ვინ “გააღვიძა” დაუვიწყარი რიჩარდ მაილსი? უგულავა-ნარმანიას სამეურნეო-პოლიტიკური დაპირისპირება; უკრაინა, როგორც უარესის უსასრულობა

1988 წლიდან მოყოლებული, როდესაც საქართველოში “ეროვნულ მოძრაობად”  წოდებული პროცესი დაიწყო, მისი ერთ-ერთი მახასიათებელი დასავლეთისა და, პირველ რიგში, ამერიკის გადაჭარბებულად იდეალიზებული და მითოლოგიზებული შეფასება გახდა. ეს ეხება არა მხოლოდ “ყოვლისშემძლეობის” მითს, არამედ გულუბრყვილო რწმენას, თითქოს პოლიტიკაში ღირებულებები პრევალირებს ინტერესებზე.

 ამ თემაზე ძალიან ბევრი რამის თქმა შეიძლება, თუმცა დღეს ჩვენი ინტერესის საგანი ამერიკის ყოფილი ელჩის, რიჩარდ მაილსის ინტერვიუა, რომელიც მან (მისივე ინიციატივით!) “ამერიკის ხმის” კორესპონდენტს მისცა _ “ტელეიმედზე” გამოსაქვეყნებლად.

ასეთი რამ შემთხვევით არ ხდება: ანუ არასდროსაა შემთხვევითი, რომ დიპლომატი, რომელმაც, როგორც ამბობდნენ და აფასებდნენ, საკვანძო როლი შეასრულა უმნიშვნელოვანეს ისტორიულ მოვლენაში (“ვარდების რევოლუციაში”), მთელი ამ წლების განმავლობაში დუმდა და, თითქოსდა სრულიად მოულოდნელად, ისეთი ინტერვიუ “დააბრეხვა”, ადამიანს თმები ყალყზე დაუდგება.

რიჩარდ მაილსი ყოველგვარი დიპლომატიური ფრაზეოლოგიის, ანუ,  ქართულად თუ ვიტყვით, მიკიბვ-მოკიბვის გარეშე ამბობს, რომ მიშა სააკაშვილი 2008 წლის აგვისტოში მოიქცა, როგორც “დაუბმელი გიჟი”; რომ, თურმე ნუ იტყვით, ამერიკისთვის მისი საქციელი სრული მოულოდნელობა აღმოჩნდა; რომ თურმე “საერთო ენა ვერ გამონახა არათუ რუსეთთან, არამედ სამხრეთ ოსეთთან და აფხაზეთთან”; ხოლო ზურაბ ჟვანია საეჭვო ვითარებაში გარდაიცვალა და ასე შემდეგ და ასე შემდეგ.

თუ გავითვალისწინებთ, რომ რიჩარდ მაილსს “ვარდების რევოლუციის არქიტექტორად” მიიჩნევენ, მისი ბოლოდროინდელი ნააზრევი მართლაც მრავალმხრივ საინტერესოა, როგორც ამერიკული პრაგმატიზმისა და პოლიტიკური ცინიზმის ილუსტრაცია. ოღონდ სანამ შინაარსობრივად აღვწერდეთ ამ ტრადიციულად ამერიკულ ინტენციებს, ისიც უნდა ითქვას, რომ მითი მაილსის “არქიტექტორობის” შესახებ მტკნარი სისულელეა. იმ რევოლუციას (თუ გადატრიალებას _ გააჩნია, ვინ საიდან შეხედავს და ვინ საიდან “მოაბამს ყურს”) ერთი არქიტექტორი ჰყავდა: მიშა და მხოლოდ მიშა!

ედუარდ შევარდნაძის ასე “გადაგდება” არათუ ამერიკას, არამედ ბურჯანაძე-ჟვანიასაც არ უნდოდათ. ამიტომ, მათი  თხოვნით, რიჩარდ მაილსი მოლაპარაკებებს აწარმოებდა იმდროინდელ პრეზიდენტთან და “მოქკავშირის” ლიდერებთან, რათა საპარლამენტო არჩევნების შედეგი გაუქმებულიყო, იანვრისთვის ახალი საპარლამენტო არჩევნები დანიშნულიყო და შევარდნაძეს პრეზიდენტობა 2005 წლამდე შეენარჩუნებინა.

ეს ნამდვილად არ აწყობდა მიშას, მაგრამ ძალიანაც აწყობდა ბურჯანაძე-ჟვანიას დუეტს.

