დუდანა მაზმანიშვილი: “ჩემთვის მთავარი სტიმულია მუდმივი წინსვლა და მუსიკის ძიება”

ნიჭიერი, ლამაზი და მოკრძალებული

ცნობილ ქართველ მუსიკოსებს შორის, რომლებიც დღეს მსოფლიოს  საკონცერტო დარბაზებს იპყრობენ, ახალგაზრდა პიანისტი დუდანა მაზმანიშვილი მართლაც გამორჩეულია. მისი ბოლოდროინდელი წარმატებები შთამბეჭდავია: პარიზში, ნიკოლაი რუბინშტაინის სახელობის პიანისტთა საერთაშორისო კონკურსის გრან-პრი, ვაშინგტონის პიანისტთა საერთაშორისო კონკურსის მთავარი პრიზი; ფერუჩო ბუზონის პიანისტთა საერთაშორისო კონკურსის ლაურეატი, აუგუსტ ევერდინგის სახელობის პრიზი მიუნხენში...

დუდანა სამი წლის ასაკში მუსიკას უსმენდა და მარტივ მელოდიებს უკრავდა კიდეც, ხოლო რვა წლისამ, ორკესტრთან ერთად, მოცარტის საფორტეპიანო კონცერტი შეასრულა. სწავლობდა მუსიკალურ ათწლედში _ დედის, ცნობილი პედაგოგის, თამარ აფაქიძის მკაცრი და ობიექტური მეთვალყურეობით. მისი ბაბუა, სახელოვანი მეცნიერი, ისტორიკოსი, არქეოლოგი ანდრია აფაქიძე იყო, მამა _ დავით მაზმანიშვილი არქიტექტორი. სწავლობდა მიუნხენში, უმაღლეს მუსიკალურ სკოლაში; სახელოვანი პიანისტის ელისო ვირსალაძის კლასში, რომელმაც მისი, როგორც პიანისტის ჩამოყალიბებაზე დიდი გავლენა მოახდინა.

სწორედ მიუნხენში შეასრულა პირველად რახმანინოვის მესამე საფორტეპიანო კონცერტი, რომელმაც პუბლიკასაც და მუსიკის კრიტიკოსებსაც საამო ესთეტიკური შოკი მოჰგვარა. 2007 წლის ნოემბერში გამართა კონცერტი ნიუ-იორკის ლეგენდარულ Carnegie Hall-ში. ჩამწერმა სტუდია OEHMS-მა გამოსცა დუდანას პირველი ალბომი ბახის, ბუზონის, ლისტისა და რახმანინოვის შესრულებით. მოგვიანებით ეს ალბომი გერმანული კლასიკური რადიოს BR4-ის ფავორიტადაც დაასახელეს და მასში შესული ნაწარმოებები დღემდე ჟღერს ამ ძალიან პოპულარული რადიოსადგურით.

2009 წელს კი ბრიტანულმა ჟურნალმა International Piano-მ დუდანა მაზმანიშვილი წლის საუკეთესო ამომავალ ვარსკვლავად დაასახელა. დუდანა მაზმანიშვილი სოლო კონცერტებს მართავს ბერლინის, მიუნხენის, ვენის, პარიზის ცნობილ საკონცერტო დარბაზებში. ასევე ამერიკაში, პრესტიჟულ “როკფელერ ცენტრში”. მის შემოქმედებას თითქოს ახალი ფერები, სიღრმე და არტისტულობა ემატება. იცვლება ხასიათი და განწყობა, პიროვნული დამოკიდებულება მუსიკისადმი, მაგრამ უცვლელი რჩება “მომავლის პიანისტის” იმიჯი და სტატუსი _ ლეგენდარული პიანისტისა და პედაგოგის, ელისო ვირსალაძის მოწაფე.

_ საკონცერტო დარბაზები, კონკურსები, აღიარება, წარმატება,  გარკვეული რეკლამა... ეს ყველაფერი მუსიკოსის ცხოვრების თანამდევი ნაწილია. თქვენზე როგორ გავლენას ახდენს წარმატება? ხელის შემშლელია თუ პირიქით, გარკვეულ სტიმულს გაძლევთ?

