრის სტატუსით პირველად ეწვია და ცხადია, ის ახალგაზრდა ქართველი რეჟისორების ფილმებითაც დაინტერესდა. მისი შეხედულებები არტ-ჰაუზისა და მეინსტრიმ-კინემატოგრაფის შესახებ, ისევე როგორც მისი დამოკიდებულება ხელოვნების, პოლიტიკისა და მედიის მიმართ, საინტერესოა და ძირითადად, მემარცხენე მსოფლმხედველობით გამოირჩევა.

-“სამოთხის" ტრილოგია -“სიყვარული", “რწმენა" და “იმედი" უკვე ბევრ კინოფესტივალზე უჩვენეს. ახლა ის უკვე თბილისის საერთაშორისო ფესტივალზეც ნახა მაყურებელმა. სხვადასხვა ქვეყანაში ფილმის ჩვენება რაიმეს ცვლის აღქმის თვალსაზრისით? თქვენი აზრით, რა შეიძლება ახალი გაგვეგო ამ ტრილოგიით?

-კინოფესტივალებზე, სადაც ჩემს ფილმებს უჩვენებდნენ, სრულიად განსხვავებულ ადამიანებს ვხვდებოდი და მათი მოსაზრებები ყოველთვის მაინტერესებდა. აღქმის კონტექსტი ყოველთვის იცვლება ქვეყნების სოციალური და კულტურული გამოცდილების გათვალისწინებით. თბილისის კინოფესტივალი ერთგვარად დამეხმარა კიდეც, ბევრი რამ ხელახლა გადამეფასებინა. ცხოვრება ხომ ყოველთვის მოულოდნელ არჩევანს გვთავაზობს; თუმცა, ჩვენ გარდა, ამ არჩევანს ვერავინ გააკეთებს. მგონია, რომ საქართველოში უფრო მძაფრი აღმოჩნდა ტრილოგიის სოციალურ, სექსუალურ თუ რელიგიურ დონეზე აღქმა...

-თუმცა თქვენს ფილმებს ამერიკაში ბევრად მძაფრი რეაქცია მოჰყვა, სადაც მორწმუნე კათოლიკეებმა “სამოთხე: რწმენის" ჩვენება კინოთეატრთან დემონსტრაციით გააპროტესტეს.

-დიახ, ეს ნიუ-იორკში მოხდა ფილმის “ვილიჯ-კინოთეატრში" ჩვენების პარალელურად. ესეც კარგად მესმის, რადგან სტერეოტიპები და კონსერვატორული შეხედულებები ამერიკაში გაცილებით მძაფრია, ვიდრე ევროპაში. ასეთი მძაფრი რეაქციის ნაცვლად, მაგალითად, ავსტრიაში უფრო ირონიული დამოკიდებულება იგრძნობოდა, თუმცა ვენაში, წმინდა სტეფანეს სახელობის ერთ-ერთმა მოძღვარმა გაზეთში ასეთი რამ დაწერა: “კიდევ კარგი, ღმერთი ნაკლებად ინტერესდება ასეთი რეჟისორებით” ეს ყველაფერი მხოლოდ ერთ რამეზე მიუთითებს: საზოგადოებრივი და რელიგიური ინსტიტუტები ძალიან მოძველდა.

 -სამივე ფილმში მთავარი გმირები ქალები არიან: ტერეზა, ანა-მარია და მელანი... ამ ტრილოგიით რაიმე ახალი გაიგეთ ქალების შესახებ? თქვენი წარმოდგენა შეიცვალა?

-გადაღება კარგ შესაძლებლობას იძლეოდა, გამეგო, როგორ აღიქვამენ  სრულიად განსხვავებულ ქალებს ერთი ოჯახიდან... რასაც უკვე ველოდი და ვიცოდი კიდეც. მქონდა წინათგრძნობა, რომ დავანგრევდი ბევრ სტერეოტიპს და ჩემი აზრით, ეს მოვახერხე. ვმუშაობდი ძალიან კარგ მსახიობებთან -მარგარეტ ტიზელთან (“სიყვარული" და მარია ჰოფშტეტერთან (“რწმენა"). ვერ ვიტყვი, რომ ჩემი იმიჯი და დამოკიდებულება ქალების მიმართ დიდად შეიცვალა. ისინი ყოველთვის მიყვარს და მიყვარდა. რადგან უშუალოდ, გულწრფელად მუშაობა  შეუძლიათ; იცავენ ქცევისა და აზროვნების რაღაც განსაკუთრებულ წესებს, რაც მამაკაცებს არასოდეს შეუძლიათ.

