პირველი ლედების აღლუმი

ინაუგურაცია: იაფად და გემოვნებით; ვიცე-პოლკოვნიკ მათიაშვილის უცნაური ჟესტი; პირველი ლედების აღლუმი; საპრეზიდენტო მესიჯები მოსაწყენ მომავალზე; სანდრას ცრემლები

ალბათ, ვეღარასოდეს გავიგებთ, კერძოდ, ვინ მოიფიქრა საპრეზიდენტო ინაუგურაციის ჩატარება ძველი პარლამენტის ეზოში, რომელიც არქიტექტურულად ლუვრის “კარეს” ჰგავს. მაგრამ ვინც მოიფიქრა, საკმაოდ ჭკვიანური გადაწყვეტილება მიიღო: ამ პოლიტიკურ-არქიტექტურულმა მიგნებამ შექმნა კამერული გარემო (თანაც საკმაოდ გემოვნებით გაფორმებული), რომელმაც წინა ხელისუფლების პომპეზურობით გადაღლილ და გაღიზიანებულ ხალხს მთავარი მესიჯი გაუგზავნა: “იაფი და მოკრძალებული ინაუგურაცია”.

სინამდვილეში ბევრად იაფი არც ყოფილა. დაახლოებით იმდენივე დაჯდა, რაც წინა ინაუგურაციები, მაგრამ შთაბეჭდილება კი ნამდვილად შეიქმნა, ხოლო თუ რაიმე უნდა გაითვალისწინოს ახალმა ხელისუფლებამ წინა რეჟიმის გამოცდილებიდან, სწორედ ის თეზისია, რომ “შთაბეჭდილება წყვეტს ყველაფერს”. ისევე, როგორც “კადრები წყვეტდნენ ყველაფერს” სტალინის დროს.

მაინც ხომ ამბობენ: “მოკრძალებული იყოო”. როგორც ჩანს, გემოვნებიანობა სისადავის სინონიმი ხდება, ხოლო არაპომპეზურობა – თავმდაბლობისა და ხალხისადმი პატივისცემისა. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ამ პოპულისტური მესიჯის ფარგლებში კარგად “იყიდება” თვით ისეთი აბსურდიც, როგორიცაა საქართველოში ერთადერთი სასახლის გაუქმება, მესიჯი მაინც ზუსტადაა მიგნებული.

თუმცა ხალხის განწყობა მუდმივად იცვლება: 2004 წელს, შევარდნაძის გასაცოდავებული რეჟიმის დასალიერს, სულ სხვა მოთხოვნები იყო და მიხეილ სააკაშვილის პირველი ინაუგურაციაც ამიტომ ჰგავდა არა პატარა და ღარიბ-ღატაკი ქვეყნის, არამედ აპენინიდან – ინდოსტანამდე გადაჭიმული რომელიღაც ძლევამოსილი იმპერიის ფადიშაჰად კურთხევას.

წინა ორი პრეზიდენტი აღლუმებს ატარებდა, რათა საკუთარი ძალაუფლება ტანკების გრუხუნით დაედასტურებინა. მარგველაშვილს ეს არ სჭირდება. და, ალბათ, არა მხოლოდ იმიტომ, რომ სხვა უფლებამოსილება აქვს. ბოლოს და ბოლოს, უმაღლეს მხედართმთავრად რჩება და კრიტიკულ ვითარებაში იმაზე ბევრად მეტი შეუძლია, ვიდრე ზოგიერთს ჰგონია – კონსტიტუციის ყურადღებით წაკითხვა რომ ეზარება.

საინაუგურაციო ასპარეზზე “კარეებად” დალაგებულ სამხედრო ქვედანაყოფთა ჩამოვლისას, მარგველაშვილს სამხედრო სალამი არც ერთი მათგანისთვის არ მიუცია. საერთოდ, ეს საკითხი დღემდე იწვევს დისკუსიას დასავლეთში, სადაც სხვადასხვა ტრადიცია არსებობს. ბუნებრივია, ყველა მათგანი შუასაუკუნოვან წესს უკავშირდება, როდესაც რაინდი მუზარადს სახესთან ხსნიდა და ამით გამოხატავდა პატივისცემას. ამდენად, უმეტეს შემთხვევაში, სამხედრო სალამი მაინც თავსარქმელთან (ქუდთან თუ სხვა თავსაბურავთან) ხელის მიტანას ითვალისწინებს, მაგრამ ამერიკული ტრადიციით, შიშველ თავთანაც შეიძლება.