თუმცა მას შემდეგ, რაც “მოსახდენი მოხდა”, ამერიკელებმა, ისევ და ისევ საკუთარი პრაგმატული ინტერესებიდან გამომდინარე, დაიწყეს მაქსიმუმის “გამოწურვა” ამ “რევოლუციიდან”, რათა ის ერთგვარ ბრენდად ექციათ (უსისხლო ტრანსფორმაციისა და მოდერნიზაციის მაგალითად) მთელი რეგიონისთვის. ანუ როგორც “დიდი ახლო აღმოსავლეთის”, ასევე პოსტსაბჭოთა სივრცისთვის. 

ამიტომაც მოხდა, რომ რევოლუციიდან უკვე რამდენიმე კვირის შემდეგ, ამერიკის სახელმწიფო მდივანი კოლინ პაუელი აღტაცებით საუბრობს ღოსე ღევოლუტიონ-ზე ვენაში გამოსვლისას, იწვევს მიშას ამერიკაში და, მასთან ერთად მიირთმევს “ჰოთ-დოგებს” ტელეკამერების წინ ნიუ-იორკის ქუჩებში.

რამდენიმე წლის განმავლობაში, ამერიკამ ყველაფერი გააკეთა, რათა ამ ჩვენს (რბილად თუ ვიტყვით) გულუბრყვილო, თვალებანთებულ, ისტორიულ სიმართლეში ბრიყვულად დარწმუნებულ ახალგაზრდებს გასჩენოდათ განცდა, თითქოს საქართველო მართლა ისევე მნიშვნელოვანია ამერიკისთვის გეოპოლიტიკურად, როგორც ლამის ისრაელი. არადა ვაშინგტონი ამ  შემთხვევაშიც ჩვეული პრაგმატიზმით მოქმედებდა: “იყიდე იაფად, გაყიდე ძვირად!” სწორედ ესაა მისი საგარეო პოლიტიკის დევიზი. როცა საქმე საქმეზე მიდგა, “ერთგული მოკავშირე” მარტოდმარტო მიგვაგდო და სულ მალე, ადმინისტრაციის შეცვლასთან ერთად,  საერთოდ დაგვივიწყა. თან ისე, რომ სახეც შეინარჩუნა ე.წ. “სტრატეგიული თანამშრომლობის ქარტიის” ფარატინა ქაღალდის გაფორმებით.

მიშა კი გვიყვება ზღაპრებს (რაკი ასე სჭირდება თვითონ), თითქოს “ომის დროს ამერიკის მეექვსე ფლოტი დაიძრა”, ვითომ “რაღაც მოჰქონდა”, პამპერსების გარდა, რომ თურმე “ამიტომაც გაჩერდნენ რუსები” და ასე შემდეგ. სინამდვილეში, რუსებმა მაშინ თბილისი მხოლოდ იმიტომ არ აიღეს უბრძოლველად (ნატახტარიდან ავლაბრის სასახლემდე “მსროლელი” არავინ იყო), რომ პოლიტიკურად არ აწყობდათ, ხოლო საქართველო გადამწვარ უდაბნოდ მხოლოდ იმიტომ არ აქციეს, რომ წინააღმდეგობა მეორე დღესვე შეწყდა. თორემ აბა, თუნდაც ერთი რუსი ჯარისკაცი მომკვდარიყო ფოთში, ზუგდიდსა თუ ხაშურში, მაშინ ვნახავდი, თუ გაუწევდნენ ანგარიშს მითიურ მეექვსე ფლოტს და თუ არ მოთხრიდნენ ამ ჩვენს საცოდავ ქვეყანას დედაბუდიანად!

თუმცა დავუბრუნდეთ ისევ მაილსის ინტერვიუს. რესპონდენტის თავხედობა მართლა ყოველგვარ ზღვარს სცილდება: კი მაგრამ, ამერიკელებს აბა, რა ეგონათ, როცა ღოსე ღევოლუტიონ-ის ბრენდს ქმნიდნენ? რომ ისინი ამ ბრენდიდან იმას აიღებდნენ და იმით ისარგებლებდნენ, რაც მათ სჭირდებოდათ (ანუ მოდელი რეგიონისთვის _ უკრაინული “მაიდანი” და ა.შ. და ა.შ.), ხოლო იმისთვის, რაც სააკაშვილს უნდოდა (კაცმა რომ თქვას, არა მხოლოდ მას, არამედ ქვეყანასაც), ანუ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობა, ნატო-ს წევრობა და ამ პროცესში რუსეთისგან დაცვის გარანტიები თუ სხვა და სხვა _ თავი არ უნდა შეეწუხებინათ?!