-თქვენ სხვადასხვა ტიპის ქალებს უჩვენებთ ფილმებში. ისინი იმდენად ლამაზები არ არიან, რამდენადაც სილამაზისა და სიყვარულისთვის იბრძვიან.

-არ არსებობს სილამაზის უნიკალურობა და შესაბამისად, არც რაიმე განსაზღვრული კონცეფცია არსებობს. რას ნიშნავს ეს? სამწუხაროდ, ჩვენ ვცხოვრობთ საზოგადოებაში, სადაც მედია და რეკლამა აწესებენ საკუთარ კანონებს სილამაზის შესახებ. მაგრამ ისინი მცდარი და ძალიან ზედაპირულია. ჩვენ ვცხოვრობთ სამყაროში, სადაც ძირითად თემებს სწორედ მედია უკვეთს, ქმნის და თავად ამახინჯებს. მინდა ვაჩვენო, რამდენად განსხვავებული ადამიანები ცხოვრობენ ჩვენ ირგვლივ; დავანახო მაყურებელს ქალები შინაგანი განცდებითა და სამყაროთი და არა მხოლოდ მაკიაჟით. ამ გზით მათ მაყურებელთა სტერეოტიპებისგანაც ვიცავთ. ეს აუცილებელია, რათა ყველანაირ მსახიობს მიეცეს კინოში გადაღების საშუალება და არა “თოჯინებს” ფილმი სილამაზის კონკურსი არ არის -ეს რეჟისორებს კარგად უნდა ახსოვდეთ! გაიხსენეთ ვისკონტის გენიალური ფილმი “ყველაზე ლამაზი", ანა მანიანის მონაწილეობით

-ერთ-ერთ ინტერვიუში თქვენ განაცხადეთ, რომ გადაიღეთ “ტრილოგია-თერაპია" დეპრესიაში ჩავარდნილი ევროპის შესახებ. ახლაც ასე ფიქრობთ?  

-ყოველთვის არ მახსოვს, რასაც ვამბობ, მაგრამ თუ ასე ვთქვი, აღმოსავლეთ ევროპას არ ვგულისხმობდი. ეს ეხება ავსტრიასა და განსაკუთრებით დასავლეთ ევროპას. დღეს ევროპაში ჩვეულებრივი ქალის იმიჯი სრულიად საპირისპირო იდეას ეყრდნობა, ვიდრე სილამაზე, რელიგია ან ფინანსური კრიზისი გულისხმობს.

-თქვენ ხშირად იღებთ ფილმებში არაპროფესიონალ მსახიობებს. როგორ ახერხებთ მათ დარწმუნებას, ითამაშონ თქვენს ფილმებში? ამის გამო პრობლემები არ გექმნებათ?

-უბრალოდ, წინასწარ ჩატარებული მუშაობა და გადაღების წინა ეტაპი მაძლევს ამის საშუალებას. მე ძალიან ღიად და პირდაპირ შემიძლია ვუთხრა მსახიობებს, ანუ არაპროფესიონალებს, რასაც მე ვაკეთებ. მერე რამდენჯერმე ვხვდებით ერთმანეთს და დაახლოებით ვიცი -უნდა განვითარდეს ან გაგრძელდეს ურთიერთობა, თუ არა. დაახლოებით იგივეა ბავშვებთან. როცა “სანაპიროს ბიჭებსა" და “სამოთხე: სიყვარულს" ვიღებდი, უამრავ ბავშვთან მომიწია მუშაობა. ეს ხანგრძლივი და მომქანცველი პროცესია, რომელიც პირველ რიგში პატიოსნებას ეფუძნება. ამის გარდა, არავითარ სხვა პრობლემას მათთან მუშაობაში არ ვაწყდები.

-და ამ გზით იპოვეთ, მაგალითად, პატარა მსახიობი მელანი ლენცი, რომელიც შესანიშნავად თამაშობს “იმედში"?

