მოქალაქეობრივად... ჟოლოსა და კოსმეტიკის გარეშე

ნატა მურვანიძე მედეას როლს პოლონურ ენაზე ითამაშებს

არის რაღაც, უფრო ზუსტად რაღაცები, რაც მსახიობ ნატა მურვანიძეს ყოველთვის, ყველგან და ყველასგან გამოარჩევს: თანამდევი თუ თანდაყოლილი პლასტიკა, ნახევარტონებზე აგებული სარკასტული იუმორი, მუდმივი ინტელექტუალური  მზაობა როლზე მუშაობისას, ინფორმაციის მიღება-დამუშავების დაუოკებელი სურვილი, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ჰიპერაქტიურობა, ყოვლად უსისტემო და უხმაურო შარმი, რაღაცნაირი, ცხიმგამოცლილი სისადავე, ასკეტური, მაგრამ საგრძნობი სექსუალობა.

ჰო, კიდევ ბევრი პიროვნული რამ... მაგალითად, კედები, რომელიც მხოლოდ მას შეიძლება უხდებოდეს, განიერი ჯემპრები და ქურთუკი, რომელსაც მხოლოდ მის ტანზე აღმოაჩენ; დაბოლოს, სახე, რომელიც  უგრიმოდ და კოსმეტიკის გარეშე ასჯერ უფრო საინტერესოა.

ვუკოლ ბერიძის ქუჩაზე, მის არტ-ისტულ ბინაში (სხვაგვარად ვერც იტყვი) ვარ; დიდხანს ვსაუბრობთ. კედლებიდან იმდენი ფერწერული ტილო, გრაფიკული ჩანახატი და ფოტო დაგვყურებს, მიკვირს, აჩრდილები იქვე რომ არ დაძრწიან. სქემა _ ცნობილი ხელოვანი დედ-მამა არც მტანჯველი აღმოჩნდა და არც ხელის შემშლელი. დედა _ ბალერინა მაკა მახარაძე, მამა _ მხატვარი მურაზ მურვანიძე. და კიდევ უფრო ცნობილი ბებია, ბაბუა... მოკლედ, ყველა პირობა ჰქონდა არტის გზას უკან მოუხედავად შესდგომოდა. თუმცა არსებობდა რისკი, სადმე, მახლობლად გადაჩეხილიყო.

არასოდეს უოცნებია სამსახიობო კარიერაზე და დღემდე უცნაურს უწოდებს საკუთარ სცენურ ცხოვრებას. ბავშვობიდან ძერწავდა, ხატავდა, უფრო მამის გავლენით. სადღაც 15-16 წლის ასაკში კარგად ძერწავდა, არცთუ ცუდად ცეკვავდა და ცუდად ხატავდა. თუმცა აკადემიაში მაინც არ ჩააბარა. ბალერინობას კი სასტიკი დისციპლინა და პერფექციონისტული თავგანწირვა  სჭირდებოდა. ამიტომ ისევ მსახიობობა არჩია, ისე, რომ არც დედამ და არც მამამ მისი არჩევანის შესახებ არაფერი იცოდნენ.

90-იანი წლების დასაწყისი. დაამთავრა თეატრალური ინსტიტუტის სამსახიობო ფაკულტეტი. დიდი სიყვარული და სოციალური სიდუხჭირე  ერთმანეთს დაემთხვა, თუმცა ბედნიერი იყო, რადგან შვილი _ დათა მოევლინა ქვეყანას. მოკლედ, ოდესღაც გათამაშებული სამსახიობო ეტიუდი ნიკა თავაძესთან (გველისა და კურდღლის მონაწილეობით) ბედნიერი ფინალით დასრულდა. შემდეგ კი დაიწყო სცენური ხეტიალი დედაქალაქის თითქმის ყველა დიდ სცენაზე _ კინომსახიობთა თეატრში, რუსთაველში, თეატრალურ სარდაფში, მარჯანიშვილში, სამეფო უბნის თეატრში...

კარიერა წარმატებით აეწყო და ურიგო როლები ნამდვილად არ ერგო. ითამაშა სპექტაკლებში: “ცხოვრება იდიოტისა” (რეჟისორი დავით დოიაშვილი), “აქ, ამ სავანეში” (თემურ ჩხეიძის შემოქმედებითი სახელოსნო), “ჩემი მეგობარი ჰიტლერი” (რეჟისორი დავით მღებრიშვილი), “სეილემის პროცესი” (რეჟისორი თემურ ჩხეიძე), “მამა” (რეჟისორი თემურ ჩხეიძე), “ანტიგონე” (რეჟისორი თემურ ჩხეიძე), “ცხოვრება სიზმარია” (რეჟისორი რობერტ სტურუა), “მეფე ლირი” (რეჟისორი დავით დოიაშვილი), “სამი და” (რეჟისორი დავით დოიაშვილი), “ურიელ აკოსტა” (რეჟისორი კოტე მარჯანიშვილი, აღადგინა სოფიკო ჭიაურელმა), “პიგმალიონი”, “ჟოლო”, “როგორც გენებოთ” (რეჟისორი ლევან წულაძე)”.

