მიხეილ ღანიშაშვილი: მრავლად არიან ადამიანები, ვინც არ ეპუება შექმნილ სავალალო რეალობას

“მეჩვენება, რომ ახალ თაობაში ასეთი აგრესიულობა უკვე ირონიას იწვევს და დამარცხებისთვისაა განწირული”

“პრემიერს” პოეტი მიხეილ ღანიშაშვილი ესაუბრა:

_ დღეს ბევრს საუბრობენ, რომ წიგნიერი ერი არ ვართ. შოთა რუსთაველისა და ვაჟა ფშაველას პატრონებს ამის თქმა რატომ გვიწევს? თქვენი აზრით, რა გახდა ამის მიზეზი?

_ თავიდანვე გასარკვევია, წიგნიერებაში რას ვგულისხმობთ. თუ წიგნიერებად ის მიგვაჩნია, საზოგადოების რამდენმა პროცენტმა იცის წერა-კითხვა, ეგ სხვა საკითხია. ხოლო თუ წიგნიერებაში იმას ვგულისხმობთ, რამდენად კითხულობს თანამედროვე ქართველი პროფესიულსა თუ მხატვრულ ლიტერატურას, ეს კიდევ სხვაა. წიგნის კითხვა, როგორც ინფორმაციის, განათლების, ცოდნის მიღების საშუალება დღევანდელ ტექნოლოგიურად განახლებულ საუკუნეში, ალბათ, უკვე აღარ არის ისეთი მასშტაბისა, როგორც ეს ადრე იყო, როდესაც მხოლოდ ნაბეჭდი პროდუქციით შეგეძლო ინტელექტუალურ სიახლეებზე წვდომა. აშკარაა, რომ წიგნს საკმაოდ წონიანი კონკურენტი გამოუჩნდა კომპიუტერისა და ინტერნეტის სახით, მაგრამ ეს ცალსახად იმას არ უნდა ნიშნავდეს, რომ ამ გზით არაფერ ღირებულს არ იღებს ადამიანი. წიგნიერება, ჩემი აზრით, უპირველეს ყოვლისა, მაინც განათლებულობას ნიშნავს. ამ მხრივ თუ ვიმსჯელებთ, არ მეჩვენება, რომ გაუნათლებელი თაობა გვყავს. მიუხედავად “მამების” მხრიდან კრიტიკისა, ახლანდელი ახალგაზრდობის საკმაოდ სერიოზული ნაწილი უფრო შინაგანად თავისუფალი, ინტელექტუალური, მოტივირებული, კვალიფიციური და მიზანდასახული მგონია. თუმცა ისიც სათქმელია, რომ სკოლებში ჯერ კიდევ არ დგას სათანადო დონეზე სწავლების ხარისხი.

_ თანამედროვე მწერლობაში სხვა მოთხოვნები და ტენდენციები გაჩნდა. ხომ არ ჩამოვრჩებით ამ მხრივ თანამედროვეობას?

_ თანამედროვე მწერლობის მოთხოვნებსა და ტენდენციებზე მე ჩემი შეხედულება მაქვს: არ ვთვლი, რომ მწერლობაში არსებითად რაიმე უნდა იცვლებოდეს. ფორმალისტური ძიებები თუ სკოლები, გინდაც ლიტერატურის მსოფლმხედველობრივი, ესთეტიკური პრინციპების ნოუ ჰაუები, რომლებსაც გვთავაზობენ ხოლმე, პრინციპში, სიახლე არასოდესაა. მსგავსი “სიახლეები” ყოველთვის გარკვეული მწერალი-ინდივიდის ან ასეთთა ჯგუფის თვითდამკვიდრების საშუალებაა. მწერლობისთვის კი, მოყოლებული ჰომეროსიდან, უმთავრეს ნიშნად და ღირებულებად რჩება ადამიანი. ქართული მწერლობაც ყოველთვის ორიენტირებული იყო ადამიანსა და ადამიანურზე. ეს ტენდენცია ჩვენში, რუსთაველის წყალობით, როგორც აღნიშნავენ, ცოტათი კიდეც უსწრებს ევროპულ რენესანსს. ამდენად, ჩემი ხედვით, ქართული მწერლობა არც დღეს ჩამორჩება თანამედროვე მსოფლიო მწერლობას და არც ოდესმე ჩამორჩებოდა. მეტიც, თვით საბჭოთა ეპოქაშიც, დანარჩენი მსოფლიოსგან რკინის ფარდით შემოსალტულ დროში, ხელოვნებისა და მწერლობის ამ სამარეშიც კი, ხერხდებოდა იმ ტენდენციების გაზიარება და ათვისება ქართული მწერლობის მიერ, რასაც დანარჩენი საკაცობრიო სამწერლო ელიტა ქმნიდა. დღეს საქართველოში მრავალი სამწერლო გაერთიანება, მიმდინარეობა თუ მიმართულებაა. მრავალი ნიჭიერი მწერალი წერს და ბეჭდავს წიგნებს. უბრალოდ, ჩვენ მცირერიცხოვანი ერი ვართ, ჩვენს ენაზე გამოქვეყნებულ ნაწარმოებს ცოტა მკითხველი ჰყავს. სამწუხაროდ, ქართული სამწერლო პროდუქცია ნაკლებად ან სულ ვერ ითარგმნება უცხო ენებზე, რაც ხელს გვიშლის იმაში, რომ თანამედროვე სამწერლო პროცესებში ინტეგრირებულნი ვიყოთ, რომ გამოჩნდეს ის სიახლე, სიახლოვე და კავშირები, რაც რეალურად აქვს ქართულ მწერლობასა და თანამედროვე მსოფლიო მწერლობას.

