ტონინო გუერასა და რუსტამ ხამდამოვის ლითოგრაფიული ნამუშევრები თბილისში

 გორგასლის ქუჩაზე მდებარე გალერეა Akhundov House ამ დღეებში ორი გამოჩენილი ხელოვანის _ იტალიელი მწერლის, სცენარისტის, მხატვრის ტონინო გუერასა და რუსი კინორეჟისორის, მოდელიერისა და მხატვრის, რუსტამ ხამდამოვის გამოფენას მასპინძლობს. გამოფენის ორგანიზატორია მირზა ფათალი ახუნდოვის სახელობის აზერბაიჯანის კულტურის ცენტრი. წარმოდგენილი 30-მდე ფერწერული და ლითოგრაფიული ნამუშევარი იმის საუკეთესო დადასტურებაა, რომ დიდი ადამიანები ზოგჯერ უძეგლოდ  იკარგებიან, მაგრამ მაინც ასწრებენ, სხვადასხვა მუზებს ერთდროულად ემსახურონ!

გამოფენა, სახელწოდებით “ორი მუზის მსახური”, ალბათ, კონკრეტულ და გასაგებ ასოციაციებს აღუძრავთ კინოსა და მხატვრობით მოწამლულებს. ორივე ხელოვანს _ ტონინო გუერასა და რუსტამ ხამდამოვს ხომ სწორედ კინო და ფერწერა აერთიანებთ. მათი ფერწერული თუ ლითოგრაფიული ნამუშევრები ქმნის პოეტური კინოს თითქმის მაგიურ და რბილი, სევდიანი ირონიით ჩამოქნილ ხატებს, რომელიც თქვენს თვალწინ ცოცხლდება და რომელთა დავიწყება შეუძლებელია.

გუერა უფრო გულწრფელი, ლირიკოსი პოეტია, ხამდამოვი _ განწყობით შთაგონებული ჩანახატების ავტორი; პირველს საგნებსა და ატმოსფეროში ჩაკარგული ადამიანები აინტერესებს, მეორეს პირიქით _ ადამიანებს მორგებული სამოსი, საგნები და ატმოსფერო; პირველი სანგვინიკია, მეორე _ მელანქოლიკი... და მიუხედავად ამისა, განსხვავებულები, მაგრამ რაღაცით ერთმანეთის მსგავსი მხატვრები არიან. ეს მათ ლითოგრაფიულ ნამუშევრებშიც იგრძნობა.

დიდი იტალიელი ხელოვანი ტონინო გუერა ლამის მსოფლიო კულტურის ნაწილია: სცენარისტი, მხატვარი, არქიტექტორი, პოეტი, მოქანდაკე, რომელსაც ზოგჯერ აღორძინების ხანის  ხელოვანსაც უწოდებენ. რომ არ ყოფილიყო გუერა, შესაძლოა, არ ყოფილიყო ისეთი დიდი მოვლენა კინოს ისტორიაში, როგორიც იტალიური ნეორეალიზმია. სწორედ გუერა იყო ფელინის, ვისკონტის, ანტონიონისა და სხვა ცნობილი რეჟისორების ფილმების სცენარების უცვლელი ავტორი ან თანაავტორი. მისი სცენარების მიხედვით გადაღებულია არა მხოლოდ  სრულმეტრაჟიანი მხატვრული, არამედ მოკლემეტრაჟიანი, მულტიპლიკაციური და დოკუმენტური ფილმები.

კინოსცენარების გარდა, ტონინო გუერა წერდა ლექსებსა და მოთხრობებს. ხელოვანთა წრისთვის კარგადაა ცნობილი მისი მხატვრობაც. კინოს დიდოსტატს უფრო ნაივურ-პოეტური ჟანრი მიესადაგება, რაც, ალბათ, ლოგიკურია, რადგან, მისი ნახატებიც ისეთივეა, როგორიც მთელი მისი დანარჩენი შემოქმედება: ფერადი, ფეერიული, პოეტური, ირონიული, ზღაპრული... და ის მთლიანად გაჟღენთილია ჰუმანიზმით. სწორედ ამ მრავალმხრივობის გამო უწოდეს კინოს მაესტროს “კაცი, რომელსაც წუთში 100 იდეა ებადება”!