ცალკე უნდა აღინიშნოს ნატა მურვანიძის მნიშვნელოვანი კინოროლები ფილმებში _ “იავნანა” (რეჟისორი ნანა ჯანელიძე), “სამი სახლი” (რეჟისორი ზაზა ურუშაძე), “ჯაყოს ხიზნები” (რეჟისორი დავით ჯანელიძე).

ნატა მურვანიძესთან საუბარს სწორედ მისი ახალი თეატრალური როლით ვიწყებთ...

_ რამდენადაც ვიცი, მედეას როლი უნდა ითამაშო ახალ პროექტში...

_ უკვე ვემზადები ზაფხულისთვის, რადგან პოლონეთში, ქალაქ ოპოლეს დრამატულ თეატრში “მედეა” უნდა დაიდგას. რეჟისორი მაია კლეჩევსკა იქნება, რომლის “მაკბეტსა” და “ღმერთების სიკვდილს” მაყურებელი თბილისის თეატრალური ფესტივალით კარგად იცნობს. 

_ ეს კლასიკური ვერსიაა, თუ სპექტაკლი ჰაინერ მიულერის ტექსტის მიხედვით იდგმება?

_ არამარტო ჰაინერ მიულერი. გამოყენებულია ევრიპიდეს, სენეკასა და კიდევ სხვა ცნობილი ავტორების ტექსტები. სადღაც სექტემბერში, როგორც უკვე ვთქვი, პრემიერა უნდა გაიმართოს ოპოლეში, იან კოხანოვსკის სახელობის თეატრში. მხატვარი და სცენოგრაფი გერმანელი ანა ფიბროკი იქნება, რომელიც ერთ-ერთი საუკეთესო სცენოგრაფია ევროპაში და რომელმაც ცნობილ რეჟისორთან, კრისტოფ მარტალერთან თანამშრომლობით გაითქვა სახელი. მგონია, რომ ნამდვილად ღირს გარისკვა. მით უმეტეს, ასეთ საინტერესო რეჟისორთან. ცოტა თავხედობაა ჩემი მხრიდან, მაგრამ უნდა ვთქვა, რომ მედეას თემის უკეთ წარმოსახვაში რეჟისორსა და მხატვარს ინფორმაცია მეც მივაწოდე. არსებობს უამრავი წიგნი მედეას შესახებ, მაგალითად, “ფერის მნიშვნელობა ანტიკურ საქართველოში”, რომლითაც ანა ფიბროკი ძალიან დაინტერესდა.

_ მართალია, რომ პოლონურ ენაზე მოგიწევს მედეას როლის თამაში?

_ ნამდვილად ასეა _ პოლონურად და მესმის, რომ გარედან ეს ცოტა სიგიჟედ აღიქმება... მაგრამ კარგი მეხსიერება მაქვს და ტექსტებს ადვილად ვიმახსოვრებ. გარდა ამისა, ვადები პროექტით მკაცრად არის განსაზღვრული. მოკლედ, მომავალი წლის ზაფხული მკაცრი სარეპეტიციო გრაფიკითაა განსაზღვრული.

_ როლებს ძირითადად მარჯანიშვილის თეატრში თამაშობ, თუმცა მაინც თავისუფალი “ფორვარდივით” ხარ; ანუ არც ერთი თეატრის “კუთვნილება” არ ხარ...

_ სიმართლე გითხრა, ასე მირჩევნია! და საერთოდაც, ყოველთვის ასე იყო... ვთამაშობდი თუმანიშვილის თეატრში დავით დოიაშვილის სპექტაკლში “ცხოვრება იდიოტისა” და არ ვყოფილვარ თეატრის წევრი,  ვითამაშე რობერტ სტურუასთან კალდერონის პიესაში “ცხოვრება სიზმარია” და ესტრელიას როლის გარდა, არ მეხებოდა რუსთაველის დასის შიდა ამბები; ვიყავი ჰიტლერი დათო მღებრიშვილის სპექტაკლში “ჩემი მეგობარი ჰიტლერი” და სამეფო უბნის თეატრის რიგითი წევრად ვითვლებოდი. ახლაც ასეა, მარჯანიშვილში რამდენიმე როლის მიუხედავად, არ ვარ თეატრის შტატში.