_ მუსიკოსს პირველ რიგში მუსიკა, შემოქმედება უნდა აინტერესებდეს, რადგან ესაა მთავარი. აღიარება და გადაჭედილი დარბაზები მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ პუბლიკას დღეს სჭირდები. ხვალ შესაძლოა, ასე აღარ მოხდეს; შეიძლება შეიცვალოს გემოვნება, მოდა, კრიტიკა... ამიტომ მუდამ მზადყოფნასა და ფორმაში უნდა იყო. რეკლამა და მუსიკოსის “კარგად გაყიდვა” უკვე სხვა პროცესია, მნიშვნელოვანი, მაგრამ არა უშუალოდ მუსიკოსზე დამოკიდებული. არა მგონია, რომ ზედმეტი ხმაური, რეკლამა რამეში ხელს მიშლიდეს, ისევე როგორც, ვთქვათ, შედარებით წარუმატებელი კონცერტი. ჩემთვის მთავარი სტიმული არის მუდმივი წინსვლა და ძიება. წარსული გამარჯვების ხარჯზე დიდხანს ვერ იარსებებ, გამუდმებით უნდა ამტკიცო, რომ შენი ხელოვნება აწმყოში არსებობს.

_ მიუნხენის უმაღლეს სკოლაში სახელოვანი პიანისტის, ელისო ვირსალაძის კლასში სწავლობდით. მანამდე დაამთავრეთ თბილისის კლასიკური გიმნაზია, ასევე ნიჭიერთა ათწლედი. საინტერესოა თქვენი დამოკიდებულება პედაგოგებთან _ დედასთან, თამარ აფაქიძესთან და ცხადია, ელისო ვირსალაძესთან.

_ დავამთავრე თბილისის კლასიკური გიმნაზია, შემდეგ მუსიკალური ათწლედი. ჩემი პირველი პედაგოგი იყო დედა _ თამარ აფაქიძე; მკაცრი და მომთხოვნი სწორედ ჩემ მიმართ. ამან გარკვეული იმუნიტეტიც კი გამომიმუშავა ხმაურისა და წარმატების მიმართ. მიუნხენის უმაღლეს მუსიკალურ სკოლაში ვსწავლობდი, ელისო ვირსალაძის კლასში. ეს ძალიან დიდი სკოლა იყო ჩემთვის. ადვილი ნამდვილად არ ყოფილა მარტო ცხოვრება, ყოფითი პრობლემების მოგვარება და თან მუსიკაზე ფიქრი. თუმცა ადრე თუ გვიან ამ პრობლემის წინაშე დადგომა ყველა მუსიკოსს უწევს. ძალიან გამამდიდრა ქალბატონ ელისოსთან ურთიერთობამ. ის დიდ მოთხოვნებს უყენებს ყველა მის მოსწავლეს და პირველ რიგში, საკუთარ თავს. სწორედ ამით არის ყველასგან გამორჩეული. ბუნებრივია, როცა მის კლასში სწავლობ, ეს თვისებები გადამდებია და უფრო მომთხოვნი ხდები საკუთარი თავის მიმართ...

_ ცხადია, ისეთი დიდი მუსიკოსისგან, როგორიც ელისო ვირსალაძეა, ბევრი რამ შეიძლება ისწავლო. მისი პიანიზმის მაგია ზოგჯერ უხილავი, შეუძლებელი და მიუწვდომელიც კია. ამაში მელომანები არაერთხელ დარწმუნდნენ თელავის მუსიკალურ ფესტივალზეც...

_ ძალიან გამამდიდრა ქალბატონ ელისოსთან ურთიერთობამ. მიუხედავად იმისა, რომ მკაცრია და დიდ მოთხოვნებს უყენებს საკუთარ თავსაც და მოსწავლეებსაც, ის სინამდვილეში მგრძნობიარე და ძალიან გულისხმიერი ადამიანია. ალბათ, ყველა ცნობილი მუსიკოსისა და პედაგოგისგან გამორჩეული. როცა მასთან სწავლობ, ეს თვისებები _ სიმკაცრე, ერთგვარი ასკეტურობა და ამავე დროს, გულისხმიერება და სითბო გადამდებია, ამიტომ უფრო მომთხოვნი ხდები საკუთარი თავის მიმართაც. თუმცა ზოგჯერ საშემსრულებლო ტექნიკისადმი პედანტური მიდგომა ახასიათებს. ქალბატონ ელისოს პიანისტის აუცილებელ თვისებად მიაჩნია კომპოზიტორის, მუსიკისა და სტილის განსაკუთრებული გრძნობა.

_ თქვენ ცნობილი მეცნიერის, ანდრია აფაქიძის შვილიშვილი ხართ. ალბათ, ბაბუას ხშირად დაჰყვებოდით არქეოლოგიურ ექსპედიციებში? რა გავლენა მოახდინა მან თქვენზე?

