კიდევ ერთი “შემოჭრის” თავისებურებანი

დიტო ცინცაძე, როგორც ქართულ-ევროპული კინემატოგრაფიული კოაბიტაციის ნიმუში

ბევრი ახალგაზრდა ხელოვანისთვის რეჟისორ დიტო ცინცაძის სახელი მისაბაძია, ხოლო არტ-ჰაუზის კინემატოგრაფთან მისი მუდმივი რითმა მხოლოდ წარმატებას უკავშირდება. ეს არცაა გასაკვირი; ფილმების უმრავლესობა _ სტუდენტური ნამუშევრებიდან დაწყებული, გასულ წელს გერმანიაში გადაღებული “შემოჭრით” დამთავრებული (მრავალი საერთაშორისო კინოფესტივალის პრიზიორი და გამარჯვებული), სწორედ ძიებასთან, ვიზუალურ გამომსახველობასთან და მნიშვნელოვან საერთაშორისო კინოფესტივალებთან ასოცირდება. სინამდვილეში კი დიტო ცინცაძეს არტ-ჰაუზისკენ მიმავალ გზაზე ბევრი წინააღმდეგობა შეხვდა, რომელიც რეჟისორული ფანტაზიის წყალობითა და კარგი ხარისხის სცენარებით გადალახა.

1993 წელს გადაღებულმა ფილმმა “ზღვარზე” დიტო ცინცაძეს ლოკარნოს საერთაშორისო კინოფესტივალის პრიზი _ “ვერცხლის ლეოპარდი” მოუტანა; 2005 წელს, გერმანულ-ავსტრიულმა “გასროლის შიშმა” კი სან-სებასტიანის კინოფესტივალის მთავარი პრიზი _ “ოქროს ნიჟარა”. თუმცა მანამდე იყო შესანიშნავი, შავი იუმორით გაჯერებული “ხელმოცარული მკვლელები” _ კინოიგავი გერმანიაში მცხოვრებ ემიგრანტებზე.

90-იანი წლების დასაწყისში, როცა პირველი წარმატების გემო იგრძნო, იფიქრა, ნამდვილი შემოქმედება იწყებაო, თუმცა ქვეყნის პოლიტიკურმა და ეკონომიურმა კრიზისმა ყველაფერი თავდაყირა დააყენა. ბევრი მითი დაიმსხვრა და განადგურდა. მათ შორის კინოსტუდიის შენობა, სადაც შემოქმედება დასრულდა. სამოქალაქო ომის შემდეგ, ფაქტობრივად, კინოხელოვნება აღარავის სჭირდებოდა. ამიტომაც ბედის საძებნელად გერმანიაში გაემგზავრა და იქ დარჩა... უკვე თითქმის 12 წელი გავიდა. დღეს დიტო ცინცაძე ბერლინში ცხოვრობს და მუშაობს.

...ყველაფერი იმით დაიწყო, რომ ბავშვობაში კინოს მოყვარულმა დეიდამ ერთ დილას სასეირნოდ წაიყვანა. დაამახსოვრდა მხოლოდ კინოდარბაზში გატარებული მთელი დღე და ჩარლი ჩაპლინისა და ბასტერ კიტონის ფილმები. კინოთი “მოწამვლამ” გარკვეული შედეგი გამოიღო _ თეატრალურ ინსტიტუტში, ახლად გახსნილ კინოსარეჟისორო ფაკულტეტზე ჩაბარა. მისი პირველი და მთავარი მასწავლებელი ელდარ შენგელაია იყო.

წარმატებული გამოდგა მისი პირველივე სადიპლომო ნამუშევარი _ “კვაზიმოდო” (ლევან ერისთავთან ერთად, რომელშიც მთავარ როლს მამუკა კიკალეიშვილი ასრულებდა), რომელმაც 80-იანი წლების საკავშირო კინოფესტივალებზე არაერთი ჯილდო დაიმსახურა.

_ თქვენ ყოველთვის აღნიშნავთ, რომ კინოენის შესწავლას, ათვისებასა და იგავური ფორმით თხრობას თქვენს პედაგოგს, ელდარ შენგელაიას უნდა უმადლოდეთ...