_ ეს შენთვის კომფორტია თუ თავისუფლება?

_ ერთიც და მეორეც. უფრო სწორად, კომფორტი არ ეწინააღმდეგება თავისუფლებას. მთავარია, მოქმედების სწორი გეგმა გქონდეს, იცოდე, რა გინდა და რატომ. ჩემთვის რომელიმე თეატრალური სივრცის დაპყრობა თვითმიზანი არ ყოფილა. ალბათ, ამიტომაც კარგად ვეგუები და ვითვისებ ნებისმიერ თეატრალურ  სივრცეს. პირიქით, როცა ნაცნობ როლს სხვაგან ვთამაშობ, ეს უფრო აზარტს მიღვივებს. სწორედ სივრცე და რეჟისორი აყალიბებს მსახიობს და არა პირიქით. არ მინდა ერთ ყალიბში, ერთ თეატრში ყოფნა და მიმაჩნია, ეს მსახიობისთვის ბუნებრივი სურვილია.

_ არსებობს მოსაზრება, რომ გასტროლები იმიტომ უყვართ მსახიობებს, რომ უკეთ გრძნობენ თავს, მეტი თავისუფლება აქვთ.

_ გარდა იმისა, რომ ნებისმიერი გასტროლი მსახიობს აძლევს იმპროვიზაციის ახალ საშუალებს, ეს ერთგვარი ლუფტიცაა, ჰაერი, ადგილი საკუთარი შესაძლებლობის ხელახლა შემოწმებისთვის. ათასჯერ ნათამაშები როლიც კი შეიძლება გასტროლებზე უკეთესად ითამაშო, თუ საკუთარ თავში იმპროვიზაციის უნარს ხელახლა გააღვიძებ. სწორედ იმპროვიზაციაა მსახიობის შინაგანი სიმყარის, მომზადების მთავარი მაჩვენებელი.

_ თუმცა მსახიობის იმპროვიზაცია ყველა რეჟისორს თავისებურად ესმის. ხომ არიან ტირანი რეჟისორები?

_ შეიძლება გენიალურ რეჟისორსა და დიდ მსახიობს ამ თუ იმ სცენის იმდენი ვარიაცია ჰქონდეთ, რომ კონტაქტი  საერთოდ არ დამყარდეს. რეჟისორ-მსახიობის იდეალური თანხვედრა, ანუ ასეთი “ქიმია” საკმაოდ იშვიათია და სიცოცხლის ბოლომდე შეიძლება გახსოვდეს. რაღაც ამდაგვარი მოხდა სპექტაკლ “ჟოლოს” რეპეტიციებზე, ლევან წულაძესთან. გაცილებით ადრე რობერტ სტურუასთან, როცა კალდერონის პიესაზე ვმუშაობდით და ის “ტირანად” ნამდვილად არ მომჩვენებია. ისე კი, მზად ვარ მისი იმპროვიზაციის უნარით “აღჭურვილ” ტირანებთან სათანამშრომლოდ. მახსოვს 90-იან წლებში, სიბნელესა და სიცივეში, როცა რეჟისორულად ანთებული დათო დოიაშვილი “იდიოტს” დგამდა, საკუთარი ხელით ვკერავდით დეკორაციებს. ეს ყოველგვარ იმპროვიზაციაზე ძვირფასია ჩემთვის.

_ და რას ნიშნავს, იყო კარგი მსახიობი?

_ შეიძლება იყო ძალიან კარგი მსახიობი, მაგრამ არ იყო წარმატებული, ან აღიარებული, ეს სულ სხვა თემაა. ხომ ვიცით პიარით, რეკლამით ვარსკვლავებს ხშირად როგორც აკეთებენ? მართალია, ეს თეატრში გაცილებით იშვიათად ხდება, მაგრამ მაინც ხდება. სრულიად სხვადასხვა რეჟისორებთან მუშაობის გამოცდილებამ, დამარწმუნა, რომ კარგი მსახიობი ის კი არ არის, ვინც იცის, როგორ უნდა ითამაშოს, არამედ, პირიქით _ როგორ არ უნდა ითამაშოს... ერთ-ერთ თეატრალურ რეჟისორთან საკმაოდ რთულმა სამუშაომ კი ის მასწავლა, რომ არსებობს კომპრომისების ზღვარი, რომელსაც არასდროს გადავალ.