სააკაშვილი, რასაკვირველია, უფრო ამერიკულ ტრადიციას მისდევდა, რომელიც ქართულმა მენტალობამ ჯერ კიდევ ზვიად გამსახურდიას პრეზიდენტობისას არ მიიღო. ძნელი სათქმელია, ითვალისწინებდა თუ არა ამ მომენტს გიორგი მარგველაშვილი, ან ღონისძიების სცენარის ავტორი (არადა, ცხადია, ყველა ნაბიჯი და ჟესტი დადგმული იყო), თუმცა სამხედრო კოლონათა ჩამოვლისას ერთი ძალიან უცნაური ეპიზოდი მაინც მოხდა: ვიცე-პოლკოვნიკმა მათიაშვილმა უმაღლეს მთავარსარდალს სამხედრო სალამი არ მისცა. რატომ? შემთხვევით თუ რაღაც ჟესტი იყო?

იარაღი რომ სჭეროდა, გასაგებია, რადგან იარაღიანი სამხედრო არავის ესალმება სამხედრო ჟესტით – თვით იარაღი ითვლება მისალმებად (ამ მხრივ, გვერდით მყოფი “კოლოფის”, ანუ სპეცდანიშნულების რაზმის მეთაურის მისალმება სერიოზული შეცდომა იყო), მაგრამ ვიცე-პოლკოვნიკ მათიაშვილს იარაღი არ სჭერია.

მომხდარი მით უმეტეს უცნაურია, რაკი შეუძლებელია, დავიწყნოდა ან ამდენად დაბნეულიყო: ათიოდე წამის წინ ყველა მისი კოლეგა ხომ ასე მიესალმა პრეზიდენტს? იდიოტს კი ნამდვილად არ ჰგავს ეს ბიჭი.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ბუნებრივია, ამგვარ ღონისძიებაზე ქალბატონები განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევენ. სამივე “პირველი ლედი” ქალური დიპლომატიურობით გამოირჩეოდა. უხდება ოდნავი დაძაბულობა და ინტრიგა ასეთ ატმოსფეროს. ამის გარეშე ცარიელი იქნებოდა.

მაგრამ “სამაიას” მდუმარე ექსპრესია მეოთხე ქალბატონმა დაარღვია არაორდინარული საქციელით. ქალბატონი ფანჯიკიძე ხომ ყოველთვის ყველგან გამორჩეულია. ელეგანტურ ჩექმასთან დაკავშირებულ კატასტროფაზე არაფერს ვიტყვით, მაგრამ ჟურნალისტებთან მისი ანცობა (“აბა, მე ვჩანვაააარ?”) არანაკლებ შთამბეჭდავი იყო. თავიდან კი გაგკრავდა თავში სამწუხარო აზრი: “შავები რატომ აცვია, მგლოვიარე ხომ არ არისო”, თუმცა მისი მხიარული პანტომიმა გამშვიდებს და გულს იმედიანი სიხარულით გივსებს: როცა თავდაცვის მინისტრს ასეთი სიცოცხლით სავსე მეუღლე ჰყავს, ომი არ იქნება!

რაც შეეხება პრეზიდენტ მარგველაშვილის მესიჯებს. ზოგი მათგანი ვერბალური იყო, სხვები – ვიზუალური. პირველ რიგში, ჩაცმის სტილი: ამინდის და არა ღონისძიების შესაბამისად! რასაკვირველია, შეეძლო მხოლოდ კოსტიუმით მოსულიყო. მით უმეტეს, არ წვიმდა, მაგრამ სტილის შეგრძნება ეყო იმის მისახვედრად, რომ არაბუნებრივი და ხელოვნური, ანუ არაგულწრფელი იქნებოდა. ისევე, როგორც საყვარელ ადამიანზე ჯვრისწერა სპეციალურად საპრეზიდენტო არჩევნების წინ და საპრეზიდენტო არჩევნებისთვის.

ეს თითქოსდა წვრილმანი, სინამდვილეში ძალიან რაფინირებული და მეტყველი დეტალია, რომელიც მარგველაშვილზე ბევრს გვეუბნება.

ასევე, სიარულის მანერა: აბსოლუტურად არადაძაბული, თავისუფალი, შინაგანი უკომპლექსობის გამომხატველი. თანაც “ფეხებზე მკიდიხართ” და “წადით თქვენი” – მხოლოდ იქ შეკრებილი ელიტის, მაგრამ არავითარ შემთხვევაში ხალხისთვის. მის თვალში ეს ჩანდა, როგორც საკუთარ ძალებში რწმენის გამოხატულება.