_ დიახ, ეს მართალია. სწორედ სტუდენტობისას, როცა თეატრალურ ინსტიტუტში ბატონი ელდარი ჩემი პედაგოგი გახდა, საავტორო კინემატოგრაფი აღმოვაჩინე _ ელდარ შენგელაიას, ოთარ იოსელიანის, მერაბ კოკოჩაშვილის ფილმები. ბატონი ელდარი _ რეჟისურას, ხოლო ოთარ იოსელიანი მონტაჟის ხელოვნებას გვასწავლიდნენ. ძალიან მიყვარს ბატონ ელდარის იგავური თხრობა, მისი სამყარო, მისი ადამიანურობა. დღესაც მახსოვს, “არაჩვეულებრივი გამოფენის” ჩვენებისას, კინაღამ დაინგრა დარბაზი როტერდამში. ასეთი რამ იშვიათად განმიცდია და მინახავს.

_ 90-იან წლებში თქვენი პირველი რეჟისორული ნაბიჯები გერმანიაში საკმაოდ რთული აღმოჩნდა. ვინ იდგა თქვენ გვერდით, ვინ დაგეხმარათ?

_ ძალიან დამეხმარა ნანა ჯორჯაძე, რომელმაც გერმანიაში საჭირო ხალხს დამაკავშირა _ პროდიუსერებს, რეჟისორებს, სცენარისტებს და ა.შ. ეს პერიოდი, ალბათ, საჭირო იყო იმისთვის, რომ “ხელმოცარული მკვლელები” გადამეღო. ამ ფილმმა პირველი და ყველაზე დიდი წარმატება მომიტანა, თუმცა მანამდე არაერთხელ მომატყუეს. მოდიოდნენ ლიმუზინებით, მიბარებდნენ ფეშენებელურ ოფისებში და ხშირად “ვებმებოდი” ამაზე. კარგა ხანი მიუნხენში ვცხოვრობდი, იმ იმედით, რომ კინოს გადაღებას დავიწყებდი, მაგრამ რამდენიმე წლის განმავლობაში დაპირება მხოლოდ დაპირებად რჩებოდა. მოკლედ, ამ სიტუაციაში ვიყავი და აი, გამოჩნდა... იყო ერთი გერმანელი პროდიუსერი, რომელიც ჩემი სცენარით დაინტერესდა...

_ და გადაიღეთ “ხელმოცარული მკვლელები” _ ფილმი, რომელმაც ევროპულ წრეებში დიდი აღიარება და საერთაშორისო წარმატება მოგიტანათ.

_ “ხელმოცარული მკვლელების” ისტორია თვალსაჩინო მაგალითია, რა მოულოდნელი ფინალი შეიძლება ჰქონდეს სრულიად შემთხვევით დაწყებულ ამბავს. სწორედ შემთხვევით შევხვდი ერთ უცნაურ, გაქუცულ, ტალახიანი პალტოთი შემოსილ და ველოსიპედით მოსულ პროდიუსერს. როგორც კი ჩემი მომავალი ფილმის სიუჟეტი მოვუყევი, უცბად აენთო და, “ვიღებთო”, მითხრა... მართლაც დავიწყეთ და არც გავჩერებულვართ. კიდევ ერთხელ მინდა მადლობა გადავუხადო ლაშა ბაქრაძეს, რომელმაც საოცარი იუმორითა და თანდაყოლილი არტისტული უბრალოებით დაძლია ამ ფილმში ერთ-ერთი მთავარი როლი. “ხელმოცარულ მკვლელებს” დიდი წარმატება ხვდა სალონიკის საერთაშორისო კინოფესტივალზე, სადაც “ვერცხლის ალექსანდრე” მიანიჭეს. ამის გარდა, ფილმმა ორ საერთაშორისო ფესტივალზე მოიპოვა აღიარება _ მონრეალის კინოფესტივალზე გრან-პრის მფლობელი გახდა. ჟიურიმ, რომელსაც ცნობილი კინოვარსკვლავი გრეტა სკაკი ხელმძღვანელობდა, ჯილდო ერთდროულად ორ ფილმს გაუნაწილა. გამარჯვებული, ჩემთან ერთად, ესპანელი რეჟისორი, იმანუელ ურიბე გახდა.

_ თუმცა თქვენს კარიერაში ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც “გასროლის შიშია”, ფილმი, რომელმაც გრან-პრი _ “ოქროს ნიჟარა” დაიმსახურა სან-სებასტიანის კინოფესტივალზე.