_ მშობლები, ოჯახი, წინაპრები, ტრადიცია... ეს ყველაფერი რაღაც ტვირთი არ იყო შენთვის?

_ ადრე, როცა ამბობდნენ, _ აი, ნატა მურვანიძე, კოტე მახარაძისა და მედეა ჩახავას შვილიშვილი, რომელსაც კარიერა გარანტირებული აქვს, _ ვბრაზდებოდი, ახლა აღარ მაღელვებს. უკვე აზრი აღარ აქვს პასუხს, რადგან, ვისაც არ უნდა, ვერასოდეს დაიჯერებს და თუ ვინმე ჩემს მსახიობურ კარიერას ისევ ოჯახურ ტრადიციებთან დააკავშირებს, ამას ვერასდროს ავიხსნი. ასე რომ, მშვიდად ვუყურებ ამ ტვირთსაც, ჭორებსაც და ეჭვებსაც. ამის მაგალითად შემიძლია დაგისახელო კოტე მახარაძის მიერ დადგმული “სამშობლო”, რომელშიც იმდენად არ მინდოდა თამაში, რომ კიბეზე ძალით დავგორდი და ფეხი დავიზიანე... საერთოდ, რაც არ მიყვარს, იმას არასოდეს ვაკეთებ. მაგალითად, არ მიყვარს სუში და არასოდეს ვჭამ, თუმცა ვიცი, ძალიან გემრიელია.

_ ალბათ, მარადიული საკითხია _ თეატრი და მაყურებელი. რა აზრისა ხარ ამ სიმბიოზზე?

_ გამოცდილებამ გვაჩვენა, რომ თუ მაყურებელი არ აღიზარდა და თეატრმა შესაბამისად არ უპასუხა თანამედროვე მოთხოვნებს, არაფერი შეიცვლება. ცხადია, დღეს გაცილებით მეტი მაყურებელი დადის თეატრში, ვიდრე, ვთქვათ, 10-15 წლის წინათ, მაგრამ ეს მხოლოდ ეკონომიკური პრობლემების გაუმჯობესების გამო არ მომხდარა, ეს შემოქმედებას, თეატრის შესაძლებლობასა და კონკურენციასაც უკავშირდება. თუმცა მომავალი თაობის აღზრდას, განათლებას, სახელმწიფოს დაინტერესებას თეატრის მიმართ უდიდესი მნიშვნელობა აქვს.

_ შენ ყოველთვის გამოირჩეოდი აქტიური საზოგადოებრივი და  მოქალაქეობრივი პოზიციით. ახლაც ასეა, თუ რამე შეიცვალა?

_ მოქალაქეობა თუ ჩემი შეხედულებები მოდა არ არის, რომ მუდმივად შევიცვალო ან ვინმეს მოვაწონო. ყოველთვის ვრჩები ჩემს აზრზე _ რაც უფრო მეტია ინფორმაცია, მით უფრო უახლოვდები სიმართლეს და შესაბამისად, იზრდება საზოგადოების პასუხისმგებლობა. ამის შესახებ მოსაზრება დავწერე “ფეისბუკის” გვერდზეც. სულ მაინტერესებს და არასდროს ვიღებ პასუხს _ რატომ არ ისჯება ცილისწამება საქართველოში? “პოლიტიკოსს” შეუძლია მეორეზე ის თქვას, რაც ენაზე მოადგება და თან სრულიად უპასუხისმგებლოდ. მეორე კი თავის, და შესაბამისად, ჩვენს დროსაც ახმარს თავის მართლებას. იმაზე, რასაც “ნაციონალური მოძრაობის” მმართველობის დროს ოპოზიცია ამბობდა, არასოდეს მოუკითხავთ პასუხი. არც დღეს, როდესაც “ოცნებას” უპირისპირდებიან, პასუხს არავის სთხოვენ. არ შეიძლება, ჩვენ არ ჩაგვრთონ ჭორაობასა თუ ცილისწამებაში და სასამართლოში იდავონ? შეიძლება ტყუილებსა და შეურაცხყოფაზე იყოს აგებული მოსვლა, წასვლა, მოგება, წაგება...

დარწმუნებული ვარ, ერთხელ მაინც თუ გააბათილებენ ცილისწამებას სასამართლო პროცესით, ანუ პრეცედენტს დაუშვებენ, აღარ იქნება საჭირო “რაზბორკები” პირდაპირ ეთერში. ეს ნიშნავს, რომ საზოგადოება უფრო მაღალ სამართლებრივ საფეხურზე გადავა.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“, 13-19 ნოემბერი

FaceBook