ლევან კოღუაშვილის “შემთხვევითი პაემნები”

“პაემანი” სევდიან კომედიასთან

ლევან კოღუაშვილის ახალი ფილმი  “შემთხვევითი პაემნები”  თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალზე უჩვენეს

თბილისის მე-14 საერთაშორისო კინოფესტივალი ლევან კოღუაშვილის ახალი ფილმით _ “შემთხვევითი პაემნებით” გაიხსნა. მხატვრულმა დონემ, სევდანარევმა იუმორმა, გასაგებმა სოციალურმა კონტექსტმა და რაც მთავარია, გადაჭედილი დარბაზის რეაქციამ დაადასტურა, რომ უსამართლოდ მოარული ხმები ქართული კინოს გარდაცვალების შესახებ გადაჭარბებულია.

ფილმი ორმოცს მიტანებული, უცოლო მამაკაცის (სანდრო _ ანდრო საყვარელიძე) შესახებ მოგვითხრობს, რომელიც ჯერ კიდევ მშობლებთან ცხოვრობს. შემთხვევითი პაემანი გათხოვილ ქალთან აბსურდულ სასიყვარულო ისტორიაში გადაიზრდება... შეიძლება ითქვას, რომ “შემთხვევითი პაემნები” ახალი დროის ქართული კინემატოგრაფის სოციალურ-პოეტური ვარიაციაა. ფილმში მთავარ როლებს ასრულებენ: ანდრო საყვარელიძე, ია სუხიტაშვილი, არჩილ ქიქოძე, კახი კავსაძე და მარინა ქარცივაძე.

ლევან კოღუაშვილის ფილმმა უკვე რამდენიმე საერთაშორისო ფესტივალზე “მოასწრო” აღიარებაც და პრიზების მიღებაც. “შემთხვევითი პაემნების” მსოფლიო პრემიერა შემოდგომაზე, ტორონტოს საერთაშორისო კინოფესტივალზე გაიმართა. შემდეგ ფილმი წარმატებით უჩვენეს ტოკიოს საერთაშორისო კინოფესტივალზე, ხოლო ნოემბერში აბუ-დაბის საერთაშორისო კინოფესტივალზე რეჟისორს სპეციალური პრიზი (სექცია “ახალი ჰორიზონტები”) და ფულადი ჯილდო გადაეცა. კინოკრიტიკოსები და დისტრიბუტორები, ასევე, ინტერესით ელიან “პაემნებს” 2014 წლის ბერლინის საერთაშორისო კინოფესტივალზე, სადაც მას “ფორუმის” პროგრამაში უჩვენებენ.

რეჟისორი ზედმიწევნით კარგად იცნობს იმედგაცრუებულ, დეპრესიულ 90-იანელთა “დაკარგულ” თაობას, რომელმაც საკუთარი ცხოვრება ერთ უნაყოფოდ საშინელ კითხვას გადააყოლა _ სად და როგორ ვიშოვოთ წამალი? მაგრამ უფრო საშიშია, როცა უფროსი თაობის მაგალითი ავადმყოფურად გადამდები ხდება; როცა გზა არსაით მიდის, ხოლო თინეიჯერები სკოლის მერხებიდან გადიან “დაკაცების” გაკვეთილებს. სწორედ ეს თემები ასახა რეჟისორმა ფილმში “შემოდგომის დღეები”, რომელსაც 2010 წელს როტერდამის საერთაშორისო კინოფესტივალზე დიდი წარმატება ხვდა წილად.

ლევან კოღუაშვილი 90-იან წლებში მოსკოვში, კინემატოგრაფიის სახელმწიფო ინსტიტუტში (რეჟისორ მარლენ ხუციევის სახელოსნო). სწავლობდა. 2002-2007 წლებში ცხოვრობდა და სწავლობდა ნიუ-იორკის უნივერსიტეტის კინოფაკულტეტზე, სადაც რამდენიმე მოკლემეტრაჟიანი და დოკუმენტური ფილმი გადაიღო. მათ შორის ყველაზე ცნობილი “ქალები საქართველოდან”, რომელიც რამდენიმე წლის წინათ, თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალზე უკვე იხილა მაყურებელმა. ამჟამად ლევან კოღუაშვილი სატელევიზიო ფილმს იღებს ოდესაში და პარალელურად ახალი, დოკუმენტური ფილმის სცენარზე მუშაობს.

