თამარ გურჩიანი: “ინვესტიცია, რომელიც “ხუდონჰესში” იდება, ეჭვი მაქვს, უცხოური არ არის..… ინვესტორი შეიძლება იყოს ჩვენი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი...”

“სახელმწიფომ “ხუდონჰესის” მშენებლობას ფულის შოვნის საშუალებად არ უნდა შეხედოს”

ახალი ხელისუფლებისთვის, უფრო კონკრეტულად კი ენერგეტიკის სამინისტროსთვის, შეიძლება ითქვას, “ხუდონჰესის” მშენებლობის საკითხი თავის ტკივილად იქცა. სვანეთის მოსახლეობა გასახლების კატეგორიული წინააღმდეგია, ენერგეტიკოსები და გარემოს დაცვის ექსპერტებიც მიუთითებენ, რომ დაუშვებელია ჰესის არსებული მასშტაბებით აშენება, უფლებადამცველები კი ადამიანის უფლებების დარღვევის ფაქტებზე მიუთითებენ. აღნიშნულ საკითხზე “პრემიერი” იურისტ თამარ გურჩიანს ესაუბრა, რომელმაც ბლოგზე საკმაოდ საინტერესო პოსტი გამოაქვეყნა. 

_ ქალბატონო თამარ, “ხუდონჰესთან” დაკავშირებით  საკმაოდ საინტერესო ბლოგი გამოაქვეყნეთ: “თუ შეიძლება იორდანია იორდანეს გარეშე წარმოვიდგინოთ, შუამდინარეთი _ უმდინარეებოდ, ხოლო წყლის ქალაქი _ უწყლოდ, მაშინ რატომ არ შეიძლება წარმოვიდგინოთ სვანეთი უსვანეთოდ? გვინდა თუ არ გვინდა სვანეთი? სწორედ ეს არის თანამედროვე საქართველოში მცხოვრები ნებისმიერი ადამიანის ისტორიული გამოწვევა”. როგორ ფიქრობთ, არსებობს საფრთხე რომ სვანეთი დარჩეს უსვანეთოდ?

_ ბევრს მოეჩვენებოდა, რომ ჩემი მხრიდან ეს ზედმეტად აპოკალიფსური სურათის დახატვაა. მე სვანეთიდან ვარ, იქ მამაპაპისეული სახლები მაქვს და ეს მხარე ჩემთვის ძვირფასია. მით უმეტეს, როცა სვანეთთან ხარ წარმოშობით, შეიძლება გარკვეულ საკითხებს ემოციურად უყურებდე, მაგრამ ჩემს შემთხვევაში ნამდვილად არ არის ასე. პირიქით, როცა საკითხთან დაკავშირებული ხარ, მას უფრო სიღრმისეულად სწავლობ და ყველა დეტალი მნიშვნელოვანია. ამიტომ შიში, რომელიც ბლოგის საშუალებით გამოვხატე, უსაფუძვლო ნამდვილად არ არის. “ხუდონჰესი” ენგურის ხეობაში შენდება და ეს მხოლოდ დასაწყისია, მთავრობა თუ მიჰყვა იმ ენერგოპოლიტიკას, რასაც მისდევს, მაშინ დაგეგმილი აქვს მდინარე ენგურზე 14 ჰესის მშენებლობა. “ხუდონჰესი” კი საქართველოში ყველაზე დიდი ჰიდროელექტროსადგური იქნება. პირველ რიგში, ის დრამატულად შეცვლის ეკოლოგიურ გარემოს. ამას დამატებული 14 ჰესი, რომელიც ენგურის ხეობაში უნდა აშენდეს, აუცილებლად შეუქმნის საფრთხეს მთელ რეგიონს. მოსახლეობა იძულებული გახდება, ეკოლოგიური ფაქტორისა და ბევრი სხვა გარემოების გამო დატოვოს ტერიტორია. კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები, რომელიც სვანეთში გვაქვს, აუცილებლად დადგება საფრთხის წინაშე. შესაბამისად, თუ სვანეთში საფრთხე დაემუქრება კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებს, იქ აღარ იცხოვრებს მოსახლეობა, მაშინ ლეგიტიმურია კითხვა: რჩება თუ არა სვანეთი უსვანეთოდ. ასეთ შემთხვევაში ჩვენ გვექნება ჰიდროელექტროსადგურები და ენერგიის წყარო, მაგრამ აღარ გვექნება ეს რეგიონი.

_ ამ საფრთხეებს ვერ აანალიზებს ხელისუფლება და ენერგეტიკის სამინისტრო?

