ტელეისტერია საქართველოში, ანუ მედია და საზოგადოება

სამოქალაქო საზოგადოების კონტურები

(წერილი მეოთხე)

მასმედიის შინაარსი უნდა აკმაყოფილებდეს ობიექტური ჟურნალისტიკის მოთხოვნებს. საქართველოში ისე წავიდა საქმე, რომ ტელევიზიებს ზედმეტი სახელებიც შეარქვეს: პატარკაციშვილის ტელევიზია, მიშას, ანუ ნაციონალების ტელევიზია (იგივე ხალხზე გამარჯვებული არხი), ბერას ტელევიზია, ოპოზიციური არხები და მისთ. ასეთ აჯაფსანდალში დარღვეულია ყველაზე მთავარი პრინციპი: ჟურნალისტს, ბუნებრივია, ექნება პიროვნული პოზიცია თუნდაც მიმდინარე პოლიტიკური მოვლენების ირგვლივ, მაგრამ ის არ უნდა წარმოადგენდეს მხარეს და გადაცემა უნდა იყოს ყოველთვის დაბალანსებული. რადგანაც ქართულ ტელეარხებზე ეს ფუნდამენტური უფლება უმრავლეს შემთხვევაში დარღვეულია, ზედმეტია იმაზე საუბარი, რას და როგორ გვესაუბრებიან ცისფერი ეკრანებიდან. ტელევიზიების ენა სიძულვილითაა აღსავსე, და ნაცვლად სამოქალაქო თანხმობისა და კონსოლიდაციისა, თავად სამაუწყებლო კომპანიები ანგრევენ ერთსულოვნებას, აპირისპირებენ მხარეებს. ადამიანები პოლიტიკურ დებატებში კი არ კბენენ ან კორტნიან ერთმანეთს, არამედ უკვე ჭამენ!

ტელესინდრომი “დაიბადა” მაშინ, როცა პირველი გადაცემა გავიდა ეთერში. ადამიანებს აქვთ დაუძლეველი სწრაფვა და სურვილი საეთერო სივრცისკენ. განსაკუთრებით აქტიურობენ მსახიობები. ბოლო პერიოდში ბევრმა მათგანმა მოირგო ტელეწამყვანის ამპლუა. ძირითადად, ეს ის ნაწილია, რომელიც, სხვადასხვა მიზეზთა გამო, არაა დაკავებული თეატრში. როგორც ჩანს, მათი თვითრეალიზაციის ეს ფორმა არცთუ იშვიათადაა წარმატებული, მაგრამ ზოგიერთის ტელეეკრანისკენ ლტოლვა, არხიდან არხზე კურდღელივით ხტომა უკვე ირონიას იწვევს. ამ ქვეყანაში არა აქვს მნიშვნელობა, ვინ რას და როგორ იტყვის. მთავარია, ტელევიზორში ჩანდე, მთავარია, მეზობელი და ახლობელი, მეგობარი და ოჯახის წევრი თვალს გადევნებდეს ცისფერ ეკრანზე _ დავარქვათ ამასაც საზოგადოებრივი მენტალობის დეფორმაცია.

