ლია ელიავას: ლარის კურსის გაუფასურება პირდაპირ აისახება ფასებზე

“ბიზნესმენები ასეთ სიტუაციაში ცდილობენ, არა მარტო გადათვალონ ფასი, არამედ გაზარდონ, კურსის მომავალი რყევებისგან დასაზღვევად”

 “პრემიერი” ესაუბრა ექსპერტის საბანკო საკითხებში ლია ელიავას:

 _ ქ-ნო ლია, ლარი დოლარის მიმართ უმნიშვნელოდ გაუფასურდა. ეროვნული ბანკი ამას სეზონური ფაქტორით ხსნის, თუმცა, როგორც წესი, წლის ბოლოს პირიქით ხდებოდა ხოლმე. თქვენი აზრით, რას უკავშირდება ეს ცვლილება?

_ როდესაც ეროვნული ბანკი ვალუტის კურსის ცვლილებას უკავშირებს სეზონურ ფაქტორს, ალბათ, უპრიანი იქნებოდა, განემარტა, რა ფაქტორებია ეს. სეზონური რყევები, როგორც წესი, არის უმნიშვნელო, 0.1-1.5 პროცენტის ფარგლებში და ისინი მიჩნეულია მეორეხარისხოვან ფაქტორებად. სეზონურ ფაქტორად შეიძლება ჩაითვალოს მოსახლეობის ხარჯების წინასაახალწლო ზრდა, რაც ჯერჯერობით არ შეიმჩნევა. სეზონური ფაქტორი შეიძლება იყოს წლის ბოლოს საბიუჯეტო სახსრების ხარჯვის ზრდა, რაც ასევე არ შეიმჩნევა. სეზონურია მოსახლეობის საშვებულებო პერიოდის ხარჯები, რომლებიც შემოდგომისთვის არ არის აქტუალური. ვინაიდან ეროვნული ბანკი არის ერთადერთი სახელმწიფო დაწესებულება, რომელსაც, თავისი ფუნქციებიდან გამომდინარე, შეუძლია გავლენა იქონიოს ლარის გაცვლით კურსზე, ამიტომაც მისი ცვლილება განპირობებულია ეროვნული ბანკის ქმედებებით. მართვადი სავალუტო კურსის პირობებში მხოლოდ ეროვნულ ბანკს ხელეწიფება სავალუტო კურსის შენარჩუნება ერთ ნიშნულზე ან მისი რყევების დაშვება. ყოველ შემთხვევაში, სავალუტო კურსის ბოლოდროინდელ რყევებს ეკონომიკური საფუძველი არ გააჩნია.

_ ლარის კურსი პირდაპირ დამოკიდებულებაშია ქვეყნის ეკონომიკურ მდგომარეობასა და მოსახლეობის მსყიდველუნარიანობასთან. ეროვნული ბანკი პროგნოზს არ აქვეყნებს, სადამდე შეიძლება მოხდეს ლარის გაუფასურება, თქვენი პროგნოზი როგორია?

_ ის, რომ საქართველო პრაქტიკულად მთლიანად დამოკიდებულია იმპორტზე, არის ჩვენი ქვეყნის ტრაგედია, რომლის განვითარებაში ლომის წილი მიუძღვის ეროვნულ ბანკს არასწორი ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის გატარების შედეგად. ამიტომაც უცხოური ვალუტის რყევა აისახება ფასების დონეზე. დღევანდელი მდგომარეობით ჯერჯერობით ფასების დონის მატება უმნიშვნელოა და პანიკის საფუძველი ნამდვილად არ არსებობს. რაც შეეხება ეროვნული ბანკის პროგნოზებს, ეს მისი ყველაზე სუსტი მხარეა. ის ვერ აკეთებს ხარისხიან პროგნოზებს, და, მით უფრო, ვერ და არ დააპროგნოზებს ლარის კურსს იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ არ გააჩნია ჩამოყალიბებული სავალუტო პოლიტიკა. საკუთრივ ეროვნული ბანკის ქცევის პროგნოზირება არის საკმაოდ რთული. ამისთვის საჭიროა იმ რეკომენდაციების ცოდნა, რომელსაც ის პერიოდულად იღებს საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან. რაც შეეხება ეროვნული ვალუტის შემდგომ გაცვლით კურსს, ჩემი ვარაუდით, უახლოეს პერიოდში ის მნიშვნელოვნად არ უნდა შეიცვალოს, სამი ძირითადი მიზეზის გამო. პირველი მიზეზია იმპორტიორების ინტერესები, რომელთა სადარაჯოზეც დგას ეროვნული ბანკი; მეორე მიზეზია ეროვნული ბანკის უუნარობა, დააბრუნოს გაქცეული სავალუტო კურსი; და მესამე მიზეზია ამ უწყების სურვილი, არ მიიღოს საყვედურები მთავრობისგან.

