აკაკი ცომაია: “მთელი ქვეყანა ბომბზე დევს”

“ან მივალთ ისევ სეკვესტრთან, რაც ხდებოდა შევარდნაძის დროს, ან მივალთ იქამდე, რომ ვერ გაიცემა ხელფასები და პენსიები”

“პრემიერს” ესაუბრა ექსპერტი ეკონომიკის საკითხებში აკაკი ცომაია:

_ ბ-ნო აკაკი, დოლართან მიმართებაში ლარის კურსის გაუფასურება შეაფასეს ისე, რომ ეს რყევა კი არ არის, არამედ ეს ნიშნავს, რომ ინვესტორებმა დაკარგეს ნდობა ეროვნული ვალუტის მიმართ. თქვენ როგორ აფასებთ?

_ ლარის კურსზე მოქმედებს ორი მთავარი ფაქტორი _ ერთი ეს არის წმინდა ექსპორტის სიდიდე, ანუ სხვაობა ექსპორტსა და იმპორტს შორის და მეორეა კაპიტალის წმინდა გადინება. კაპიტალის წმინდა გადინება _ ეს არის, საზღვარგარეთ რომ ყიდულობენ ქვეყნის მოქალაქეები აქტივებს, იმას გამოკლებული ქვეყნის შიგნით გაყიდული აქტივები. ამათ შორის სხვაობა არის წმინდა კაპიტალის გადინება, რომელიც შემადგენელია სასესხო კაპიტალის ბაზრის. ანუ ბაზრის, სადაც ხდება სესხების გაცემა. საპროცენტო განაკვეთი ამ ბაზარზე _ ეს არის ფასი, რომელიც რეალურად განსაზღვრავს მოთხოვნის იმ რაოდენობას, რაც წარმოიქმნება სასესხო კაპიტალზე. ამიტომ წმინდა კაპიტალის გადინება გაიზარდა იმიტომ, რომ ქვეყანაში პირდაპირი უცხოური კაპიტალის რაოდენობა შემცირდა. შარშან შემცირდა 200 მილიონით და წელსაც შემცირდება, სავარაუდოდ, მინიმუმ 200 მილიონით. შესაბამისად, კაპიტალის სქემას თუ ავაგებთ, კაპიტალის გადინებამ გადაინაცვლა მარჯვნივ, რამაც უკვე გამოიწვია სავალუტო ბაზარზე მიწოდების გაზრდა მარჯვნივ. აქედან გამომდინარე, რადგან კაპიტალის წმინდა გადინება გაიზარდა და ეს უცხოური ინვესტიციების შემცირებამ განაპირობა, ლარი გაუფასურდა დოლართან მიმართებაში. ეს არის მაკროეკონომიკური ღია მოდელი.

_ ეს პროცესები გამოიწვევს პროდუქციაზე ფასების ზრდას?

_ თავი ამ პრობლემისა არის ის, რომ ჩვენი ეკონომიკა გადადის ახალ რეალობაში _ ეკონომიკა მცირდება, რასაც თვალი უნდა გავუსწოროთ. ყველანაირი მსჯელობა, რომ გავზარდოთ ერთობლივი მოთხოვნა, გამოვუშვათ მეტი ლარი და ხელი შევუწყოთ რაღაცა მეთოდებით ხარჯვას, ყველაფერს ამას მივყავართ ინფლაციურ პროცესებამდე. მთავარი აქ არის წარმოებული პროდუქციისა და მომსახურების მოცულობა, რომელიც, სამწუხაროდ, მცირდება. ამის მაჩვენებელი იყო პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მკვეთრი ცვლილება. შესაბამისად, ეკონომიკა რომ შემცირდა, ამან გამოიწვია ეს ყველაფერი და საბოლოო ჯამში, აისახა ლარის კურსზე. სადღაც ეს დარტყმა უნდა მომხდარიყო. რაღაცით უნდა მიენიშნებინა ეკონომიკას, რომ რეცესიულ მდგომარეობაშია. სადღაც უმუშევრობა უნდა გაიზარდოს. ლარი რომ გაუფასურდა, ეს ძალიან დიდი დარტყმაა იმპორტიორებისთვის. იმპორტიორებმა იზარალეს. მეორე მხრივ, ეს გამოიწვევს იმპორტირებულ პროდუქტზე ფასების ზრდას. გამომდინარე იქიდან, რომ მთელ სავაჭრო ბრუნვაში 70 პროცენტი იმპორტირებული პროდუქციაა, ეს ფასებზე ზეგავლენას მოახდენს. ასევე, გავლენას მოახდენს ადგილობრივი პროდუქციის ფასებზე. გარდა ამისა, მთავრობა ატარებს აქტიურ მონეტარულ პოლიტიკას, მაგალითად, ეროვნულმა ბანკმა შეამცირა რეფინანსირების განაკვეთი, რაც ნიშნავს, რომ ის ხელს უწყობს, იაფი კრედიტების გაცემას, რაც, საბოლოოდ, მიდის სამომხმარებლო ბაზრამდე. ანუ ადამიანები კრედიტს იმიტომ კი არ იღებენ, რომ რაღაც პროექტები განახორციელონ, არამედ იპოთეკით ტვირთავენ ან ყიდულობენ ისეთ პროდუქტს, როგორიც არის ავტომობილი, საყოფაცხოვრებო ტექნიკა და ა.შ. ეს ქმნის მოჩვენებით სიტუაციას, რომ თითქოს ეკონომიკა კი არ მცირდება, არამედ ვითარდება... საბოლოოდ კი მივიღებთ გაზრდილ ფასებს და მეტ უმუშევრობას, რაც ძალიან მალე გამოჩნდება.

