ცეკვის, სხეულისა და ფოლკლორის ძიებაში

მარიამ ალექსიძე: “ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ქართული ცეკვის ელემენტებისა და თანამედროვე ქორეოგრაფიის შერწყმა”

 შეიძლება ითქვას, რომ მარიამ ალექსიძე პირველი ქართველი ქალი-ქორეოგრაფია, რომელიც სახელგანთქმული მამის, ქორეოგრაფ გოგი ალექსიძის შემოქმედებით გზას განაგრძობს. თავის დროზე გოგი ალექსიძემ გამორჩეული საბალეტო სპექტაკლები დაუდგა ბალეტის ისეთ სახელგანთქმულ ვარსკვლავებს, როგორებიც იყვნენ: მიხეილ ბარიშნიკოვი, ნატალია მაკაროვა, დიანა ვიშნევა.

 მარიამ ალექსიძე ვახტანგ ჭაბუკიანის სახელობის ქორეოგრაფიულ სასწავლებელში სწავლობდა, სადაც კლასიკური ქორეო-განათლება მიიღო. 16 წლის ასაკში ლოზანის საერთაშორისო კონკურსში მონაწილეობის შემდეგ, ციურიხის საბალეტო სკოლის დირექტორებმა სწავლის გასაგრძელებლად ციურიხის საბალეტო სკოლაში მიიწვიეს. სწავლობდა თანამედროვე ცეკვას, მოდერნ-ბალეტს, თანამედროვე ცეკვის სხვადასხვა მიმდინარეობას ასევე, ნეოკლასიკურ სტილს, რომელიც სახელოვან ჯორჯ ბალანჩინის სახელს უკავშირდება. წარმატებით გაიარა ფლამენკოს ცეკვის მასტერკლასი ცნობილ მოცეკვავესთან, ნინა კორტისთან. ცეკვავდა ციურიხის  ოპერისა და ბალეტის თეატრში, რომელიც ევროპაში ერთ-ერთი საუკეთესო დასია.

 მამის, გოგი ალექსიძის მოსკოვში გარდაცვალების შემდეგ, მარიამი საქართველოში ბრუნდება. მუშაობს, როგორც დამოუკიდებელი ქორეოგრაფი. 2008-2013 წლებში დგამს ორიგინალური ფორმით გამორჩეულ წარმოდგენებს: “დოვინ-დოვენ-დოვლი”, “აჭარპანი”, “ალვა”. ამავე პერიოდში, როგორც მოცეკვავე, საგასტროლოდ მიწვეული იყო გერმანიაში, ავსტრიაში, შვეიცარიაში, ესპანეთში...

 პარადოქსია, რომ არტისტულად უაღრესად განებივრებულ საქართველოში ქალი-ქორეოგრაფები არ არსებობდნენ. ანუ, მარტა გრეჰემი, პინა ბაუში და ტრიშა ბრაუნი _ ეს ლეგენდარული სახელები, ჩვენთვის მხოლოდ შორეულ და მიუღწეველ  სახელებად რჩებოდა. ასე რომ, დღესაც, როდესაც მსოფლიოში უამრავი ქალი-ქორეოგრაფი მუშაობს, მარიამ ალექსიძე ჩვენთვის სასიამოვნო გამონაკლისად რჩება.

_ როდესაც საქვეყნოდ აღიარებული ქორეოგრაფის შვილი ხარ და ისევ ბალეტსა და ქორეოგრაფის პროფესიას ირჩევ, ეს მინიმუმ საპასუხისმგებლო ტვირთია. გოგი ალექსიძის ავტორიტეტი და გავლენა გამხნევებთ თუ უფრო დამთრგუნველად მოქმედებს? არ გიშლიდათ ხელს ცნობილი მამის შვილობა?

_ თავიდანვე მინდა ვთქვა, რომ მამის, გოგი ალექსიძის აღიარება და წარმატება  ჩემთვის მხოლოდ სტიმული იყო საბალეტო ხელოვნების შესასწავლად. ბავშვობიდან გაცნობიერებული მქონდა, რას ნიშნავს, იყო ცნობილი ხელოვანების გვარის გამგრძელებელი. ერთი მხრივ, ეს დიდი პასუხისმგებლობაა და აადვილებს პირველ ნაბიჯებს, მაგრამ შემდეგი გამოცდილება ორმაგად საპასუხისმგებლოა.

როდესაც მამა ცოცხალი იყო, ჩემთვის დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, მასთან, როგორც მოცეკვავეს, მემუშავა. ასე რომ, თავიდან ქორეოგრაფობაზე არც კი მიფიქრია. შესაძლოა, არც მეფიქრა, რომ არა მისი ცხოვრების უკანასკნელი, რთული პერიოდი. მისი გარდაცვალების შემდეგ თავისდაუნებურად გამიჩნდა სურვილი, ჩემი შესაძლებლობა უკვე ქორეოგრაფიაში გამომეხატა. ეს უცნაური გრძნობაა. თითქოს მისი ენერგია გადმომეცა, რათა ახალი და რთული პროფესია ღირსეულად გამეგრძელებინა. სხვათა შორის, 5 ოქტომბერს თეატრ “ფაბრიკაში” თანამედროვე ცეკვისა და ექსპერიმენტული ხელოვნების სამხრეთ კავკასიური ფესტივალის ორგანიზატორებმა მამის, გოგი ალექსიძის შემოქმედებისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო კონფერენცია მოაწყვეს.

_ როგორ ერწყმის ან ეწინააღმდეგება კლასიკური ქორეოგრაფიული განათლება  თანამედროვე ბალეტს. თქვენ სწავლობდით თბილისის ქორეოგრაფიულ სასწავლებელში, მოგვიანებით უკვე მოსკოვში. შემდეგ ციურიხის საბალეტო დასში ცეკვავდით. რა განსხვავებას ხედავთ კლასიკურ და თანამედროვე ქორეოგრაფიას შორის?

_ მიღებული მაქვს როგორც მყარი, კლასიკური საბალეტო განათლება, ასევე საკმაოდ დიდი ცოდნა თანამედროვე ცეკვის სფეროში, ეს უკვე მოგვიანებით, ევროპაში. საერთოდ, რაც უფრო მეტი ცოდნა გაქვს, არჩევანიც შესაბამისად მეტია. ვფიქრობ, რომ ეს ორივე მიმდინარეობა ერთმანეთს ერწყმის, ავსებს და ავითარებს. აუცილებელია კლასიკური ბალეტის შენარჩუნებაც და დროსთან ერთად, თანამედროვე ცეკვის მუდმივი განვითარებაც.

_ სამწუხაროდ, თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრი უკვე სამი წელი, სარემონტო სამუშაოების გამო დახურულია, სად და როგორ ატარებთ რეპეტიციებს?

_ ვმუშაობ, როგორც დამოუკიდებელი ქორეოგრაფი და ჩემდა საბედნიეროდ, დიდი ხელშეწყობა მაქვს რუსთაველის თეატრის მხრიდან, იმისთვის, რომ განვახორციელო ჩემი დადგმები, რაც ახალგაზრდა ხელოვანისთვის დიდი სტიმულია. ბოლო პერიოდში მქონდა რამდენიმე სპექტაკლის პრემიერა _ სწორედ რუსთაველის თეატრის დიდ სცენაზე. ასევე, ჩემი ახალი სპექტაკლით “ალვა” ზაფხულში ვმონაწილეობდი თანამედროვე ცეკვისა და ექსპერიმენტული ხელოვნების სამხრეთკავკასიურ ფესტივალში.

_ არის თუ არა მთავარი ხელშემშლელი პირობა თეატრალურ უნივერსიტეტში ქორეოგრაფიის სპეციალობის არარსებობა?

_ 1999 წელს მამამ, გიორგი ალექსიძემ თეატრალურ ინსტიტუტში საბალეტმაისტერო ფაკულტეტი დააარსა და ორი წარმატებული სტუდენტი გამოუშვა. თუმცა შემდგომში ამ ფაკულტეტზე მიღება რატომღაც შეწყდა. 2009 წელს მამას უნიკალური, ქორეოგრაფების აღზრდის მეთოდური პროგრამის საფუძველზე, კონსერვატორიაში დაარსდა ქორეოგრაფ-რეპეტიტორების მომზადების უმაღლესი პროფესიული პროგრამა, რომლის პირველი კურსდამთავრებულიც მე ვარ. ამჟამად სიტუაცია საკმაოდ რულია, რადგან თანამედროვე ქორეოგრაფების აღზრდა-განათლება თეატრალურ უნივერსიტეტში რეალურად არ ხდება.

_ რიგი მიზეზების გამო ჩვენი მაყურებლის აღქმა დაკავშირებულია მხოლოდ კლასიკურ ქორეოგრაფიასთან. თქვენი ბოლოდროინდელი ქორეო-ოპუსები _ “აჭარპანი” და “ალვა” კი, პირიქით, სწორედ ქორეოგრაფიის თანამედროვე ხედვას უკავშირდება. რაში ხედავთ პრობლემას?

_ საქართველოში პუბლიკა მართლაც, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, გაზრდილია კლასიკურ რეპერტუარზე. თუმცა ნეოკლასიკური და ავანგარდული საბალეტო დადგმები საქართველოში ჯერ კიდევ მაშინ ხორციელდებოდა, როდესაც საბჭოთა კავშირში ნაკლებად ან აკრძალულიც კი იყო. თანამედროვე ცეკვა _ ჩონტემპორარყ დანცე დასავლეთში დაიბადა, განვითარდა და მაღალ მწვერვალს მიაღწია, ჩვენ კი ეს პროცესი ძალიან გვიან დავიწყეთ. ჩემი სპექტაკლებიც ყველასთვის ადვილი აღსაქმელი არ არის, მაგრამ შეუძლებელია თანამედროვე ადამიანის აღქმა არ უკავშირდებოდეს თანამედროვე ქორეოგრაფიის ფორმებს, საშუალებებსა და გამომსახველობით მრავალფეროვნებას. იმედი მაქვს, რომ ოპერისა და ბალეტის შენობის რემონტის შემდეგ მაყურებლის ინტერესი უფრო გაღრმავდება და ნელ-ნელა მეტი ინტერესი გაჩნდება.

_ რამდენად მნიშვნელოვანია თქვენი შემოქმედებისთვის ეროვნული და ეთნოგრაფიული კონტექსტი?

_ ცხადია, ეროვნული და ეთნოგრაფიული კონტექსტი ჩვენს საბალეტო ხელოვნებაში მნიშვნელოვანი იყო ჩემამდეც, ისეთი დიდი ქორეოგრაფებისთვის, როგორებიც იყვნენ ვახტანგ ჭაბუკიანი და გიორგი ალექსიძე. გარკვეულწილად მე მათი ხაზის  გამგრძელებელი ვარ. ასევე, უდიდეს საზრდოს ვპოულობ ქართულ ფოლკლორში, ქართულ მუსიკალურ თემებში, რაც ინსპირაციის შესანიშნავი წყაროა. ძალიან მაინტერესებს ქართული ცეკვის ელემენტებისა და თანამედროვე ქორეოგრაფიის შერწყმა, რაც უკვე თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემი ხელწერაც კი გახდა.

_ ხომ არ იქნება უკეთესი, რომ თანამედროვე ქორეოგრაფიის პოპულარიზაციისთვის რაიმე ფესტივალი დაარსდეს. თუ არსებობს ასეთი ნება?

_ სწორედ თანამედროვე ცეკვის განვითარებისა და პოპულარიზაციისთვის 2013 წელს, მარინე მიზანდარის, თამუნა გურჩიანის, ნინო კაზალიკაშვილისა და ხათუნა მზარელუას მიერ დაარსებულმა “პლატფორმა ცვლილებებისთვის”, შვეიცარიის განვითარების ფონდის მხარდაჭერით დააარსა სამხრეთკავკასიური თანამედროვე ცეკვისა და ექსპერიმენტული ხელოვნების ფესტივალი თბილისში. ზაფხულში ფესტივალში მივიღე მონაწილეობა, როგორც ქორეოგრაფმა, მომავალ წელს კი  ფესტივალის სამხატვრო ხელმძღვანელად ვარ მიწვეული. ცხადია, რომ თანამედროვე ცეკვის განვითარების პროცესებში ვმონაწილეობ და მომავალშიც ასე გავაგრძელებ.

_ მაინც, რა ძირითადი ხელისშემშლელი მიზეზი არსებობს თქვენი და თქვენი თანამოაზრეებისათვის?

_ ჩემთვის ამ ეტაპზე სირთულეს წარმოადგენს ის, რომ არ არსებობს სტაბილური დასი, ვისთანაც ვიმუშავებ.  სპექტაკლებს ვდგამ მხოლოდ ცალკეული პროექტის ფორმით. ასევე ვფიქრობ, რომ მეტი ყურადღება და მხარდაჭერა სჭირდებათ სხვა ახალგაზრდა მოცეკვავეებსა და ქორეოგრაფებს.

_ შეგიძლიათ, მოკლედ გვითხრათ, რა არის თანამედროვე ქორეოგრაფიის ძირითადი მიზანი? ან როგორც ახლა იტყვიან, რა არის მთავარი მესიჯი.

_ თანამედროვე ხელოვნებას ქმნის თანამედროვე ადამიანი და შესაბამისად, ამით ეხმაურება დღევანდელობას. თუმცა ყველა შემოქმედს თავისი მიზანი და სათქმელი აქვს, რაც ბევრ რამეზეა დამოკიდებული. ჩემი აზრით, თანამედროვე ქორეოგრაფს უნდა შეეძლოს, ნებისმიერი თემა თანამედროვე ქორეოგრაფიული აზროვნებით და ხერხებით გადმოსცეს.

_ როდის ნახავს მაყურებელი თქვენს ახალ დადგმებს? როგორია თქვენი უახლოესი გეგმები და სად შეიძლება ნახოს მაყურებელმა თქვენ მიერ დადგმული სპექტაკლი?

_ რუსთაველის თეატრთან ერთობლივად ვმუშაობ ახალ სპექტაკლზე “ჰარირა”, რომელიც ჯანსუღ კახიძის სიმღერებს ეფუძნება. ვფიქრობ, რომ საკმაოდ საინტერესო და ახლებური გადაწყვეტაა, რადგან სპექტაკლში მოცეკვავეებთან ერთად მონაწილეობენ დრამის მსახიობები. ერთმანეთისგან განსხვავებული პლასტიკისა და შესაძლებლობების მქონე არტისტების შერწყმა და ახალი ფორმის, ახალი ხერხების ძიება ჩემთვის ძალიან საინტერესო პროცესად იქცა, მით უმეტეს, რომ სპექტაკლი ჯანსუღ კახიძის ყველასთვის საყვარელ სიმღერებს ეყრდნობა. ფიქრობ, რომ სხვადასხვა მიზეზის გამო მაყურებლისთვისაც ახალი სპექტაკლი განსაკუთრებულად საინტერესო უნდა იყოს. “ჰარირას” პრემიერა 23 და 24 ნოემბერს რუსთაველის თეატრის დიდ სცენაზე გაიმართება.

დავით ბუხრიკიძე, გაზეთი „პრემიერი“, 23-29 ოქტომბერი

FaceBook