ასეთი ცინიზმი, უბრალოდ, გამაოგნებელია! თუმცა, მთლიანად კი თავსდება ხსენებულ დოქტრინაში: “იყიდე იაფად, გაყიდე ძვირად!”. მეტისმეტად იაფად იყიდეს “ვარდების რევოლუცია”, “უკრაინული მაიდანი” და “არაბული გაზაფხული”. ახლა კი შედარებით ძვირად მიჰყიდეს რუსეთს _ “გადატვირთვასა” და “ირანის დოსიეში”.

მაგრამ მთავარი საკითხი მაინც სხვაა: რატომ ამოიღო ხმა რიჩარდ მაილსმა მხოლოდ ახლა? არა მგონია, მიზეზი სააკაშვილის “წასვლა” იყოს. მით უმეტეს, რომ შორს არსად წასულა და ეს მაილსმა იქვე აღიარა. მთავარი ისაა, რომ სააკაშვილი არა მხოლოდ “წავიდა”, არამედ “ალაპარაკდა” და ამერიკას სასტიკად აკრიტიკებს (“რატომ გამყიდესო”)  გავლენიან დასავლურ რესურსებთან  ინტერვიუში. ამერიკელებიც, მაილსის საპასუხო ინტერვიუთი აფრთხილებენ, რომ 10 წლის წინათ “ამ ფასად” არ უყიდიათ და მასზე ჯავრის საყრელად  საქართველოსაც ემუქრებიან.

როგორ? დავაკვირდეთ უცნაურ დამთხვევას: სწორედ მაშინ, როცა მაილსის ინტერვიუ გამოქვეყნდა, ამერიკის წარმომადგენელმა ჟენევის მოლაპარაკებებზე მოულოდნელი განცხადება გააკეთა: “აშშ აფხაზებს ამერიკულ ვიზებს აღარ დაამადლისო”. ეს პირველი სიმპტომია და მკაცრი გაფრთხილებაც, რომ “არაღიარების პოლიტიკა” შეიძლება შეიცვალოს. პუტინის რუსეთიც ასე იწყებდა 2000 წელს.

ანუ პრეზიდენტი აღარ არის და კვლავინდებურად გვიქმნის პრობლემებს. გაჩუმდი მაინც, დალოცვილო, რას ერჩი ამ შენს საბრალო ქვეყანას?

პასუხს, ყველაფერზე, უკვე ახალი ხელისუფლება აგებს. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ფორმალურად არ არის პასუხისმგებელი იმაზე, რას ლაპარაკობს სააკაშვილი. მაილსმა შემთხვევით არ ახსენა “ჟვანიას საქმე” იმ ინტერვიუში.

ყველა სქემა ხუხულასავით დაიშლება, თუ ახალმა ხელისუფლებამ (რომელიც უკვე სულაც აღარ არის ახალი) პროცესების მართვა ვეღარ შეძლო და საკვანძო მომენტებში წააგო. მაგალითად, თბილისის მერის არჩევნებზე.

ბიძინა ივანიშვილმა ამ პოსტზე აბსოლუტურად გაუგებარი კანდიდატურა “დაგვიბარა”: დავით ნარმანია, რომელმაც ნომინირებისთანავე საოცარი განცხადება გააკეთა: “მომავალი არჩევნებისას ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებაზე ლაპარაკი ზედმეტია, რადგან ჩემს სამინისტროს დედაქალაქში არც ერთი პროექტი არ განუხორციელებია და არც რაიმეს ვაპირებთო”.

თუ “გადმოვთარგმნით”, ნიშნავს შემდეგს:  “თბილისისთვის არაფერი გამიკეთებია და მაინც მე უნდა ამირჩიოთო”. ესეც როგორ? ხომ ფაქტია, უგულავაზე ნამდვილად ვერავინ იტყვის, “თბილისისთვის არაფერი გაუკეთებიაო”. ისიც გასარკვევია, რატომ უნდა ჩაითვალოს უგულავა ნარმანიაზე უარეს მეურნედ, თუ მაინცდამაინც “მეურნე მერი” უნდა გვყავდეს და არა პოლიტიკოსი?

სინამდვილეში, გიგი უგულავა ყოფილი ხელისუფლების ჭრელ გუნდში ერთ-ერთი ყველაზე ჭკვიანი და ფრთხილი  პოლიტიკოსი იყო, რომელიც 2008 წლის შემდეგ ძალიან ოსტატურად ასრულებდა თავის პარტიას და მიშასგან თანდათანობით გამიჯვნაც ისე მოახერხა, რომ წინააღმდეგობა არც ერთი მხრიდან არ მიუღია. ეს სულაც არ ნიშნავს “ნაციონალებისგან” გამიჯვნას: ძნელი მისახვედრი არ არის, რომ 2014 წელს, ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებზე, “ნაციონალური მოძრაობა” სწორედ უგულავას გარშემო დაირაზმება  და “ოცნება” (რაკი ასეთი კანდიდატურა წამოაყენა) ტყუილად ელის იოლ გამარჯვებას: თბილისის მოგება ასე ადვილი არ არის. თბილისი, ელექტორალური თვალსაზრისით, ძალიან უცნაური და თავისებური ფენომენია. დიდწილად არაპროგნოზირებადი. ამიტომ ივანიშვილს მერად ისეთი კანდიდატი უნდა წამოეყენებინა, ვინც, ასე თუ ისე, ჯდება თბილისის აურაში.