რაც შეეხება ტექსტურ, ესე იგი ვერბალურ ნაწილს: “ოკუპაცია” კვლავ არ ახსენა (ჯიუტად!) და, ალბათ, რაც უფრო ხშირად “მიაწვება” ჩიორა თაქთაქიშვილი, მით ნაკლები იქნება შანსი, მომავალში მაინც ახსენოს ამგვარი ოფიციალური გამოსვლებისას.

სამაგიეროდ სხვა მესიჯები გამოდგა მწარე იმედგაცრუება “საინტერესო ცხოვრების” მოყვარულთათვის, რომლებიც, უმეტეს შემთხვევაში უფრო სეირის მაყურებელნი არიან ხოლმე, თორემ როცა საქმე საქმეზე მიდგება, “წითელი ხიდისკენ” მიმავალ გზაზე სისწრაფისა და მენევრირების რეკორდებს ამყარებენ.

მარგველაშვილმა თქვა, რომ საქართველოში პოსტსაბჭოური ეპოქა დაიწყო. მიშას აღშფოთებას, ალბათ, საზღვარი არ ექნება, რაკი მისი აღქმით, პოსტსაბჭოური ერა 2003 წლის 22 ნოემბერს, დარდუბალას ფიტულის დაწვით დასრულდა. მაგრამ მარგველაშვილმა თავის სიტყვაში რამდენჯერმე დაშიფრა: “პრეზიდენტის უმთავრეს მოვალეობად და მისიად ის მიაჩნია, ქვეყნის მოქალაქეებს ბომბები აღარ დაეცეთ თავზე”.

უკვე გაჩნდა ბლოგები “მოსაწყენი ცხოვრებისა” და “ჭაობში ჩაწოლის” შესახებ. თუმცა, უმრავლესობის განწყობასთან შედარებით, ეს მაინც მენტალური ანომალიაა: ამ კატეგორიისთვის “საინტერესო ცხოვრება” მაშინ ჩქეფდა, როდესაც გორის ცენტრს “ისკანდერის” ბალისტიკური რაკეტა დაეცა, სენაკში რუსულ-აფხაზური შენაერთები შევიდნენ, ხოლო ფოთის პორტში რუსეთის სახელმწიფო დროშა აღიმართა.

აი, ეს იყო “საინტერესო”, “მჩქეფარე ცხოვრება”, თორემ აბა ჭაობი რა საკადრისია?

არადა, მარგველაშვილი ზუსტად ამას გვპირდება: არავითარი ომი, არავითარი სალ კლდეზე თავის ხათქუნი (თანაც სხვისი და არა საკუთარი თავისა), მხოლოდ უვადო მშვიდობიანი მოლაპარაკება სეპარატისტულ წარმონაქმნთა აღიარების გარეშე; დასავლური კურსის გაგრძელება იმდენად, რამდენადაც თვით დასავლეთია მზად, მიგვიღოს; რუსეთთან ფრთხილი დიალოგი და ძირითადი აქცენტი ეკონომიკაზე. ესე იგი სამუშაო ადგილებსა და უბრალო ადამიანის, წყეული ობივატელის ინტერესებზე.

გვირგვინით შეამკო ტერიტორიული მთლიანობისთვის დაღუპულ გმირთა საფლავები, მაგრამ მემორიალთან ნიშანდობლივი რამ მოხდა: როდესაც პრეზიდენტი უკან გამობრუნდა, სატელევიზიო კადრში ვიღაცის ნაზი ხელი გამოჩნდა ძალზე შთამბეჭდავი მანიკიურით. აშკარად წინასწარ მომზადებული სცენა იყო, რათა მარგველაშვილს ეთქვა ის, რაც თქვა: “ამ გმირების სურვილია, საქართველოში აღარასოდეს დაიღვაროს სისხლი და აღარ იყოს ომი!”

ფიცის დადებასთან ერთად, ამოქმედდა ახალი კონსტიტუცია. ანუ პარლამენტი რჩება ქუთაისში, ნებისმიერი ცვლილება ძირითად კანონში ხორციელდება მხოლოდ ოპოზიციასთან შეთანხმებით, პრეზიდენტი იქცევა არა სიმბოლურ ფიგურად, არამედ არბიტრად. მისი ფუნქციები ისეთნაირადაა ჩამოყალიბებული, ძალიან ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული პიროვნულ ნიჭსა და შეძლებაზე; გააჩნია, მარგველაშვილი როგორ მოიქცევა და რამდენად ან როგორ “დაიჭერს თავს”, როგორ “მოირგებს” თუ “შეიფერებს”.