იტალიის ათამდე ქალაქში ტონინო გუერას ესკიზების მიხედვით არაერთი შადრევანია გაკეთებული. ისინი უაღრესად საინტერესოა, პოეტის სულის, მისი ხილვების გამოძახილი. მაგალითად, ერთი მათგანი მფრინავი ხალიჩაა, რომელიც წყლის ჭავლის ღრუბლებზე მიფრინავს, მეორე _ ტოტებდაჭრილი ბრინჯაოს ხეა, რომლის ვარჯიც წყლისგან იქმნება... მოკლედ, დიდი რეჟისორი, ფედერიკო ფელინი ტყუილად არ ამბობდა მასზე: “ტონინოს გარეშე “ამარკორდიდან” არაფერი დარჩებოდა”.

პარადოქსია, მაგრამ დაგვიანებული აღიარების მიუხედავად, რუსტამ ხამდამოვი რუსული კინოს ნამდვილი “განდეგილია”. არა მხოლოდ იმიტომ, რომ მისი შემოქმედება 70-80-იან წლებში, საბჭოეთში გვარიანად გაქურდეს (განსაკუთრებით ნიკიტა მიხალკოვმა, რომლის ფილმი “სიყვარულის მონა”, ფაქტობრივად, ხამდამოვის “ესთეტიკური რეცეპტითა” და მხატვრობით არის გადაღებული), არამედ იმიტომაც რომ ხამდამოვი _  “ჭირვეული ესთეტი”, ვერაფრით მოერგო საბჭოთა კინემატოგრაფსა და კინოგაქირავებას.

სხვათა შორის, სწორედ იმ პერიოდში, 70-იანი წლების ბოლოს ის თბილისში ცხოვრობდა და მის შემოქმედებაზე გარკვეული გავლენა მოახდინა ქართულმა კინომ და განსაკუთრებით სერგო ფარაჯანოვმა. შემთხვევითი არ არის, რომ რუსი კინოკრიტიკოსები რუსტამ ხამდამოვს “რუსული კინოს ფარაჯანოვსაც უწოდებენ”.

შედარებით მოგვიანებით, უკვე 90-იანი წლების დასაწყისში მან  გადაიღო ფილმი “ანა კარამაზოფ” _ ფრანგული კინოს ცოცხალი ლეგენდის,  ჟანა მოროს მონაწილეობით.  აღსანიშნავია, რომ ამ ფილმის შექმნასა და დაფინანსებაში ცნობილი სცენარისტი, სერჟ ზილბერმანიც მონაწილეობდა _ ლუის ბუნუელის ფილმების სცენარის ავტორი. 2005 წელს ხამდამოვმა მისთვის დამახასიათებელი მანერიზმით აღბეჭდილი ფილმი “ვოკალური პარალელები” გადაიღო (რენატა ლიტვინოვას მონაწილეობით), ხოლო 2010 წელს “ბრილიანტები, ქურდობა” _ რუსული ბალეტის ვარსკვლავის, დიანა ვიშნევას მონაწილეობით.

...როგორც გალერეა Akhundov House -ის არტ-დირექტორი, არჩილ ბეჟანიშვილი ამბობს, “შუქი ქრება და ქაღალდზე (ტილოზე) ჩნდება მხატვრული სახეები, რომელთა შემქმნელები ბრწყინვალე ოსტატები არიან. მათ მთელი თავისი სიცოცხლე კინოს ზღაპრულ სამყაროს მიუძღვნეს”. ეს სამყარო თქვენც შეგიძლიათ იხილოთ; გამოფენა კვირის ბოლომდე გასტანს.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“ 30 ოქტომბერი -5 ნოემბერი

FaceBook