_ ბიუჯეტში გარღვევა 800 მილიონს აღწევს. ერთ-ერთი ვერსიით, ლარის კურსის დოლართან მიმართებაში ცვლილებაც ამას უკავშირდება. ეს ნახტომისებური ცვლილება რის მაჩვენებელია და რა უარყოფითი გავლენა შეიძლება იქონიოს?

_ რა თქმა უნდა, ჩვენისთანა განუვითარებელ ქვეყანაში სავალუტო კურსის ცვლილება მნიშვნელოვნად ზემოქმედებს ინფლაციის მაჩვენებელზე. რომ არა დეფლაცია, ბიუჯეტს არ შეექმნებოდა პრობლემები. მცირე ინფლაცია აუცილებელია ქვეყნის ეკონომიკის განვითარებისთვის, რაც გულისხმობს, სხვა ფაქტორებს შორის, ბიზნესაქტივობის ამაღლებასა და საბიუჯეტო შემოსულობების ზრდას. ამიტომ ლარის კურსის ვარდნა და მის შედეგად ინფლაციის მაჩვენებლის ზრდა დადებითი მოვლენაა ქვეყნის ეკონომიკისთვის. დარწმუნებით შემიძლია განვაცხადო, რომ, თუ ადგილი ექნა იმ 4%-იან ინფლაციას, რომელიც ჩადებულია მომავალი წლის ბიუჯეტში, არ წარმოიქმნება ბიუჯეტის დეფიციტის პრობლემა. აქ საკვანძო სიტყვაა “თუ”, ვინაიდან რამდენიმე თვეში ნულიდან 4%-მდე ინფლაციის გაზრდა ბუნებრივი ეკონომიკური პროცესებით შეუძლებელია, ხელოვნური ჩარევით კი ძალიან მტკივნეული იქნება ქვეყნის მოსახლეობისთვის.

_ როგორ ფიქრობთ, ლარის კურსის გაუფასურება პროდუქციის ფასებზე გავლენას იქონიებს?

_ ლარის კურსის გაუფასურება პირდაპირ აისახება ფასებზე, ვინაიდან ეს ფასები არის არა ადგილობრივი, არამედ იმპორტირებული და გადაანგარიშებული ლარში. ეს არის ქვეყნის იმპორტზე დამოკიდებულების პრობლემა. იმავდროულად, ფასები გაიზრდება ადგილობრივ პროდუქციაზეც. ამასთანავე, მინდა აღვნიშნო, რომ ლარის კურსის ვარდნის შედეგად ფასები არ იცვლება კურსის შესაბამისად. ბიზნესმენები ყოველთვის ცდილობენ ასეთ სიტუაციაში არა მარტო გადათვალონ ფასი, არამედ გაზარდონ ის, კურსის მომავალი რყევებისგან დასაზღვევად. ეს უკანასკნელი კი ეროვნული ბანკის სავალუტო პოლიტიკის უნდობლობის მაჩვენებელია.

 ლაშა ნოდია, გაზეთი „პრემიერი“, 4-11 დეკემბერი

FaceBook