ვინც არ უნდა ყოფილიყო,  მაგალითად, გოგი თოფაძიდან “გრეჩიხამდე”, მაინც უფრო რელევანტული იქნებოდა, ვიდრე ნარმანია. ის სრულიად “ამოვარდნილია” აქედან და მოგებას მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეძლებს, თუ თბილისელთა უმრავლესობა არჩევნებზე “ხელს ჩაიქნევს”, ანუ მონაწილეობას არ მიიღებს. სხვა შემთხვევაში, უგულავას შანსები “სასაცილო” სულაც არ არის. მით უმეტეს, თუ მუნიციპალურ არჩევნებამდე გაგრძელდა ის კატასტროფული პროცესები, რაც ეკონომიკაში გასულ წელს დაიწყო, “თანაინვესტირების ფონდი” საპნის ბუშტივით გასკდა და “ოცნებამ” ვერ მოახერხა მდგომარეობის თუნდაც მცირედ გამოსწორება.

უგულავას “დაჭერა” საქმეს ვერ უშველის. პირიქით. აქვე უნდა ითქვას, რომ “ოცნების” ხელისუფლება ვიქტორ იანუკოვიჩის მსგავსად ებმება საკუთარ ხაფანგში: არ დაიჭერს უგულავას? გამოუშვებს მერაბიშვილს? წააგებს არჩევნებს! დაიჭერს და არ გამოუშვებს?  ჩაშლის ევროინტეგრაციას! რამდენიც არ უნდა იძახოს ახლა “ევროინტეგრატორმა” ალექსი პეტრიაშვილმა, “ტიმოშენკოსა და მერაბიშვილს ერთმანეთს ნუ ადარებთ, აქ არანაირი კორელაცია არ არსებობსო”, სულ მალე დავრწმუნდებით, რომ “შუაში კი არა, თავშია”.

ხოლო უკრაინის მოვლენები იმავე პრაგმატიზმის მორიგ გამოვლინებად იქცა: დასავლეთს (ისევე, როგორც ნეტარხსენებული ღოსე ღევოლუტიონ-ისა და გადიპლომატებული აფროამერიკელი სალდაფონის შემთხვევაში, აგვისტოს ომის შემდეგ რომ ამბობდა: “რუსებმა დაამტკიცეს, რა ამაყი ერი არიანო”)  აქაც სურს პროგრამა “აღმოსავლური პარტნიორობიდან” მიიღოს ის, რაც თვითონ აწყობს და თავად სჭირდება, ანუ ცივილიზაციური მიმზიდველობის ხატი. სხვათა შორის, ამჟამად მართლა “ჰაერივითაა” მათთვის _ ფინანსური კრიზისის და ეკონომიკური სტაგნაციისა თუ ბერძნული ქაოსის პირობებში. მაგრამ აი, საკუთარი პასუხისმგებლობა, აუტკივარი თავის ატკივება და რუსეთთან უკრაინის (მით უმეტეს, საქართველოს) გამო დაპირისპირება _ ნურას უკაცრავად. “ასეთ ფასად არც ჩვენ გვიყიდია”.

ჰოდა, აკეთონ ახლა ელჩ მაილსის მსგავსი ყოვლად უსინდისო და უსირცხვილო განცხადებები, “იჩეჩონ მხრები”: “უკრაინამ ნეტავ რატომ თქვა უარიო” (თითქოს ვერ ხვდებიან, რატომაც თქვა) და ამასობაში “ეკურკურონ” პუტინს “ირანის დოსიეზე”, რაც სინამდვილეში, პრაგმატული გათვლით, მათთვის (ესე იგი ისრაელისთვის) ბევრად მნიშვნელოვანია, ვიდრე უკრაინა, საქართველო და მთელი  “აღმოსავლური პარტნიორობის” პროგრამა ერთად აღებული.

ზურაბ ღოღობერიძე, გაზეთი „პრემიერი“, 27 ნომებერი - 3 დეკმებერი

FaceBook