_ როცა ანდრია აფაქიძის შთამომავალი ხარ, ეს თავისთავად  ბევრ რამეს ნიშნავს. დღესაც მაინტერესებს არქეოლოგია. სამწუხაროდ, იმდენად დაკავებული ვიყავი მიუნხენში სწავლის პერიოდში, რომ დიდი სურვილის მიუხედავად, პარალელურად მაინც ვერ ჩავაბარე არქეოლოგიის ფაკულტეტზე. ბედის ირონიით, კონსერვატორიისა და მიუნხენის უნივერსიტეტის ანტიკური არქეოლოგიის ფაკულტეტის შენობები ერთმანეთის გვერდით მდებარეობს. მუსიკაში ჭეშმარიტების ძიება რაღაცით ჰგავს არქეოლოგიური გათხრების პროცესს. ბაბუას ხშირად დავყავდი ექსპედიციაში და, მიუხედავად იმისა, რომ ყველას მიმართ მკაცრი იყო, ჩემთან _ მუდამ თბილი და საყვარელი. ხშირად მასეირნებდა და მეთამაშებოდა, რის გამოც დედა საყვედურობდა, ზედმეტად ანებივრებო.

_ მამა? მისგან რა ისწავლეთ?

_ მამა, დავით მაზმანიშვილი არქიტექტორი იყო. მისგან  კონსტრუქციის, აზროვნებისა და სიზუსტის მნიშვნელობა ვისწავლე. ასევე ცნობილი ფრაზა, რომელიც მის ცხოვრებას მუდამ თან სდევდა და რომელიც მეც ყოველთვის მახსოვს: “არქიტექტურა _ ეს არის გაყინული მუსიკა”.

_ მიუნხენის პერიოდის შემდეგ თქვენს ცხოვრებაში გაჩნდა ჯერომ როუზი: ჭკვიანი პედაგოგი, დახვეწილი მუსიკოსი და საფორტეპიანო ფესტივალის ორგანიზატორი...

_ დიახ, ჯერომ როუზი ნიუ-იორკის საფორტეპიანო მუსიკის ფესტივალის დამაარსებელი და ორგანიზატორია. პირველად მან ნიუ-იორკში მომისმინა და მაშინვე დამპატიჟა ფესტივალზე. ამან ჩემს ცხოვრებაში ბევრი რამ შეცვალა. პირველ რიგში, ძალიან დამეხმარა მუსიკალური კონტაქტების დამყარებაში. ნიუ-იორკში რამდენიმე წლით დარჩენა შემომთავაზა და ამ ხმაურიან, კულტურული მოვლენებით სავსე ქალაქში ბევრი რამ ვისწავლე. შეიძლება ითქვას, რომ ეს ჩემთვის გადამწყვეტი აღმოჩნდა. ჯერომ როუზის მიერ დაარსებული ფესტივალი საუკეთესო სკოლაა და იქ, სადაც რამდენიმე წლის წინათ მასტერკლასებს მსოფლიოს საუკეთესო მუსიკოსები ატარებდნენ, ახლა მეც მომეცა ყოველწლიური მასტერკლასის გამართვის საშუალება, რომ არაფერი ვთქვათ კონცერტებზე.

_ როგორც პიანისტი, რომელ საშემსრულებლო სკოლას მიაკუთვნებთ საკუთარ თავს?

_ სიმართლე გითხრათ, ძნელია ასე პირდაპირ და გადაჭრით მუსიკოსების კლასიფიკაცია. ყველა პიანისტი საკუთარ ხელწერამდე, საკუთარ სკოლამდე თავისი ბიოგრაფიით, ინდივიდუალობითა და რაც მთავარია, პედაგოგის გავლენით მიდის. ჩემს თავს უფრო გერმანულ საფორტეპიანო სკოლას მივაკუთვნებდი. თუნდაც იმიტომ, რომ ჩემი პედაგოგი, ელისო ვირსალაძე ლეგენდარულ ჰენრიჰ ნეიგაუზთან სწავლობდა, რომელიც თავად გერმანული სკოლის წარმომადგენელი იყო. იგივე შეიძლება ითქვას ჯერომ როუზის შესახებ. ცოტა ხუმრობით რომ ვთქვა, ამ “გერმანულ ძირებს” ფერენც ლისტის ვირტუოზობამდე თუ არა, კლარა შუმანის საშემსრულებლო ხელოვნებამდე მივყავართ.

_ ალბათ, როგორც ყველა პიანისტს, თქვენც გაქვთ საყვარელი შემსრულებლებისა თუ კომპოზიტორების მოკრძალებული სია?

_ რასაკვირველია, მყავს საყვარელი შემსრულებლები. პირველ რიგში, მეოცე საუკუნის პირველ ნახევარში მოღვაწე პიანისტის, სოლომონ კატნერის შესახებ მინდა აღვნიშნო, რომელიც, სამწუხაროდ, მსმენელისთვის ნაკლებადაა ცნობილი. შესაძლოა, ეს მეორე მსოფლიო ომმა და მისმა პიროვნულმა თავისებურებებმა განაპირობა. სოლომონ კატნერი თავის თავში ჩაკეტილი, თავშეკავებული და მოკრძალებული ბუნების ადამიანი იყო. სხვათა შორის, მისი პედაგოგი მატილდა ვერნი თავად კლარა შუმანის მოსწავლეა. ასევე მაინტერესებს ანი ფიშერის შემოქმედება, რომელსაც ძალიან ვაფასებ.

ჩემთვის მნიშვნელოვანია მუსიკალური ნაწარმოების ფორმისა და სისადავის გრძნობა, რაც პირდაპირ უკავშირდება ანალიზისა და სიღრმეში წვდომის უნარს. და ეს ყველაფერი კარგად იგრძნობა სწორედ ანი ფიშერის მიერ შესრულებულ მოცარტის, ბეჰთოვენისა თუ შუმანის სონატებში. ჩემს სიაში, ასე რომ ვთქვათ, საპატიო ადგილი უჭირავთ: მოაზროვნე დინუ ლიპატის, რომელიც ინტელექტუალური დაკვრით გამოირჩევა, რეფორმატორ ალფრედ კორტოს და გენიალურ იმპროვიზატორსა და შემსრულებელს, ფერუჩო ბუზონის.

ცალკე და ვრცელი საუბრის თემაა ჩემი საყვარელი კომპოზიტორები. პირველ რიგში, ესენი არიან ბახი, შუბერტი და შოსტაკოვიჩი. მაგალითად, ბახი ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, რომ საკრავები ადამიანების ხმებს ჰგვანან და ასევე მოიაზრებს მათ საკუთარ პოლიფონიურ ნაწარმოებებში.

_ თქვენი აზრით, მუსიკალური ნაწარმოების შესრულებისას რა არის უმთავრესი?

_ ყველაზე მნიშვნელოვანია კათარზისი. ეს მხოლოდ განცდის, ან ემოციის უპირველეს მნიშვნელობას არ გულისხმობს. კათარზისი ხელოვნების ცხოვრებასთან თანაზიარებას, რეალობის ხილულ თუ უხილავ შეგრძნებად გარდაქმნას გულისხმობს. მჯერა, რომ ხელოვნებაში ყოველთვის იარსებებს მოაზროვნე მუსიკოსის ცნება.

_ ცნობილ მუსიკოსთაგან ვისთან ისურვებდით დაკვრას?

_ პირველ რიგში, დირიჟორ გუსტავო დუდამელთან. მე მგონი, სასაცილო და სასიამოვნო უნდა იყოს დუდანასა და დუდამელის ტანდემი!

_ სექტემბრიდან, საკონცერტო მოღვაწეობის პარალელურად, თქვენ ბერლინში, დიპლომატიურ სამსახურშიც გიწევთ ყოფნა. ცნობილია, რომ საზოგადოებასთან და პრესასთან ურთიერთობისა და ასევე კულტურის საკითხებში მრჩეველი გახდით. ხომ არ შეგიშლით ეს ხელს შემოქმედებაში?

_ არა მგონია, ამგვარმა “საკანცელარიო სამუშაომ” პიანისტობაში ხელი შემიშალოს, მით უმეტეს, რომ პრესასთან და საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში მუშაობის გამოცდილება უკვე მაქვს. სოციალურისა და კულტურულის გარდა, ეს მნიშვნელოვანი პოლიტიკური საკითხიცაა. ჯერ კიდევ 2008 წელს, რუსეთ-საქართველოს ომის დროს, საქართველოში ვიყავი და მივხვდი, რომ აუცილებლად რაღაც უნდა გამეკეთებინა დასავლეთში ჩვენს შესახებ სწორი საზოგადოებრივი აზრის ჩამოსაყალიბებლად. ამიტომ ხელიდან არ ვუშვებდი შესაძლებლობას, ჩემი ნაცნობობა და კონტაქტები  გამომეყენებინა _ ხელოვნების სფეროდან დაწყებული, პოლიტიკური წრეებითა და მედიით დამთავრებული.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“ 30 ოქტომბერი -5 ნოემბერი

FaceBook