_ ენერგეტიკის სამინისტროს ხარისხიანი კვლევები არ ჩაუტარებია. საპროექტო სამუშაოები მათ უკვე გააკეთეს და ინვესტორმა შვიდ მილიონზე მეტი დახარჯა, იმისთვის რომ მოსამზადებელი სამუშაოები განეხორციელებინათ, თუმცა აქამდე არ არსებობს მოსახლეობის გასახლების გეგმა, არავის უნახავს გეოლოგიური დასკვნები. თქვენ იცით, რომ, საერთოდ, სვანეთი და განსაკუთრებით ენგურის ხეობა მოწყვლადია ბუნებრივი კატასტროფების მიმართ, პრაქტიკულად, ყოველდღე ხდება მეწყერი, ღვარცოფი და ა.შ. ენერგეტიკის სამინისტროს არა მგონია, სრული წარმოდგენა ჰქონდეს იმაზე, რამდენად გაუძლებს სვანეთის რეგიონი ამხელა ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობას და მისი აშენების შემდეგ რამხელა ეკოლოგიურ რისკებს მოიტანს. ის ფაქტი, რომ ეს საკითხი სიღრმისეულად შესწავლილი არ არის, დასტურდება იმითაც, რომ გარემოს დაცვის სამინისტროსგან გარემოზე ზემოქმედების ანგარიშში, რომელიც ინვესტორმა წარმოადგინა, ასამდე შენიშვნა მიიღო, რომლის გათვალისწინება მარტამდე გამორიცხულია.

_ რატომ უნდა უნდოდეს ენერგეტიკის სამინისტროს რომ  სვანეთის ხეობა გაანადგუროს?

_ მიზეზი, რის გამოც დამაჯერებელ არგუმენტებს ვერ ვისმენთ სამინისტროსგან, არის ის, რომ ინვესტორსა და მათ შორის ზვარი, პრაქტიკულად, წაშლილია. ენერგეტიკის სამინისტრო გველაპარაკება ინვესტორის სახელით, შესაბამისად, თუ ის მხოლოდ ინვესტორის სახელით ილაპარაკებს, ცამდე მართალი იქნება. ინვესტორისთვის “ხუდონჰესის” მშენებლობა წამგებიანი არ იქნება, ის აუცილებლად იხეირებს, სახელმწიფოსგან განსხვავებით. თუმცა ჩვენ იმაზე უნდა დავფიქრდეთ, ზღვარი უნდა არსებობდეს თუ არა სამინისტროსა და ინვესტორს შორის, დღეს სწორედ ეს არის უმნიშვნელოვანესი კითხვა. მიზეზი, რის გამოც ენერგეტიკის სამინისტრო ინვესტორის სახელით გველაპარაკება, არის ის, რომ სინამდვილეში არ ვიცით, ვინ არის ინვესტორი. ინვესტორი მარტივად შეიძლება იყოს ჩვენი მთავრობა, ჩვენი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი. სამშენებლო კომპანია “ტრანს ელექტრიკა”, რომელმაც უნდა ჰესის მშენებლობა განახორციელოს, დარეგისტრირებულია ოფშორში. არ ვიცით, რა კაპიტალი დევს მასში.

_ შესაძლოა, “ხუდონჰესის” მშენებლობაში ხელისუფლების ინტერესები იყოს?

_ აბსოლუტურად შესაძლებელია და გეტყვით რატომ. იცით, რომ პრემიერის ინიციატივით დაფუძნდა თანაინვესტირების ფონდი, რომლის სრული კაპიტალი ექვსი მილიარდია, საიდანაც ერთი მილიარდი ბიძინა ივანიშვილისაა. ფონდის ვებ-გვერდზე თუ შეხვალთ, ნახავთ, ფონდიდან თანხების დიდი ნაწილი უნდა მოხმარდეს ენერგეტიკის განვითარებას. ნუთუ, არავის არ უჩნდება ეჭვი, რომ ენერგეტიკულ პროექტებში, რაც საქართველოში განხორციელდება, წვლილს შეიტანს თანაინვესტირების ფონდი, რომლის თანამონაწილეც პრემიერ-მინისტრია. ამიტომ საფუძვლიანი ეჭვი მაქვს, რომ ინვესტიცია, რომელიც “ხუდონჰესში” იდება, უცხოური არ არის, ყოველ შემთხვევაში ნაწილი მაინც არის ქართული, რომელსაც მფარველობა საქართველოს მთავრობის მხრიდან ექნება.

_ ჩემს ადგილას ბიძინა ივანიშვილი რომ იყოს, გეტყოდათ, რომ თანაინვესტირების ფონდში ფული საქართველოს დასახმარებლად ჩადო და არა პირადი ინტერესებისთვის...

_ ქვეყნის დახმარება თუ უნდა, მაშინ რატომ არეგისტრირებს კომპანიას ოფშორში და რატომ არის ბურუსით მოცული “ტრანს ელექტრიკას” კაპიტალის წარმომავლობა. ქვეყნის დახმარებად ვაღიარებ მხოლოდ იმ საქმეს, რომელიც არის გამჭვირვალე, სხვანაირად ეს დახმარება არ გამოდის. რატომ უნდა სჯეროდეს ხალხს გულუბრყვილოდ ოფშორში დარეგისტრირებული ფილანტროპიული პროექტების. “ხუდონჰესის” ასაშენებლად ინვესტიციის საერთო რაოდენობა ერთი მილიარდია, ხოლო “ხუდონის” სრული ექსპლუატაციის ვადა 50 წელიწადზე მეტია, თუნდაც 60 წელი იყოს. ამ პერიოდის განმავლობაში კომპანიის მხრიდან ბიუჯეტში შესული თანხების ოდენობა მილიარდზე მეტი არ იქნება, ამიტომ ინვესტორი ნებისმიერ შემთხვევაში სარგებელს ნახავს, მაგრამ სახელმწიფო არა, ეს მარტივი არითმეტიკაა.

_ კომპანიის წარმომადგენლები თუ იმყოფებოდნენ ადგილზე და რა არგუმენტებით პასუხობენ ადგილობრივების პრეტენზიებს?

_ ადგილობრივებს არ უნდათ გასახლება, შესაბამისად, მათი ინტერესები ვინმემ უნდა გაითვალისწინოს და მათთან სხვა საუბარი ყოველგვარ აზრსაა მოკლებული. მოსახლეობის გადასახლება უნდა იყოს უკიდურესი ზომა, მაგრამ მთავრობა, ინვესტორის მსგავსად, ამას წარმოაჩენს, როგორც პირველად ზომას. ამ დროს კი ეს სიმართლეს არ შეესაბამება. ადამიანის ინტერესების უგულებელყოფა უნდა იყოს უკიდურესი გამოსავალი.

_ მინდა გკითხოთ, როგორც იურისტს, რა დარღვევები იკვეთება ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით “ხუდონჰესის” მშენებლობის პროცესში და როგორ უნდა მოიქცეს ხელისუფლება, რომ ამ კუთხით დარღვევები ნაკლები იყოს?

_ ბევრს ჰგონია, რადგან საკუთრების უფლება აბსოლუტური არ არის, ამ ხალხს გადაასახლებენ, სადაც უნდათ, ეს ასე არ არის. მართალია, საკუთრების უფლება აბსოლუტური არ არის, რაც იმას ნიშნავს, რომ, თუ სახელმწიფოს დასჭირდა გზის, ან რკინიგზის გაყვანა და ეს ინტერესი დასაბუთებულია, ამას ის განახორციელებს და ამას ექსპროპრეაცია ეწოდება, მაგრამ  ამის გარდა, ადამიანებს აქვთ უფლება პირად ცხოვრებაზე. მათ შეუძლიათ, აირჩიონ საცხოვრებლად ის ადგილი, სადაც თავს ბედნიერად გრძნობენ. ამიტომ ადამიანის არჩევანი საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით დაკავშირებულია პირადი ცხოვრების თავისუფლებასთან და ამ უფლების ნებისმიერი ფორმით შეზღუდვა კანონით უნდა იყოს გათვალისწინებული, ლეგიტიმური მიზნის პროპორციული. როცა გადაწყვეტილება იქნება მიღებული ხაიშის მოსახლეობის გადასახლება-არგადასახლებასთან დაკავშირებით, ის მიღებული არ უნდა იყოს ადგილობრივი მოსახლეობის გარეშე. სახელმწიფომ უნდა დაასაბუთოს, რომ ჰესი საქართველოსთვის მართლაც სტრატეგიულად მნიშვნელოვანია, ის უკიდურესად აუცილებელია ქვეყნის ენერგეტიკისთვის. თუმცა სახელმწიფომ ამის დასაბუთება, ჯერჯერობით, ვერ მოახერხა. სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს პოლიტიკა, რომ, რაც შეიძლება ცოტა ადამიანი დაზარალდეს ჰესების მშენებლობის დროს და მაქსიმალურად აირიდოს ადამიანის უფლებების ხელყოფა. მოგეხსენებათ, რომ სვანეთში მდებარე ბევრი კოშკი შეყვანილია იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა ნუსხაში. ამის მიზეზი არის ის, რომ კულტურული მემკვიდრეობა, რომელიც ჩვენ გაგვაჩნია, იმდენად უნივერსალურია, რომ მხოლოდ ქართველებს კი არ გვეკუთვნის, არამედ ის ყველას საკუთრებაა. ისევე როგორც ტაჯმაჰალი, ეგვიპტის პირამიდები და ა.შ.

_ თუმცა კულტურის სამინისტრო არსებულ სიტუაციაში პასიურია და მკვეთრ პოზიციას არ აფიქსირებს...

_ ამიტომ თქვენ უნდა მოსთხოვოთ პასუხი, გაარკვიოთ, რა პოზიცია აქვთ.

_ თქვენი აზრით, რა უნდა გაკეთდეს იმისთვის, რომ, საბოლოო ჯამში, პოზიტიური შედეგი მივიღოთ?

_ ამისთვის აუცილებელია, რომ  ჰესი არ აშენდეს არსებული პროექტით. გასათვალისწინებელია ეროვნული უსაფრთხოების საკითხიც. მოგეხსენებათ, ის ტერიტორია, სადაც ჰესის მშენებლობა იგეგმება, ესაზღვრება აფხაზეთის ტერიტორიას, რომელიც ჩვენს დაქვემდებარებაში არ არის. ამიტომ სახელმწიფომ კარგად უნდა განსაზღვროს არა მხოლოდ ეკოლოგიური, არამედ ეროვნული უსაფრთხოების რისკებიც. შესაბამისად, სახელმწიფომ “ხუდონჰესის” მშენებლობას ფულის შოვნის საშუალებად არ უნდა შეხედოს, რადგან ის საფრთხეს უქმნის ქვეყნის ეკოლოგიურ მდგომარეობას და, ბოლოს და ბოლოს, ქვეყნის უსაფრთხოების ინტერესებს. ალბათ, იცით, რომ “ხუდონჰესის” მშენებლობის საკითხი საბჭოური გადმონაშთია. ვერ დავამტკიცებ, რომ მათ შეიძლება ცუდი განზრახვები ჰქონოდათ, მაგრამ მინიმუმ ეჭვის საფუძველი ეს საკითხიც უნდა იყოს. რატომ ვიღებთ საბჭოეთის მემკვიდრეობას, როგორც პოზიტივს, რატომ არ ვუყურებთ ეჭვის თვალით.

_ თუ ვერ მოხერხდა მოსახლეობასა და ხელისუფლებას შორის შეთანხმება, მაშინ შეეძლება მმართველ ძალას, მივიდეს და მაინც აყაროს ადგილობრივები?

_ მსოფლიოში იძულებითი გადასახლების ბევრი პრეცედენტი ყოფილია. მომხდარა კულტურული მემკვიდრეობის დაკონსერვება, მთლიანად მოუკლავთ მდინარეები და ა.შ., მაგრამ ამ ყველაფერს წარმოუდგენელი რესურსები და დრო სჭირდება. თუმცა რატომ უნდა მივყვეთ უარყოფით მაგალითებს და რატომ უნდა გავაკეთოთ ის, რასაც 70-იან წლებში აკეთებდნენ. ახლა 21-ე საუკუნეა და რატომ უნდა გავაკეთოთ ის, რაც მსოფლიომ უკვე გაიარა. თანამედროვე მსოფლიოში სახელმწიფო ადამიანების ხარჯზე არც ერთ გადაწყვეტილებას არ უნდა იღებდეს. ამბობენ, რომ ჰესის აშენების შემდეგ ის საათში 200 მილიონი კილოვატს გამოიმუშავებს, ეს კი 7%-ია იმისა,  რასაც “ხუდონი” მთლიანად გამოიმუშავებს, დანარჩენი წავა ექსპორტზე. 200 მილიონი ჩვენთვის საკმარისი არ იქნება. როგორც ამბობენ, ჩვენ 700 მილიონ ელექტროენერგიას ვიყენებთ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ საკითხში კომპეტენტური არ ვარ, მარტივი ლოგიკაა _ 200 მილიონი ელექტროენერგია, რომელსაც “ხუდონჰექსიდან” მივიღებთ, თუ საკმარისი არ იქნება და მაინც დაგვჭირდება იმპორტი და “ტრანს ელექტრიკა” ჩვენსავე ქვეყანაში, ჩვენი ეკოლოგიის, გაუბედურებული ადამიანების ხარჯზე ჩვენსავე რესურსს გაცილებით ძვირად მოგვყიდის, ეს კარგია? შესაბამისად, “ხუდონი” მომგებიანია მხოლოდ და მხოლოდ ინვესტორისთვის და არა სახელმწიფოსთვის. თუ “ტრანს ელექტრიკას” უკან მთავრობა დგას, მაშინ არ მიკვირს, რატომ იცავს მას ასეთი თავგამოდებით. 

მირანდა ნაბახტეველი, გაზეთი „პრემიერი“, 23-29 ოქტომბერი

FaceBook