არც ისე მცირეა მისი უფლებამოსილება, როგორც ზოგიერთს ჰგონია. განსაკუთრებით კრიზისულ ვითარებაში. გარდა ამისა, პრეზიდენტ მარგველაშვილს ექნება უშიშროების საბჭოს ფორმირების ექსკლუზიური უფლება და ამ საბჭოში უმრავლესობის შექმნის საშუალება, რაც ძალიან მნიშვნელოვანი სიმპტომი გახდება იმისა, როგორ აეწყობა ურთიერთქმედება მომავალ პრემიერთან.

მარგველაშვილი რომ “გუდურა პრეზიდენტი” არ იქნება, ეს ინაუგურაციაზე აშკარად გამოჩნდა: მიშასი არ იყოს, “ამბიცია” არც მას მიაჩნია ნეგატიური კონოტაციის ტერმინად.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ზუსტად 17 ნოემბერს, ესე იგი ინაუგურაციის დღეს გამოქვეყნდა სანდრა რულოვსის სრულიად გამაოგნებელი წერილი, რომელმაც ყველაზე და ყველაფერზე მეტი თქვა იმის შესახებ, რა დღეშია ამჟამად მიშა და რამდენად განიცდის ისტორიულ მარცხს: “ოცი წლის წინათ, 17 ნოემბერს მე ვუთხარი მიშას: “დიახ, თანახმა ვარ”. რიგითი დღე, რიგითი სამოსი და ხელში ერთი ვარდი მიჭირავს. ათი წლის წინათ, 2003 წლის ნოემბერში მე ვუთხარი საქართველოს: “დიახ, მე ამას გავაკეთებ”. ჩვეულებრივი ახალგაზრდა ქალი, არაჩვეულებრივი მამაკაცის გვერდით. სადაც კი წავედი, ყველგან ვარდები მივიღე. დღეს, 2013 წლის 17 ნოემბერს ჩვენი ქორწინების მე-20 წლისთავზე არ არის არც ერთი ვარდი, მაგრამ არის ეკლები და ცრემლები. ჩვენი პატარა შვილი მიყურებს და კითხულობს, მალე თუ დავბრუნდებით სახლში, და კვლავაც, იმედითა და ნდობით აღსავსე, ნიკუშას ვპასუხობ: “დიახ, ჩვენ დავბრუნდებით”!

კი მაგრამ, ეს რას ნიშნავს? საქართველოდან გადაიხვეწნენ? ემიგრაციაში წავიდნენ?

ყველაზე უარესია, რაც კი შეიძლებოდა ეთქვათ მას შემდეგ, რაც მათი დრო დამთავრდა. მერედა, რის გამო ასეთი სევდა?

ვერავინ დამარწმუნებს, თითქოს ეს “ცრემლები” ვანო მერაბიშვილისა და ბაჩო ახალაიას მწარე ხვედრისა და მათდამი თანადგომის გამოხატულებაა. სწორედ მათ გულისხმობდა, როცა თქვა: შევცდი, მეტისმეტად რომ ვუჯერებდიო.

როგორც ჩანს, ხელისუფლება მართლა აგიჟებს ადამიანს და რეალობის გრძნობას უკარგავს არა მხოლოდ პოლიტიკური ვითარების შეფასების, არამედ თუნდაც მისი ადეკვატურად აღქმის თვალსაზრისით.

დალოცვილნო, ქვეყანამ განიცადა საზარელი მარცხი, რომელიც საშვილიშვილოდ დარჩება სამარცხვინო მოსაგონრად და ოცი წლის წინანდელი “ერთი ვარდი” აქ რა მოსატანია?

ალბათ, იმ კატასტროფულ ბოლოდროინდელ შეცდომათა რიგის გაგრძელებაა, როდესაც ბათუმის საბაგირო ააგო და უმალ ყველამ დაინახა, რომ მცირე ფასადის გარდა, ამ ქალაქის 90% კვლავაც ისეთივე საცოდავი და უბადრუკია, როგორიც 2003 წლის “ვარდების რევოლუციამდე” იყო.

ზურაბ ღოღობერიძე, გაზეთი "პრემიერი" 20-26 ნოემბერი

FaceBook