_ ფინანსთა მინისტრი ლარის კურსის გაუფასურებას, სეზონურ ფაქტორს უკავშირებს. რას ნიშნავს სეზონური ფაქტორი და რამდენად საკმარისი არგუმენტია სეზონურობა?

_ სეზონურ ფაქტორში, ალბათ, იგულისხმა ის, რომ საახალწლო პერიოდში მატულობს გაყიდვების მოცულობა. ადამიანები დანაზოგებს აკეთებენ, რომ საახალწლო პერიოდში ხარჯები გაააქტიურონ. შესაბამისად, იზრდება დოლარზე მოთხოვნა, მაგრამ ეს შეიძლება იყოს 0,5-0,6 პუნქტი და ამან შესამჩნევი გავლენა არ უნდა იქონიოს. მაგრამ, რადგან ახლა შესამჩნევია ეს გაუფასურება, აქ სხვა სისტემური პრობლემა იკვეთება და ამას სჭირდება ანალიზი. როგორც ჩანს, ფინანსთა მინისტრს არ უნდა, რეალობას შეხედოს თვალებში, მაგრამ რეალობა სხვანაირია. უფრო მეტსაც გეტყვით, როდესაც ბიუჯეტი, რომელიც ისეა სოციალური ვალდებულებებით დატვირთული, როგორც არასდროს ყოფილა, ეს ძალიან დიდი რისკ-ფაქტორია. ფაქტობრივად, მთელი ქვეყანა ბომბზე დევს. ასეთი ბიუჯეტი ინფლაციის დიდ საშიშროებას გულისხმობს, რაც ლარის კურსს კიდევ უფრო გააუფასურებს.

_ სოციალური ვალდებულებები რა საფრთხეს შეიცავს?

_ ეს ყველაფერი არის იმ წინასაარჩევნო დაპირებების ფასი, რომელსაც “ქართული ოცნება” ეწეოდა და ცდილობს, აქციოს რეალობად. ამის გაკეთება რომ უტოპიური იყო და ცდილობენ, მაინც გააკეთონ, რეალურად ამის ფასი არის სწორედ ის, რასაც ჩვენ ვიხდით ფასგაზრდილ პროდუქციაში. ეს საბოლოოდ ხელისუფლებას უფრო მძიმე არჩევანის წინაშე დააყენებს. თუ ისინი ახერხებენ დღეს ვალის აღებას, მომავალში მათ უფრო მეტი ვალის აღება მოუწევთ. ეს არ დასრულდება მანამ, სანამ ხელისუფლება უარს არ იტყვის გარკვეული ტიპის სოციალური ვალდებულებების შესრულებაზე. ან მივალთ ისევ სეკვესტრთან, რაც ხდებოდა შევარდნაძის დროს, ან მივალთ იქამდე, რომ ვერ მოხდება ხელფასებისა და პენსიების გაცემა. ამ ვითარებამდე აუცილებლად მივალთ, თუ ამ მიმართულებით ვიარეთ.

_ ეს ლარის კურსის რყევაა თუ უფრო ეკონომიკის გლობალური პრობლემა?

_ ეს არის სისტემური ეკონომიკური კრიზისის მაჩვენებელი _ ლარის გაუფასურება. ლარი რომ გაუფასურდა, ეს არის იმის შედეგი, რომ ეკონომიკა მცირდება, ამის მანიშნებელია ეს და ლარის გაუფასურებამ უთხრა ადამიანებს, რომ ეკონომიკა შემცირდა.

_ რა ნაბიჯი უნდა გადადგას ხელისუფლებამ, გამოსავალს რაში ხედავთ?

_ ხელისუფლებამ უნდა აღიაროს რომ ის სოციალური ვალდებულებები, რომლის გატარებაც დაგეგმა, იყო მცდარი. ეს ვერ მოხდება. ეს შეიძლება გრძელვადიან პერსპექტივაში მოხდეს. მეორე _ მაქსიმალურად ხელი უნდა შეუწყოს ეკონომიკური აქტივობის საკითხებს. მაქსიმალურად უნდა გამონახოს რესურსი იმისთვის, რომ, ვთქვათ, შეამციროს გადასახადები. ასევე, რაც შეიძლება ნაკლები რეგულირება განახორციელოს. იფიქროს არა ანტიმონოპოლიურ კანონმდებლობასა და ასეთ საკითხებზე, ან რეგულირების სხვადასხვა მექანიზმებზე, არამედ პირიქით, სრული დერეგულაცია უნდა გააკეთოს ამ პერიოდში. რაც შეიძლება მეტად უნდა შეამციროს სახელმწიფო ხარჯები. მათ შორის ადმინისტრაციული. მათ კი პირიქით, გაზარდეს ხელფასები და ა.შ. უნდა გამონახოს რესურსი იმისთვის, რომ მაქსიმალურად შეამციროს ხარჯები. რეალურად სახელმწიფოს კი არ შეუძლია ეკონომიკის განვითარება, საზოგადოების წევრები თავიანთი პროექტებით, აქტივობებით, წარმოებებით და ა.შ., ჯამში, ქმნიან სისტემას, რომელიც, საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს რაღაც პერიოდულ ზრდას. რაც მთავარია, ხელისუფლებამ საერთაშორისო ასპარეზზე უნდა აგრძნობინოს უცხოელ ინვესტორებს, რომ აქ არის უსაფრთხო გარემო და კარგი სიტუაციაა ინვესტიციების ჩასადებად. ამ მიმართულებით უნდა იმუშაოს მაქსიმალურად. ეს არის ერთადერთი გზა, რაც უზრუნველყოფს სწრაფ ეკონომიკურ ზრდას.

ლაშა ნოდია, გაზეთი „პრემიერი“

FaceBook