კატო ჯავახიშვილი: “ცხოვრება “ელდორადო” სულაც არაა, მასში ბევრი სიბინძურე, სისუსტე და შეცდომა გვხვდება”

“წაშლილია ბარიერი მწერალსა და მკითხველს შორის”

 “პრემიერს” ესაუბრება კატო ჯავახიშვილი:

_ დღეს ქართულ რეალობაში ბევრი პოეტი და მწერალია. რა ტენდენციები და მიმდინარეობებია გამოკვეთილი თანამედროვე ქართულ მწერლობაში?

_ ყოველთვის ასე იყო. ვერ ვიტყვი, რომ რაიმე განსაკუთრებული ხდება. უბრალოდ, ახლა ინფორმაციის გავრცელების მეტი საშუალებაა და გარკვეულწილად შეიძლება ამის ბრალიცაა. წაშლილია ბარიერი მწერალსა და მკითხველს შორის. ინტერნეტსივრცემ, კარგთან ერთად, ბევრი ბალასტიც მოიყოლა და მკითხველი შეიძლება კომენტარების სიმრავლემ, ან “შეარმა” დააბნიოს კიდეც, მაგრამ არსებობს “გემოვნებიანი მკითხველი” და ის ზუსტად გრძნობს, სად არის ლიტერატურა და სად _ “ლიტერატურშჩინა”, უფრო სწორად, სად გადის ზღვარი ნამდვილ ლიტერატურასა და ფსევდოტექსტს შორის. რაც შეეხება მწერლებსა და პოეტებს, რომლებიც ნამდვილ ლიტერატურას ქმნიან, ვფიქრობ, საკმაოდ საინტერესო და განსხვავებული სპექტრი გვაქვს. მიმდინარეობებსა და ტენდენციებზე სჯობს, კრიტიკოსებმა ისაუბრონ, მე კი ვიტყვი, რომ ნებისმიერი ქვეყანა იამაყებდა იმ ტექსტებით, რომლებიც ჩვენს თანამედროვეობაში იწერება. საწყენია, რომ არ, ან ვერ ხერხდება მათი დროულად თარგმნა და გატანა, ან ხერხდება იმ დროს, როცა იქაც უკვე დაწერილია.

_ მაინც რით არის გამოწვეული ახალგაზრდა შემოქმედების სიმრავლე?

_ ისევ გავიმეორებ და ვიტყვი, რომ ეს სოციალური ქსელის დამსახურებაა. ადამიანები თვითდამკვიდრებას სხვადასხვანაირად ცდილობენ. თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ შემოქმედება, მიუხედავად ყველაფრისა, რიგი ადამიანებისთვის ინტერესთა სფეროდ რჩება და ასეთ ფრაზებს: “შემოქმედია, ეპატიება”, “მას სხვა სამყარო აქვს”, “სხვანაირია”, იშვიათად, მაგრამ მაინც გაიგონებთ, ასეთ ადამიანს უფრო მეტი პოტენცია აქვს, “ლიდერად” იქცეს, ვიდრე, დავუშვათ, ინჟინერს, ან ბუღალტერს. მაგრამ ჩეხოვის თქმის არ იყოს: “ტალანტი ადვილად საცნობი არა მხოლოდ ხარისხითაა, არამედ რაოდენობითაც”. მაგრამ ეს არავითარ შემთხვევაში არ არის კავშირში ასაკთან. შემოქმედის ასაკი ძალიან პირობითი რამაა და 20 წლის პოეტი შეიძლება ისეთივე ჩამოყალიბებული იყოს, როგორიც, ვთქვათ _ 70-ის. სხვა არის ცხოვრებისეული გამოცდილება, რომელსაც ადამიანი ამ წლების განმავლობაში აგროვებს და რომელიც მის შემოქმედებაში თავისდაუნებურად აირეკლება. სიმრავლით კი, სჯობს, ისევ ლიტერატურის მოყვარულმა ხალხმა იმრავლოს, ვიდრე უწიგნურმა და ცხოვრებაზე გაბოროტებულმა.

_ ბევრი კრიტიკა ისმის თანამედროვე მწერლობის მიმართ. ახალგაზრდა ლიტერატორებს განსაკუთრებით უხამსად წერაში ადანაშაულებენ. თქვენ როგორი დამოკიდებულება გაქვთ ამის მიმართ?

_ ცხოვრება “ელდორადო” სულაც არაა, მასში ბევრი სიბინძურე, სისუსტე და შეცდომა გვხვდება. ეს ძალიან ადამიანურია. ადამიანები უნივერსალურები არ ვართ და მე პირადად, “ღმერთობანას” თამაში უფრო მეტად მაღიზიანებს, ვიდრე ადამიანის მანკიერი სახე. რაც შეეხება ლიტერატურას, თავის დროზე შოთა რუსთაველიც აკრძალული იყო და მიხეილ ჯავახიშვილიც, მაგრამ ამით ვინ დაზარალდა? რა თქმა უნდა _ მკითხველი. ნაცისტური გერმანიის პერიოდში საჯაროდ დაწვეს ზიგმუნდ ფროიდის ნაშრომები, რაზეც მან თქვა: “შუა საუკუნეებში მე დამწვავდნენ, ახლა კი ჩემი წიგნების დაწვით კმაყოფილდებიან”. აღარაფერს ვამბობ ნაბოკოვის ლოლიტაზე, ბოკაჩოს დეკამერონზე და სხვა გენიალურ ტექსტებზე. მაგრამ ამ ყველაფერს აქვს მეორე მხარეც: ხშირად ავტორი მწერლობას პოპულარიზაციისთვის იყენებს და ტექსტით სპეკულირებს. ასეთ შემთხვევაში, ტექსტი მხოლოდ გარკვეულ უხამს ქმედებაზე ორიენტირებული რჩება და მას ლიტერატურასთან საერთოც კი არაფერი აქვს. ლიტერატურა ან არის, ან _ არა. ნებისმიერ თემაზე შეიძლება წერა, ოღონდ მთავარია _ როგორ. აი, ძალაუნებურად მივედით იმ საკითხამდე: სჭირდება თუ არა, ლიტერატურულ ნაწარმოებს მორალი, საჭიროა თუ არა, დაისვას სწორი, ყველასთვის მისაღები აქცენტები. ჩემი აზრი ასეთია: გააჩნია ვისთვის. რა თქმა უნდა, ჩამოყალიბების პროცესში, როცა ბავშვი ჯერ კიდევ მშობელს, მასწავლებელსა და დანარჩენ სამყაროს შორის ეძებს ადგილს, მას გარკვეული ადამიანური ნიშნულები სჭირდება. სჭირდება განსაზღვრება _ როგორი უნდა იყოს ცხოვრება, მწერალი ამ შემთხვევაში მასწავლებლის ფუნქციასაც ითავსებს და მკითხველს სწორ გზაზე მიანიშნებს. ჩამოყალიბებული ადამიანისთვის ადამიანური სისუსტეები უცხო არ არის. მან ზუსტად იცის, რომ ცხოვრება სისუსტეებისგან და დაცემებისგან შედგება. ასე რომ, პასუხიც ნათელია. ჩემთვის მთავარი მაინც სინამდვილეა.

_ თუ გაქვთ ურთიერთობა უფროსი თაობის მწერლებთან და პოეტებთან და როგორია მათი დამოკიდებულება თქვენს შემოქმედებასთან? და, ზოგადად, თანამედროვე მწერლობასთან.

_ მაქვს, რა თქმა უნდა. ეს შეუქცევადი და ჯაჭვური პროცესია. მეტიც, ვმეგობრობ კიდეც მათთან. ისევე როგორც ვმეგობრობ ახალგაზრდებთან. ხელოვნებას ასაკი არ გააჩნია, მთავარი ის სულიერი ძაფებია, რომელიც ამა თუ იმ ადამიანთან გაკავშირებს. ადამიანები ციდან არ ვვარდებით. ჩვენ, ჩვენდაუნებურად, გავდივართ სხვა ადამიანების მიერ განვლილ გზას. მთავარია, საკუთარი ხმა ვიპოვოთ ამ გზაზე და საკუთარი თავის ჩრდილად არ ვიქცეთ. ყოფილა შენიშვნაც და შექებაც, ყოფილა კრიტიკაც და აღფრთოვანებაც, ეს, რა თქმა უნდა, გასათვალისწინებელია, მაგრამ მთავარია, შენ არ გაჩერდე, შენ არ მოგეწონოს შენი თავი და თვითკმაყოფილებაში არ ჩავარდე.

_ პოეტები მკითხველების უწიგნურობაზეც ბევრს საუბრობენ. ზოგიერთი აგრესიულიც კი არის და ის, რომ მისი წიგნები არ იყიდება, საზოგადოების უწიგნურობასა და გაუნათლებლობას აბრალებს. ეს მართლაც ასეა?

_ ჩვენ ზუსტად ისეთი საზოგადოება გვყავს, როგორებიც თავად ვართ და ზუსტად ასეთივე ქვეყანაშიც ვცხოვრობთ. მართალია, წიგნები მცირე ტირაჟით გამოდის და არცთუ ისე კარგად იყიდება, მაგრამ როგორ, ან რანაირად უნდა მივიდეს წიგნი მკითხველთან, თუ მან ამის შესახებ არაფერი იცის? ამაში დიდი დოზით მედიაა დამნაშავე. მედია, რომელიც თანამედროვე მსოფლიოში მესამე ხელისუფლებად იქცა და აქცენტს სრულ უგემოვნობაზე აკეთებს. თავის მხრივ, შეიძლება ის ამბობს: მოთხოვნა ამაზეა და ამასვე ვთავაზობ მაყურებელსო, მაგრამ სიმართლე ის არის, რომ მას, უბრალოდ, ეზარება გემოვნებიან ტექსტზე საუბარი და უხარისხო, მარტივ სისულელეს უტენის პირში. ეს მხოლოდ ლიტერატურას არ ეხება. ეს ეხება გემოვნებიან მუსიკას, მხატვრობას _ ყველაფერს, რამაც ადამიანი უნდა გაზარდოს. ასე რომ, ნუ დავაბრალებთ საზოგადოებას ყველაფერს და ნუ გავაიდეალებთ საკუთარ თავებს. “ადამიანები ფიქრს გადავეჩვიეთო”, _ წერდა მერაბ მამარდაშვილი და ზუსტად ასეა. ოღონდ, კი არ გადავეჩვიეთ, გადაგვაჩვიეს. ყოფაზე ორიენტირებულ ორფეხა მხეცებად გვაქციეს და ახლა თავადვე უკვირთ.

_ რა ხდება თქვენს შემოქმედებაში? გვესაუბრეთ თქვენი ლექსების კრებულების შესახებ.

_ რა გითხრათ. ოთხი პოეტური კრებულის ავტორი ვარ. მიჭირს ჩემს წიგნებზე საუბარი, აი, რა უნდა ვილაპარაკო? მე ხომ ვერ ვიტყვი, კარგია, ცუდია, წაიკითხეთ, ან არ წაიკითხოთ-მეთქი? ეს იმ ადამიანებისთვისაა, ვისაც ჯერ ფიქრი არ დავიწყებია და ცხოვრება მხოლოდ სანახაობა არ ჰგონია. მე უბრალოდ სხვანაირი ცხოვრება არ ვიცი. დიდი სიამოვნებით ვიცხოვრებდი მარტივად, მაგრამ რაღაცნაირად არ გამოდის. ალბათ, არაა საჭირო და იმიტომ.

მაკა სვიმონიშვილი, გაზეთი „პრემიერი“, 20-26 ნოემბერი

FaceBook