რადგანაც ცხოვრება გვიწევს დიდი საკაცობრიო კულტურული დეკადანსის პირობებში, ბუნებრივია, რომ მოთხოვნა ღირებულსა და ფასეულზე ვერ იქნება პრიორიტეტი და ტელევიზიები ზუსტად ისე იქცევიან, როგორც ამ დროს შეჰფერის. ვის ეთმობა ასპარეზი? _ მათ მიერ გაპიარებულ “ცნობად” (უკვე გაყალბებულ) სახეებს. არხიდან არხზე ერთი და იგივე ადამიანები: ან პოლიტიკოსები (ათას პარტიაგამოვლილი), ან გაცვეთილი გრძნობების, ფსევდოკულტურის მატარებელი ქვეყნის “ელიტა”. ჩვენ წინასწარ ვიცით, ვინ რას იტყვის. პროგრამათა პროდიუსერებს ეზარებათ ახალი სახეების ძებნა, მათი გადაცემები აღარ იქნება, როგორც თავად ამბობენ, ყურებადი და ვართ ამ ჭაობში. პრობლემა არის ჩვენში, ჩვენს მიდრეკილებებში, პრიორიტეტებში, ინტერესებსა და განათლების დიაპაზონში. ახლა ყველა ექსპერტია _ ვეღარანაირ იუმორს ვეღარ უძლებს საეჭვო კვალიფიკაციის ადამიანთა გაპიარება. ქვეყანაში, სადაც კომპეტენციის სერიოზული დეფიციტია, როგორ შეიძლება ყველა დოქტორი იყოს, ვინც ორ სიტყვას დაწერს და დაბეჭდავს, პუბლიცისტი ერქვას, ექსპერტის წოდება ჰქონდეს... ნებისმიერი ქვეყნის ელიტას, უპირველესად, სამეცნიერო საზოგადოება ქმნის. ჩვენთან მეცნიერის სახელი და ღირსება ისეა შელახული, მივიწყებული, რომ მას ასჯერ სჯობს სცენაზე ერთხელ გასული ვაიმომღერალი. ტელევიზიამ დაამკვიდრა უგემოვნობა და უტიფრობა, მან შექმნა გაუკუღმართებული საზოგადოებრივი აზრი, ცხოვრების “სვეტურ”, თანამედროვე გაგებად გამოაცხადა გარყვნილება და აღვირახსნილობა, წაგვართვა მშობლიური ენის კულტურა, გაგვიყალბა ისტორია, დაგვინგრია ტრადიცია, დანერგა ეროვნული ნიჰილიზმი, გამოგვათაყვანა, გვაქცია პოლიტიკური ავანტიურის მსხვერპლად... ერთი სრულიად უპრეცედენტო პოლიტიკური ნონსენსის მოწმენი გავხდით ამ დღეებში: ექსპრეზიდენტმა (როგორც იქნა, მეღირსა ამ სიტყვის წარმოთქმა) მ. სააკაშვილმა, თავისი უფლებამოსილების ამოწურვის ბოლო დღე “გამორჩეულ ადამიანებს დაუთმო, ადამიანებს, რომლებმაც საკუთარი პროფესიული საქმიანობით დიდი წვლილი შეიტანეს სახელმწიფოს ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში და მნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწიეს თავიანთი მოღვაწეობის სფეროში”. სხვებთან ერთად, თამარ მეფის ორდენი ერგოთ მაია ასათიანსა და ნანუკა ჟორჟოლიანს! არადა, “საქართველოს სახელმწიფო ჯილდოების _ ორდენებისა და მედლების დებულების” მიხედვით, თამარ მეფის ორდენით ჯილდოვდებიან ქალები ქვეყნისა და ერის წინაშე განსაკუთრებული ღვაწლისთვის, გამორჩეული სახელმწიფოებრივი ან/და საზოგადოებრივი მოღვაწეობისთვის. იქნებ არ დარჩეს საწყენი “ორდენოსანი” ჟურნალისტებისთვის ჩემი შეკითხვა: რა განსაკუთრებული დამსახურება მიუძღვით მათ თავიანთი გაურკვეველი ესთეტიკისა და შინაარსის გადაცემებით ერისა და მამულის წინაშე ან, იქნებ, რაღაც იდუმალი, გამორჩეული საზოგადოებრივი და სახელმწიფოებრივი ღვაწლი აქვთ და ჩემთვისაა უცნობი? ასე გაუფასურდა ყველაფერი ამ ქვეყანაში. უნებურად შექსპირის იმ ცნობილი სონეტის რეზო თაბუკაშვილისეული თარგმანი გაახსენდება კაცს, ჩვენს ყოფას აგრერიგად რომ გვისურათებს: “რადგან მათხოვრად გადაიქცა ახლა ღირსება, / რადგან უღირსებს უსამართლოდ დაადგეს დაფნა, / რადგან უვიცი და რეგვენი ბრძენობს ადვილად, / რადგან სიმართლე სისულელედ ითვლება ახლა”...