 _ ჩემთვის ეს ძალიან მნიშვნელოვანი წარმატება იყო. წარმოიდგინეთ “გასროლის შიში” პირველი გერმანული ფილმია სან-სებასტიანის კინოფესტივალის ისტორიაში, რომელმაც “ოქროს ნიჟარა” დაიმსახურა. და მე, ქართველი რეჟისორი, გავხდი ამ საპატიო პრიზის მფლობელი. რა თქმა უნდა, ეს ძალიან დიდ პასუხისმგებლობას მაკისრებს. თუმცა კრიტიკოსების დადებითმა შეფასებებმა გარკვეული სტერეოტიპებიც ჩამოაყალიბა _ რომ ჩემი ფილმები “ზედმეტად რეფლექსური და ცხადად ირონიულია”; რომ ისინი “ჟანრების დამაბნეველი აღრევით გამოირჩევა”. ამ ფილმმა ნამდვილად გამიკაფა გზა უცნობი პროდიუსერებისა და ახალი შემოქმედებითი იდეების რეალიზაციისკენ.

_ რამდენად კმაყოფილი ხართ შემოქმედებით ჯგუფთან მუშაობით? თქვენ ხშირად ერთი და იგივე მსახიობებთან, ოპერატორთან, ხმის რეჟისორთან, კომპოზიტორთან თანამშრომლობთ.

_ შემოქმედებით ჯგუფთან უკვე გარკვეული თამაშის წესები ჩამომიყალიბდა და მათ გარეშე ფილმს, უბრალოდ, ვერ გადავიღებ. ძალიან დაეხმარა დღეს უკვე ჩემი ერთ-ერთი საუკეთესო მეგობარი, ფილმის ოპერატორი ბენედიქტ ნოიენფელსი. წარმოიდგინეთ, ენა არ ვიცი, ვარ უცხო ხალხისა და ტექნიკის გარემოცვაში, სრულიად დაბნეული ვარ... და ამ დროს ბენედიქტი ბოლომდე გვერდში დამიდგა. ასევე, მინდა აღვნიშნო მსახიობი ბურგჰარტ კლაუსნერი, რომელმაც მთავარი როლი ჩემს რამდენიმე ფილმში ითამაშა; კომპოზიტორი გიო ცინცაძე, მემონტაჟე ალექს ბაიერი...

_ ზოგიერთი კრიტიკოსის შეფასებით, თქვენი ბოლო ფილმი _ “შემოჭრა” წვრილბურჟუაზიული გერმანული საზოგადოების წინააღმდეგ მიმართული სატირაა...

_ ეს მათი შეფასებაა, რომელიც შესაძლოა, მცდარი არც არის. თუმცა ფილმის მთავარი სათქმელი, მესიჯი მეტისმეტად ვიწროა ამისთვის. პერსონაჟებს შორის საკუთარი პოზიციებისა და ბატონობისთვის უხეში და ზოგჯერ სატირული ფერებით დანახული ბრძოლა მეტისმეტად რეალურია. ეს არის მთავარი ტონალობა, რომელსაც განსაზღვრავს არა მარტო გიო ცინცაძის ბრწყინვალე მუსიკა, არამედ ხელის კამერით გადაღებული შემოდგომის რუხი ლანდშაფტის კადრებიც. მგონია, რომ მსახიობების ნამუშევარიც საინტერესო გამოვიდა. განსაკუთრებით, ბურგჰარტ კლაუსნერი და მერაბ ნინიძე მინდა აღვნიშნო. ეს არის ამ ორი ანტაგონისტის ბრძოლა, რომელთა მოჩვენებითი თავაზიანობის მიღმა საშიში აგრესიულობა იგრძნობა და იმალება.

_ იქნებ, უფრო დაწვრილებით მოგვითხროთ ამ ფილმის შესახებ.

_ ფილმი ჩემი სცენარის მიხედვით გადავიღე, მისი ბიუჯეტი მილიონ სამასი ათასი ევროა და ის გერმანულ-ავსტრიული კოპროდუქციაა. დაქვრივებული მამაკაცის, ჯოზეფის მეუღლის დასაფლავებაზე ის ორ უცნობ ადამიანს ხვდება _ ქალს, რომელიც ამბობს, რომ მისი ცოლის მეგობარია და მის ვაჟს. ჟოზეფი მათ დროებით მასთან ცხოვრებას სთავაზობს, რაზეც სტუმრებიც თანხმდებიან, თუმცა, მალე მის ცხოვრებასა და ყოველდღიურ ყოფაში ზედმეტად იჭრებიან. ყოველივე ამას კი მოვლენების დრამატული განვითარება მოჰყვება. შემოჭრის თემა ისეთივე ძველია, როგორც ადამიანის არსებობა. ვიღაცა ვიღაცის ცხოვრებაში ყოველთვის იჭრებოდა ხოლმე, თუმცა სხვადასხვა ფორმით... მგონია, რომ ეს უფრო მეტაფორაა, თუმცა ამას მაყურებელი თვითონ განსაზღვრავს. ერთი რამ შემიძლია ვთქვა, რომ “შემოჭრა” სხვა ფილმებთან შედარებით უფრო დაუნდობელი და ცინიკურია.