_ ლევან, თქვენი ფილმით გაიხსნა თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალი. ეს, ცხადია, დიდი პატივია ნებისმიერი რეჟისორისთვის. ელოდით მაყურებლის ასეთ მხურვალე რეაქციას?

_ პირველ რიგში, დიდი მადლობა მინდა გადავუხადო ფესტივალის ორგანიზატორებს, რომლებმაც ჩემი ფილმი საზეიმო გახსნისთვის შეარჩიეს. აგრეთვე, იმისთვის, რომ წლების განმავლობაში მაღალი ხარისხის ევროპული ფილმებით და რეჟისორების მოწვევით ახერხებენ, კინო ჩვენი მაყურებლისთვის მისაწვდომი და საინტერესო გახადონ. ჩემი ფილმი უკვე რამდენიმე ფესტივალზე უჩვენეს და ცხადია, მაყურებელს ყველგან სხვადასხვაგვარი რეაქცია ჰქონდა _ ზოგან ემოციური და ზოგან ნაკლებად. “ამირანში” გამართულმა პრემიერამ კიდევ ერთხელ დამარწმუნა, რომ ჩვენი მაყურებელი ზუსტად და უშუალოდ აფასებს მოვლენებს; განსაკუთრებით აფასებს იუმორის უნარით დაჯილდოებულ პერსონაჟებს. ამავე დროს, კარგად ხვდება მათი სევდის მიზეზებსაც.

_ საიდან წამოვიდა იდეა? როგორ შეიქმნა ისტორია 40 წლის ოდნავ ინდიფერენტულ, მარტოხელა და სევდიან კაცზე, რომელსაც ჯერ კიდევ მშობლები კარნახობენ, როგორ იცხოვროს, რა აკეთოს?

_ სცენარი თვითონ დავწერე, ჩემი ყოფილი პედაგოგის, ბორის ფრუმინის მიერ მოთხრობილი ისტორიის მიხედვით. ის რუსი ემიგრანტია, რომელიც დიდი ხანია ამერიკაში ცხოვრობს და კინორეჟისორობას ასწავლის ნიუ-იორკის უნივერსიტეტში. მათ შორის, მეც მასწავლიდა. სწორედ მან მიამბო, როგორ ურჩევდა დედა, ცოლი მოეყვანა და რა სასაცილო გაგრძელება მოჰყვა ამ ისტორიას. მომეჩვენა, რომ ეს ჩვენი საზოგადოებისთვისაც მნიშვნელოვანი და საჭირბოროტო თემაა, რადგან ზრდასრული მამაკაცები ხშირად ისევ მშობლებთან ცხოვრობენ, მათ კისერზე არიან ჩამოკიდებულები და დამოუკიდებელ გადაწყვეტილებას ვერ იღებენ. პრინციპში, ეს არის სევდანი კომედია, რომელშიც უფრო მსუბუქი ნოტები სჭარბობს, ვიდრე დრამატული.

_ სხვათა შორის, ზოგიერთმა კინოკრიტიკოსმა ფილმის დამთავრების შემდეგ “შემთხვევითი პაემნები” ოთარ იოსელიანისა და გიორგი დანელიას ფილმებსაც შეადარა.

_ თუ ასეა, ეს ჩემთვის დიდი პატივია, რადგან ორივე აღიარებული კინორეჟისორია. სევდიანი კომედიების გადაღებას განსაკუთრებული, ვიტყოდი, სპეციფიკური იუმორის გრძნობა სჭირდება.

_ შენს ფილმში თბილისს მაყურებელი ვერ იცნობს. ეს “ურბანისტული გაუცხოების” შედეგი ხომ არ არის? სანდროს ბინა  რაღაცით 50-60-იანი წლების არქიტექტურას გვაგონებს; ლტოლვილების ეპიზოდიც სადღაც ქალაქის განაპირასაა გადაღებული. ეს თითქოს დროის მიღმა დარჩენილი თუ დროის მიერ აღბეჭდილი ნიშნებია...

_ მაყურებელი, რომელიც მიჩვეულია თბილისის ხედებს, ძველ ქუჩებს, ალბათ, ვერაფერს იცნობს ჩვენს ფილმში. ვრცელი ეპიზოდები ე.წ. ძველ რუსთავშია გადაღებული, სადაც სწორედ 50-იანი წლების საბჭოთა არქიტექტურაა დომინანტური და დღემდე უნარჩუნებს ქალაქის ამ ნაწილს თავის იერსახეს. ლტოლვილების დასახლებას ქალაქგარეთ, ნახევრად დანგრეულ კორპუსებში ვიღებდით, ხოლო ნაწილი ქობულეთშია გადაღებული.

_ არაპროფესიონალი და პროფესიონალი მსახიობები ფილმში თითქოს ერთმანეთს ავსებენ. რაც შესამჩნევი იყო შენს წინა ფილმშიც _ “ქუჩის დღეები”. მთავარ როლს გუგა კოტეტიშვილი ასრულებდა. ამჯერად მაყურებელს მწერლების _ ანდრო საყვარელიძისა და არჩილ ქიქოძის გაცნობა მოუწევს მსახიობების ამპლუაში. ეს რეჟისორული პრინციპია, თუ გარკვეული ექსპერიმენტი?

_ პრინციპი არაფერს შუაშია. მაგალითად, არაპროფესიონალი ანდრო საყვარელიძისა და არჩილ ქიქოძის პერსონაჟები (სწორედ ისინი არიან ფილმის მთავარი გმირები. _ დ.ბ.) არა მგონია, “ხელს უშლიდნენ” მაყურებელს, კახი კავსაძისა და ია სუხიტაშვილის თამაში აღიქვას. მხოლოდ არაპროფესიონალები რომ მდომებოდნენ, მაშინ მხოლოდ მათ გადავიღებდი და მსახიობებს არ მოვიწვევდი. მგონია, ეს უფრო რეჟისორის ხედვასა და უნარზეა დამოკიდებული _ იგრძნოს მასალა, შეაფასოს მსახიობისა და არაპროფესიონალის შესაძლებლობა, დაიცვას სტილის მთლიანობა. მნიშვნელოვანია, რომ არაპროფესიონალი და პროფესიონალი მსახიობები ერთმანეთს “ხელს არ უშლიდნენ”.

_ ბოლო დროს ქართულმა დოკუმენტურმა კინომ დიდ წარმატებას მიაღწია. მათ შორისაა შენი ფილმიც _ “ქალები საქართველოდან”...

_ გეთანხმებით, საქართველოში რამდენიმე შესანიშნავი დოკუმენტური ფილმი გადაიღეს, რომლებიც, სიმართლე გითხრათ, უფრო საინტერესო მეჩვენება, ვიდრე მხატვრული კინო. ამ შემთხვევაში ჩემს ფილმზე “ქალები საქართველოზე” არ ვისაუბრებ, რომელსაც მართლაც მოჰყვა წარმატებაც, მაგალითად, სარაევოს კინოფესტივალზე, და ცხარე დისკუსიებიც საქართველოში....

ძალიან მომეწონა ნინო ორჯონიკიძისა და ვანო არსენიშვილის “ინგლისურის მასწავლებელი”, კარგი შთაბეჭდილება მოახდინა სხვა დოკუმენტურმა ფილმებმაც: მინდია ესაძის “თეთრია არა _ შავი”, თინათინ გურჩიანის “მანქანა, რომელიც ყველაფერს გააქრობს”, სალომე ჯაშის “ბახმარო”. ეს ნიშნავს, რომ დოკუმენტური კინო მართლაც დიდ წარმატებას აღწევს და დამაიმედებელი ტენდენციის მაჩვენებელია. ყოველ შემთხვევაში, უნდა დამთავრდეს ეს გაუთავებელი ლაპარაკი ქართული კინოს კრიზისის შესახებ და წინ წავიდეთ. საჭიროა ახალი იდეები, ახალი სცენარები, ახალი  რეჟისორები....

_ მომეჩვენა, რომ ახალ ფილმში გაცილებით დიდი დოზითაა იუმორი და აბსურდი, ვიდრე ნეიტრალურობით შენიღბული სევდა. რაღაც ინტონაციებითა თუ ტონალობით, “პაემნები” 70-იანი წლების ქართულ კინოს მახსენებს.

_ კარგია, თუ ასე მოგეჩვენათ და თუ მაყურებელიც ასე იფიქრებს. რაღაც ეტაპზე დეპრესიული კინო ჩვენი ცხოვრების აუცილებელი ნაწილი გახდა; შეიძლება ითქვას, მოდურიც კი. ეს, ცხადია, რეალობის გამოძახილი იყო და დეპრესიულ 90-იან წლებს უკავშირდებოდა. თუმცა მგონია, რომ დრამატიზმი, გამოუვალობის შეგრძნების აღწერა თუ დეპრესია თვითმიზანი არ უნდა გახდეს რეჟისორებისთვის. სიმსუბუქე, ზოგადად, უნდა ახასიათებდეს კინოს, ამიტომ მიყვარს ძველი ფრანგული ფილმები: კარნე, რენუარი, ვიგო, ჟაკ ტატი... ოდესაშიც, სადაც ახლა მაქვს გადაღებები, ბევრი რამ მაგონებს ძველ ქართულ კინოს. სწორედ იქ გადაიღო თავისი შესანიშნავი ფილმი “ხანგრძლივი გაცილება” კირა მურატოვამ. ყველაზე სევდიანი ამბები რეჟისორმა მხიარულად და ლირიკულად უნდა აღწეროს, ან აჩვენოს. საქართველო სამხრეთის ქვეყანაა და ყოველთვის მნიშვნელოვანია იუმორი, კარგი განწყობა, სახუმარო და ორაზროვანი ამბები. სიცოცხლით ტკბობა და ურთიერთობების დაუძლეველი სურვილი ჩვენთან ნებისმიერ სიტუაციაში არსებობდა.

_ “შემთხვევითი პაემნები” უკვე დიდ მოგზაურობაშია _ ტორონტო, ტოკიო, ჰონკონგი, აბუ-დაბი. შემდეგი “გაჩერება” სად არის, რომელ ფესტივალზე?

_ ფილმს 2014 წლის თებერვალში ბერლინის საერთაშორისო კინოფესტივალზე, “ფორუმის” პროგრამაში უჩვენებენ. ეს ნამდვილად გერმანულ-ფრანგული საპროდიუსერო კომპანია “ფილმ-ბუტიკის” დამსახურებაა, რომელმაც სწორად დაგეგმა ფილმის წარდგენა საერთაშორისო ფესტივალებზე. გარდა ამისა, “ბერლინალეს” შემდეგ ფილმს ევროპის კინოთეატრებშიც უჩვენებენ.

_ მგონი, ახალ კინოსცენარზე იწყებ მუშაობას. იქნებ, ცოტა დაწვრილებით მოგვითხრო, რა ეტაპზე ხარ, რას და სად გადაიღებ?

_ მალე დავასრულებ ოდესაში გადაღებას, სადაც ერთ-ერთი რუსული კინოსტუდიის დაკვეთით ვმუშაობ. პარალელურად ახალ სცენარზე ვფიქრობ, რომლის სახელწოდებაც ჯერ არ მომიფიქრებია... მაგრამ ვიცი, რომ ეს იქნება დოკუმენტური ფილმი მამაჩემის მეგობრებზე, მათს კვირა დღესა და დასვენებაზე, ურთიერთობებზე. მინდა გადავიღო ამბავი კაცების მეგობრობაზე, რომელმაც ყოველგვარ განსაცდელსა და დროს, გამოცდას გაუძლო. ჩვენ სულ უფრო სასტიკ რეალობაში გვიწევს ცხოვრება. ადამიანური განცდები, ურთიერთობები, გრძნობები სულ უფრო კარგავს მნიშვნელობას. ამიტომ ხშირად გვიწევს საშინელ გარემოსთან მარტო გამკლავება. სწორედ ამის შესახებ იქნება ჩემი ახალი ფილმიც, რომელსაც იმედია, მომავალ წელს გადავიღებ... ბოლო დროს სულ უფრო ხშირად ვუბრუნდები “ნეორეალიზმს”; შედევრებს, რომლებიც რობერტო როსელინიმ, პიეტრო ჯერმიმ, დე სიკამ გადაიღეს. გრძნობადი და ნათელი კინო დღეს დიდი იშვიათობაა.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“, 11-17 დეკემბერი

FaceBook