ცხოვრება გადის ერთად ფიქრსა და განსჯაში კი არა, ლაყბობაში, რომელიც უმალ გადაიზრდება უხამსობასა და დაპირისპირებაში. ორი განსხვავებული პოზიცია ერთად ვერ თანაარსებობს. სხვისი აზრის ბოლომდე მოსმენა, აღქმა, გაგება და ინტერპრეტაცია დიდ პრობლემად იქცა. ყველა დეტალში აგრესია იკვეთება _ ესაა პოლიტიკური ტოქშოუების მახასიათებელი. რაც შეეხება კულტურულ-საგანმანათლებლო პროგრამებს, ასეთს ვერ ვიხსენებ, ხოლო გასართობად და ტაშ-ფანდურის ასპარეზად დიდი ხანია ქცეულია ჩვენი საცოდავი საქართველო. ამას წინათ ცნობილმა საოპერო მომღერალმა, თამარ ივერმა, “ფეისბუკის” ოფიციალურ გვერდზე ასეთი სტატუსი განათავსა: “რომელ არხზეც არ უნდა გადართო, ყველგან სერიალები, მერე ინფორმაცია, მერე ისევ სერიალები, მერე ისევ ინფორმაცია, მერე ისევ სერიალები ან რაიმე “იღლიებში მოსაღუტუნებელი” სახითხითო გადაცემა, მერე ისევ ან ინფორმაცია, ან პოლიტიკური ტოქშოუ, გადაცემებს შორის თითქმის 20-წუთიანი ერთი და იგივე უკვე “პირღებინების მომგვრელი” ლუდის, საღეჭი რეზინებისა და სარეცხი ფხვნილების რეკლამები და ა.შ. როდემდე უნდა ათაყვანონ ერი ამ ერთუჯრედიანი ამებას დონის გადაცემებით... მერე კი უკვირთ და თავისავე ხალხზე ქილიკობენ, როდესაც გამოკითხვებში ხალხმა არ იცის, ვინ არის დავით გურამიშვილი და იციან, ვინ არის ბიჭოლა.

დასკვნა: ნაგავსაყრელ მინდორზე ჰოლანდიური ყვავილები არავის მოუმკია. რა დონესაც აწვდით ხალხს, იმავეს იღებთ!!!” მისი ეს გულისწყრომა ზუსტად გამოხატავს ქართველი საზოგადოების დამოკიდებულებას მდარე და უგემოვნო ტელეარხების მიმართ! ასეთ პირობებში, ასეთ სოციო-კულტურულ სივრცეში სანთლითაა საძებნი ანალიტიკური, შემეცნებითი, ისეთი გადაცემები, რომლებიც ხელს შეუწყობენ გონების მთვლემარე ფაზაში მყოფი ხალხის გამოცოცხლებას, ჯანსაღი საზოგადოებრივი აზრის შექმნას, ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ცნობიერების ჩამოყალიბებას, მაღალი იდეალებისა და ღირებულებების დამკვიდრებას. მთავარია, ტელეარხებმა გააცნობიერონ თავიანთი მისია, მნიშვნელობა სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბების საქმეში, ესმოდეთ ის რისკები, რომლებიც თან სდევს საეთერო ცხოვრებას, რომ ბოროტება ძალიან ხშირად სიკეთის ლოზუნგით ცდილობს გზის გაკაფვას, რომ ეკრანიდან სხვათა დაცინვით, ლანძღვით, სიძულვილის ენით საუბრის საშუალება არ მიეცეს არავის. ასევე, მნიშვნელოვანია იმის გააზრებაც, რომ ვიწროპარტიული თუ სახელისუფლებო ინტერესები ვერ შეინიღბოს ხალხის სახელით. ძალიან მინდა, რომ ტელევიზიები მასაზე კი არა, პიროვნებაზე იყოს ორიენტირებული.

საზოგადოება არჩევნის პირისპირ დგას: ან უარი უნდა თქვას ტელეისტერიაზე, ან უყუროს ტოქშოუებს, პარლამენტის სხდომებს, პოლიტიკურ დებატებს, გადაერთოს სერიალების დაუმთავრებელ ნაკადებზე, ღამის გასართობ შოუებზე... და არ იკითხოს, არ იფიქროს, არ განმარტოვდეს საკუთარ თავთან, იცხოვროს სხვისი ცხოვრებით, ინტრიგით, ჭორით, სკანდალებით...

   ვნახოთ, როგორი იქნება საზოგადოების მოთხოვნა და დაკვეთა, როდემდე გაუძლებს ის ცისფერ ეკრანზე შექმნილ აბსურდსა და დამღლელ ერთფეროვნებას. ვნახოთ, რას გვიქადის მომავალი. ისევ ოცნებითა და იმედით ვიყოთ, _ ამას მაინც ვერავინ წაგვართმევს!

საბა მეტრეველი, გაზეთი "პრემიერი", 4-10 დეკემბერი

გაგრძელება შემდეგ ნომერში

FaceBook