_ თუ ურთიერთობთ ახალგაზრდა პოეტებთან და როგორ შეაფასებდით მათ შემოქმედებას.

_ თანამედროვე ქართველი ახალგაზრდა მწერლებისა და პოეტების ნაღვაწს, შეძლებისდაგვარად, მაქსიმალურად ვეცნობი, ბევრ მათგანს პირადადაც ვიცნობ. ბევრი უდავოდ ნიჭიერი ახალგაზრდა მოდის და ჩემი შეფასებაც მათ მიმართ უარყოფითი ნამდვილად არ არის. ახალგაზრდების შემოქმედებიდან ბევრი რამ მომწონს, ზოგი რამ _ არა, თუმცა ვინმესთვის ჭკუის სწავლებას ნამდვილად არ ვაპირებ, რადგან მიმაჩნია, რომ ყველა მათგანს თავისი გზა აქვს და შემოქმედსა და შემოქმედებასაც ყველაზე მეტად თავისუფლება სჭირდება.

_ როგორც ამბობენ, საქართველოს ამდენი მწერლობის მსურველი არასდროს ჰყოლია, როგორც დღეს. მაინც რით აიხსნება მათი სიმრავლე?

_ ვფიქრობ, რომ ჩვენს მწერლობას მსურველი არასოდეს, არც ერთ ეპოქაში არ ჰკლებია. მოხალისეები ამ ყანას ყოველთვის ჰყავდა და კვლავაც ეყოლება. მე ამაში ტრაგედიას ვერ ვხედავ. არ მაღიზიანებს ეს პროცესი. ამ რეალობას თავისი მიზეზები აქვს: ჯერ ერთი, ჩვენ მართლა პოეტური, ემოციური, ტემპერამენტიანი ხალხი ვართ, გვიყვარს თვითგამოხატვა, ვეტრფით პოპულარობას და, მეორეც, წერა-ბეჭდვაც შედარებით გაიოლებულია. როგორც ერთი გონიერი ანდაზა ამბობს: “წყალნი წავლენ და წამოვლენ, ქვიშანი დარჩებიანო”. დრო თავად გაცრის, გაფილტრავს ყველას ნათქვამ-ნაწერს და საუკეთესონი შეძლებენ თავთუხის ულოების დადგმას მინდვრის ბოლოში.

_ როდესაც საზოგადოება განსხვავებული აზრის მიმართ აგრესიას გამოხატავს, ამის მიზეზი ამ საზოგადოების სიბნელესა და გაუნათლებლობაში უნდა ვეძებოთ?

_ ცხადია, აგრესიის გამოხატვა განსხვავებული აზრისა და შეხედულების მიმართ, უპირველეს ყოვლისა, ცალსახად გაუნათლებლობის, უინტელექტობის, უკულტურობისა და შინაგანი სიბნელის ბრალია. სამწუხაროდ, ჩვენი საზოგადოება, ამ მხრივ, ბევრად მოიკოჭლებს. მე, პირადად, ეს შავი (უფრო სწორად _ წითელი) ლაქა საბჭოური გადმონაშთი მგონია. ინერციით ჯერ კიდევ მოძრაობს ჰომო სოვიეტიკუსი და ყველაფერს, რაც მისთვის ინტელექტუალურად მიუწვდომელი და მიუღებელია, უარყოფითა და განადგურების სურვილით ხვდება. მეჩვენება, რომ ახალ თაობაში ასეთი აგრესიულობა უკვე ირონიას იწვევს და დამარცხებისთვისაა განწირული.

_ რას ნიშნავს თქვენთვის ევროპული ფასეულობები, რომლისკენაც მივისწრაფვით და მის დამკვიდრებას ვცდილობთ?

_ მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ კავკასიაში ვცხოვრობთ, აბორიგენი კავკასიელები ვართ და გეოგრაფიულად ევროპა-აზიის გზაჯვარედინზე ვიმყოფებით, ქართველი ხალხი თავისი კულტურითა და შინაგანი მენტალობით ყოველთვის ევროპულისკენ, ცივილიზებულობისკენ ისწრაფოდა. ჩვენს ამ ბუნებრივ სწრაფვას ევროპისკენ ყველაზე უფრო მეტად და უხეშად რუსეთმა შეაკვეცა ფრთები. მან გამოგვკეტა იმპერიულ რკინის გალიაში და ეცადა ჩვენი საზოგადოების დეზორიენტირებას. მადლობა ღმერთს, რომ საქართველომ მოახერხა ამ გალიიდან გასასვლელის მოძებნა და ცდილობს, დაუბრუნდეს ცივილიზებულ სამყაროს. ევროპული ფასეულობები ჩემთვის, უწინარესად, ადამიანის უმთავრეს ფასეულობად აღიარებას, თავისუფლების პრიმატს, ლიბერალური ღირებულებების უპირატესობას, კულტურის, ამ სიტყვის ფართო მნიშვნელობით, საყოველთაო განვრცობას და დამკვიდრებას ნიშნავს ქართველ საზოგადოებაში. ევროპისკენ, დასავლური ღირებულებებისკენ ჩვენი სწრაფვა ლოგიკური და მეტად საჭირო პროცესია და მე მას მხოლოდ მივესალმები.

_ რა აზრის ხართ რუსეთთან კულტურული ურთიერთობების აღდგენაზე?

_ ვიცი, რომ ზოგიერთს რუსოფობად მივაჩნივარ, მაგრამ ამას სიმართლესთან მისხალითაც არა აქვს კავშირი. რეალურად, რუსეთთან ყველანაირი ურთიერთობის აღდგენის მომხრე ვარ: პოლიტიკურისაც, ეკონომიკურისაც და, ცხადია, კულტურულისაც, ოღონდ ეს უნდა ხდებოდეს თავად რუსეთის მხრიდან ჩვენი სუვერენული უფლებების ცნობისა და პატივისცემის საფუძველზე და, მათ შორის, კულტურის სფეროშიც. რუსეთთან კულტურული ურთიერთობის აღდგენა არ უნდა იყოს ძველი, საბჭოური უფროს-უმცროსი ძმის სქემის კალკირება, კულტურის “მოღვაწეთა” მერკანტილიზმი, ენამოჩლექილი ფარისევლობა და მლიქვნელობა.

_ რატომ აღარ აქტიურობს საზოგადოება სხვადასხვა ეროვნული საკითხის დასაცავად, მის დიდ ნაწილს არც მავთულხლართები გაუპროტესტებია, არც უკრაინის მხარდასაჭერ აქციებზე გამოსულა. რატომ? რაკი “ნაციონალური მოძრაობა” ამ საკითხების ირგვლივ ღიად აფიქსირებს თავის მოსაზრებას, საზოგადოებას ხომ არ ეშინია, რომ მის მხარდაჭერას დასწამებენ?

_ ეროვნულ საკითხებს, ყველაზე უფრო საშიშ პერიოდებშიც კი, ყოველთვის ეროვნული ადამიანები, საზოგადოების საუკეთესო, შორსმხედველი და მოაზროვნე ნაწილი იცავდა. მასას ყოველთვის სხვა, ახლო, პრაგმატული პრიორიტეტები აქვს. ვერ ვიტყვი, რომ დღეს არავინ იცავს ან არავის აინტერესებს ოკუპაცია, მავთულხლართები, უკრაინაში მიმდინარე მოვლენები. საკმაოდ მრავლად არიან ადამიანები და მათი პროცენტიც საკმაოდ სერიოზულია, ვინც ამ ბარიკადებზე დგას და არ ეპუება შექმნილ სავალალო რეალობას. დღესაც, ისევე როგორც ადრე, ამ ბრძოლაში ჩვენი საზოგადოების საუკეთესო, ჯანსაღი ნაწილია ჩართული. ვის მხარდამჭერადაც უნდათ ჩამთვალონ, მე კი ჩემი თავი ამ ბრძოლის ჯარისკაცად წარმომიდგენია. კოლაბორაციონიზმი და კონიუნქტურულობა ჩემთვის მიუღებელია და მიხარია, რომ ვხედავ, ასე მხოლოდ მე არ ვფიქრობ.

_ თქვენს შემოქმედებაში რა სიახლეა. ახალ კრებულზე ხომ არ მუშაობთ?

_ მინდა გითხრათ, რომ შემოქმედებითად საკმაოდ ინტენსიურად ვმუშაობ: ყოველ მეორე პარასკევს მწერალთა სახლში “მიხეილ ღანიშაშვილის მუდმივმოქმედი ლიტერატურული სემინარების” პროექტით ვმართავ შეხვედრებს. ვწერ და ინტერნეტით ვაქვეყნებ ახალ-ახალ ლექსებს, პროზაულ ჩანაწერებს. გაისად 50 წლის ვხდები და ამ თარიღისთვის ვაპირებ, ორი წიგნი გამოვცე: ერთი ისტორიულ-ფილოლოგიური ხასიათის სამეცნიერო-პოპულარული ნაშრომი “ილტოს ხეობა” იქნება, ხოლო მეორე _ ჩემი ახალი ლექსების კრებული, რომელსაც “მთისკილოურნი” ერქმევა.

მაკა სვიმონიშვილი, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook