გაიხადეთ, ცოცხლად და არადეპრესიულად!

სლავომირ მროჟეკის პიესა “სტრიპტიზი” “სამეფო უბნის თეატრში”

მოკლედ და კონკრეტულად რომ ვთქვათ, პან მროჟეკის დრამატურგიას საქართველოში გვიან და მხოლოდ ნაწილობრივ გაუმართლა. ოცდამეერთე საუკუნის დასაწყისში, როცა პოსტსაბჭოთა ეპოქის საქართველოში, აფიშებზე ცნობილი თანამედროვე პოლონელი დრამატურგის გვარიც გამოჩნდა, მისი პიესები უკვე ევროპული თეატრის ისტორიის ნაწილად იქცა. გამოტოვებული დროის შევსება და “თეთრი ლაქების” ესთეტიკურად გაუმართლებელი ამოვსება კი ყოველთვის არ ამართლებს. მიუხედავად ამისა, მროჟეკის პიესები ჩვენთან მაინც ინარჩუნებს სოციალურ და პოლიტიკურ ჟღერადობას.

სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, დაგვიანებით ამეტყველდნენ უცნაური, ღატაკი და ცოტათი დეპრესიული “ემიგრანტები” ზურა ყიფშიძისა და გოგა პიპინაშვილის მონაწილეობით რეჟისორ ირაკლი აფაქიძის სპექტაკლში (“თეატრი ათონელზე”).

ასევე შევიტყვეთ, რომ “სახლი საზღვარზე” პოლიტიკურ ფარსადაც შეიძლება იქცეს, რადგან მისაღებ ოთახსა და სამზარეულოს შორის შესაძლოა, სახელმწიფო საზღვარმა გაიაროს (“სახლი საზღვარზე”, რეჟისორი დავით საყვარელიძე). იგივე პიესა ვიხილეთ მოგვიანებით დავით დოიაშვილის ინტერპრეტაციით ვასო აბაშიძის სახელობის დრამისა და კომედიის თეატრში. ხოლო “ქვრივებში” ჩადებული აშკარა სატირული ელემენტები მიუწვდომელ პოეზიად დარჩა რეჟისორ მალხაზ ასლამაზიშვილისთვის მარჯანიშვილის “სხვენზე” დადგმულ სპექტაკლში _ მთავარ როლებში დეა აბაკელია და ბაია დვალიშვილი).

სლავომირ მროჟეკის პიესების მიხედვით დადგმული სპექტაკლების მოკრძალებულ სიას სამეფო უბნის თეატრში განხორციელებული “სტრიპტიზიც” შეემატა, რომელიც ავტორმა ჯერ კიდევ 60-იანი წლების დასაწყისში დაწერა. სცენაზე მხოლოდ ორი პერსონაჟია: პირ­ვე­ლი მა­მა­კა­ცი _ უფრო ირონიით შეიარაღებული ინტელექტუალი თუ დაძაბული მზერით გამორჩეული მეცნიერი (დათა თავაძე) და მეორე მამაკაცი, რომელიც გარეგნულად მშვიდ და გაწონასწორებულ შთაბეჭდილებას ტოვებს, მაგ­რამ საკმარისია რამდენიმე მისთვის მოულოდნელი ფრაზა, რომ ნევროზი გარდაუვალია (პაატა ინაური). მით უმეტეს, როცა ირკვევა, რომ ისინი ოთახ­ში გამოკეტილნი აღმოჩნდნენ.

ცხადია, ტექსტში ნათლად იკითხება 60-იანი წლების პოლონეთის პოლიტიკური კონტექსტი, თვითირონიის ბურუსში გახვეული ავტორის სამშობლოდან გაქცევა-დაბრუნების მოტივები, ნებისა და ბედისწერის გადაკვეთის საბედისწერო თემები, მაგრამ ნიკა თავაძის სპექტაკლი სრულიად სხვა, ჩვენთვის გასაგებ, თანამედროვე და ნაცნობ “სურნელს” გამოსცემს...

“სტრიპტიზი” _ ეს არის სპექტაკლი მოულოდნელად გაცნობიერებულ ეგზისტენციურ ელდასა და ამავე ელდით შობილ ირონიაზე. როცა აღმოაჩენ, რომ საგულდაგულო წესებითა და წესიერად განვლილი ცხოვრების მიუხედავად, არასოდეს ყოფილხარ თავისუფალი... როცა სივრციდან გამოწვდილი ხელი (მხატვარ მურაზ მურვანიძის ვიდეოინსტალაცია თვალთვალის თანამედროვე ვერსიად შეიძლება აღვიქვათ) სწორედ იმ ზებუნებრივი თუ აბსტრაქტული ძალის გამოვლენაა, რომელმაც ორივე პერსონაჟი სცენა-ოთახ­ის ტყვეებად აქცია.

ორივეს უთ­ვალ­თვალებენ და ეს თა­ვი­დან­ვე ცხა­დია. ამა­ზე მეტყველებს არა მხოლოდ კომპოზიტორ ნიკა ფასურის ფანტაზიით შექმნილი ცვა­ლე­ბა­დი ინტონაციისა და ავი წინასწარმეტყველებით სავსე, უცნაური ხმები, არამედ მრგვლად შემოფარგლული, შავი სცენური წრე-ოთახი, რომელიც სინამდვილეში აბსტრაგირებული საპატიმროა. მათ არ იციან, ვინ დააპატიმრა, ან რა მიზეზით.

პირველს გადაწყვეტილი აქვს, არ იმოქმედოს და ბედს შეეგუოს, რადგან არჩევანით დაკარგავს არჩევანის შესაძლებლობას. მეორე კი პირიქით, ცდილობს, გააკეთოს ყველაფერი, რაც ჯერ კიდევ მისი შესაძლებლობების ფარგლებშია. მიუხედავად იმისა, რომ სხვადასხვა შეხედულებები აქვთ და სხვადასხვაგვარად იქცევიან, მათ ერთნაირად სჯიან _ ორივეს გახდას აიძულებენ... და არა აქვს მნიშვნელობა, ერთნაირი კოსტიუმები ეცმევათ, თუ უბრალო, ზოლიანი ნიფხვები.

ურიცხვი და კარგად მოტივირებული “ბოდიშების” მიუხედავად, ფინალში (რომელსაც ნარბენ-ნაჯაფი დათა თავაძე საოცარი ირონიით წარმოთქვამს) გამოსავალი ყოველთვის არსებობს. ამიტომ, საჭიროა მეტი ვიფიქრეთ, ვიდრე გავიხდით. იქნებ, ნიფხვის ამარა თავისუფლებას, ტანსაცმლიანი კონფორმიზმი სჯობდეს!

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“, 20-26 ნოემბერი

FaceBook