_ საზღვარგარეთ მცხოვრები ქართველი რეჟისორები ყოველთვის ჩივიან, რომ ვერ ახერხებენ საქართველოში ჩამოსვლას, რომ აქ ძნელია საკუთარი შემოქმედებითი ფანტაზიის რეალიზაცია...

_ “მედიატორი” და “კაცი საელჩოდან” სწორედ საქართველოში გადავიღე. როცა სოციალური და ეკონომიკური პრობლემები უფრო დალაგდება, მეტი საშუალება გამოჩნდება და უსათუოდ ჩამოვალ, შევეცდები, სტუდენტების ჯგუფიც ჩამოვიყვანო.

_ როგორც ვიცით, უკვე ახალ ფილმში მთავარ როლს ისევ ლაშა ბაქრაძე განასახიერებს.

_ დიახ, ლაშა ამჯერად არა ერთ-ერთი, არამედ მთავარი გმირია. ეს არის ტრაგიკომედია ქართველი ემიგრანტის შესახებ, რომელიც საცხოვრებლად გერმანიაში ჩადის. მას არაფერი გამოსდის და ძალიან დათრგუნულია. ამასობაში მოულოდნელად მასთან ქალიშვილი ჩამოდის და ლაშას გმირი ცდილობს, შვილს თავი ისე მოაჩვენოს, თითქოს წარმატებული ბიზნესმენია. ფილმში ძალიან ბევრი სასაცილო და ნაღვლიანი ეპიზოდია, რაც განსაზღვრავს კიდეც მის ტონალობას.

_ ამ როლზე, ალბათ, ბევრი კარგი მსახიობი იოცნებებდა, თუმცა მაინც არაპროფესიონალი ამჯობინეთ.

_ ხშირ შემთხვევაში, რეჟისორისთვის უფრო მნიშვნელოვანია ფილმში მონაწილე ადამიანი, მისი პერსონა, მისი შეხედულებები, ინტელექტი, იუმორის გრძნობა. გარდა ამისა, ლაშას იმდენად ახლოს ვიცნობ, რომ შემიძლია, წარმოვიდგინო მისი შესაძლებლობები. სცენარი სწორედ მისი გმირის გათვალისწინებით იწერებოდა.

_ როდის გამოვა ფილმი ეკრანზე? იხილავს თუ არა მას მაყურებელი თბილისის საერთაშორისო კინოფესტივალზე?

_ ფილმის დიდი ნაწილი გერმანულმა მხარემ დააფინანსა, შედარებით მცირე ნაწილი _ ეროვნულმა კინოცენტრმა, თუმცა ფილმი ბოლომდე დასრულებული არ არის. ამიტომ მას ვერ ვაჩვენებთ თბილისის კინოფესტივალზე. უფრო ბერლინში, ვენეციაში, ან ტორონტოს ფესტივალზე.

_ თქვენი ფილმების პერსონაჟები ძირითადად, ემიგრანტები, სხვადასხვა ეროვნების, სარწმუნოების, სოციალური წრის წარმომადგენლები არიან. მულტიკულტურულობა სამყაროსადმი თქვენს დამოკიდებულებას აღნიშნავს, თუ ეს შემთხვევით ხდება?

_ გერმანიაში უკვე დიდი ხანია, ვცხოვრობ და ვიცი, რას ნიშნავს ემიგრაცია. ისედაც, ევროპა მულტიკულტურული სივრცეა, სადაც ნაციონალური საზღვრები და ჩარჩოები კარგა ხანია მოიშალა. აღარ არსებობს ვთქვათ, “გერმანული” და “ფრანგული” ისტორია. ამდენად, ეს თემები ჩემთვისაც გასაგები და მისაღებია. სწორედ ამ გარემოში ვარსებობ და ვიღებ ფილმებს.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“, 6-12 ნოემბერი

FaceBook