-ამ ფილმის მოქმედება ხდება წონის დაკლების ბანაკში (ე.წ. ბანაკი-დიეტა), სადაც გოგონას ბევრად ხანდაზმული ადამიანი უყვარდება. სანამ მელანის ამ როლზე ავირჩევდით, მოვინახულე ლამის ყველა საზაფხულო ბანაკი ავსტრიაში. ვესაუბრე ბავშვებს, გავაკეთე განცხადებები. მოვინახულე სკოლები... მოკლედ რომ ვთქვა, თითქმის ყველაფერი მოვიძიე, რისი მოძიებაც შემეძლო.

 -წონის დაკლება ამ ბანაკებში რეალურად და ნებაყოფლობით ხდება, თუ ეს რკინისებური დისციპლინისა და მტანჯველი დიეტის შედეგია?

-ავსტრიაში ამ სახის ბანაკი თითქმის ყველგან არსებობს. ზოგან გასამხედროებულიც და ძალიან მკაცრი პირობებით. მაგრამ მიზეზები, რატომ მიდიან იქ მოზარდები, სრულიად სხვადასხვაა, მნიშვნელოვანია დიეტის თემაც, რაც თავსმოხვეულ პრობლემად იქცა დასავლურ მედიასა და საზოგადოებაში.

-რამდენად ეთიკურია, რომ კინორეჟისორმა განგებ აურიოს მაყურებელს გონება. დააბნიოს ან მისი პროვოცირება განგებ გამოიწვიოს?

-ვფიქრობ, ჩემს ფილმებს მართლაც აქვს გარკვეული ხარისხი, რათა ფილმის დისკურსი სწორედაც საკამათო გახდეს და პროვოკაციის ნაპერწკალი გაღვივდეს. თუმცა ეს არ ნიშნავს ეთიკის ნორმის დარღვევასა და ხალხისთვის ნერვების მოშლას, რასაც ხშირად მაბრალებენ კიდეც, მინდა უბრალოდ და გახსნილად ვისაუბრო და ვთქვა -ჩვენ ვცხოვრობთ მსოფლიოში, სადაც ბევრ თემას კარნახობს მონსტრად ქცეული მედია და ჰოლივუდის მესამეხარისხოვანი ფილმები. ხოლო თუ კრიტიკის ან მაყურებლის პროვოცირებას ვახერხებ, როგორც ჩანს, ეს ძალიან სასარგებლოა.

-შემოქმედების ადრეულ ეტაპზე თქვენ დოკუმენტურ ფილმებს იღებდით, ახლა -მხოლოდ მხატვრულს. არადა, წარმატებებს ორივე “ფრონტზე" მიაღწიეთ.

-დოკუმენტურ კინოს აქვს თავისი საზღვრები, რომელთაც თითქმის არასოდეს ვარღვევ. ვცდილობ, უკვე განსაზღვრულ ჩარჩოებში ვიმოქმედო. რაც შეეხება მხატვრულ კინოს, ის მნიშვნელოვანი ხდება გაცილებით დიდი საერთაშორისო რეზონანსის გამო. კანი და ვენეცია ყველას პირზე აკერია, ხოლო დოკუმენტური ფილმების ფესტივალები ნაკლებად იცის ვინმემ და არც მედია აშუქებს მათ, მაშინ როცა ჰოლივუდის ამბებს, ან კანის კინოფესტივალს -უამრავი რეპორტიორი. ამდენად, ვენეციის კინოფესტივალზე წარმატება ჩემთვის განსაკუთრებული არ ყოფილა. მანამდე უკვე გადაღებული მქონდა “ცხოველური სიყვარული”

-ქართულ კინოს თუ იცნობთ? უფროს თაობას ვგულისხმობ.

-ნაკლებად ვიცნობ თქვენი ახალგაზრდა რეჟისორების შემოქმედებას, თუმცა, ცხადია, ვიცი იოსელიანისა და ფარაჯანოვის ფილმები. მესმის, ეს  დიდი წარსულია და კინო ვერ იცოცხლებს მხოლოდ წარსული დივიდენდებით. საჭიროა თემების მუდმივი ძიება და წინსვლა. მაგალითად, ძალიან მომეწონა თინა გურჩიანის დოკუმენტური ფილმი, ასევე ლევან კოღუაშვილის “შემთხვევითი პაემნები", რომელიც თბილისის კინოფესტივალის გახსნის საღამოს ვნახე.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook