მერი დავითაშვილი - “მოგონებები გარდასულ დღეთა”

“საბავშვო თემატიკაზე არაფერი იქმნება, არადა, მთავარი ხომ  ბავშვებია”

 კომპოზიტორი მერი დავითაშვილი 150-ზე მეტი საბავშვო სიმღერის, საბავშვო სიმღერების კრებულების, ციკლების, ინსტრუმენტული პიესების, სონატინების, ანსამბლების ავტორია. ყველა მათგანმა ბავშვთა, შემსრულებელთა და მსმენელთა დიდი სიყვარული დაიმსახურა. მისი საბავშვო სიმღერების ციკლები და კრებულები ბავშვთა არაერთი თაობის აღმზრდელია. ნაყოფიერია მერი დავითაშვილის მოღვაწეობა თეატრსა და კინოშიც. “პრემიერი” კომპოზიტორს ესაუბრა.

_ თქვენ მოგონებების წიგნი გამოეცით. რატომ გაგიჩნდათ ამის სურვილი და რა არის ის მოგონება, რომელმაც ღრმა კვალი დატოვა თქვენს ცხოვრებაში?

_ არასდროს დამიწერია, რადგან პროზა მაინც სხვა ენაა, მაგრამ, როდესაც ხანში შევედი, მივხვდი, რაღაც აუცილებლად უნდა დამეწერა, რომელსაც ჩემს მემკვიდრეებსა და მომავალ თაობას დავუტოვებდი. ასე დავწერე მოგონებათა წიგნი “მოგონებები გარდასულ დღეთა”. ძალიან რთული ყოფილა, რადგან მე მუსიკის წერას ვარ მიჩვეული. არ მეგონა, ასეთი დიდი გამოხმაურება თუ მოჰყვებოდა. წიგნში საკუთარ თავზე თითქმის არ ვსაუბრობ, აქ მოგონებები მათზეა, ვის გარემოცვაშიც ვიმყოფებოდი და ვისთან ერთადაც ვცხოვრობდი. ყველაზე დიდი მოგონება კი, რომელმაც ჩემს ცხოვრებაში ღრმა კვალი დატოვა, შვილის დაბადებაა.

_ თქვენი პირველი სიმღერა როდის დაწერეთ და ვის მიუძღვენით?

_ ჩემი შემოქმედება საბავშვო სიმღერებით არ დაწყებულა. მე სიმფონიურ ნაწარმოებებს ვწერდი. საბავშვო მუსიკის დაწერა ჩემმა შვილმა შთამაგონა. ის ორი წლის იყო, იჯდა, თავისთვის თამაშობდა მაგიდის ქვეშ, მე კი ამ დროს მაყვალა მრევლიშვილის ლექსებზე სიმღერებს ვწერდი. ეს სიმღერები დღემდე სრულდება ბავშვების მიერ. საერთოდ, ჩემი სიმღერების პოპულარიზაციაში თავის დროზე დიდი როლი შეასრულა რადიომ. მთელ საქართველოში ისმოდა ჩემი სიმღერები.

_ თქვენ საბჭოთა ეპოქაში მოღვაწეობდით, როდესაც ხელოვანებს იდეოლოგთა დაკვეთა უნდა შეესრულებინათ, როგორ ახერხებდით, რომ არც ისინი გაგეღიზიანებინათ და ეროვნული სულთან და ხალხურ შემოქმედებასთან კავშირი შეგენარჩუნებინათ?

_ ჩემთვის მთავარი მხოლოდ ჩემი ხალხი იყო. ძალიან ბევრს ვმოგზაურობდი, ვყოფილვარ ევროპის ბევრ ქვეყანაში, მაგრამ ასეთი ხალხი არსად შემხვედრია. ქართველებისთანა თბილი, მოსიყვარულე და დიდსულოვანი ხალხი არ არსებობს. ჩემთვის არა აქვს მნიშვნელობა არანაირ იდეოლოგიასა და ხელისუფლებას, ჩემთვის მთავარი ჩემი საყვარელი ხალხია, რომლისთვისაც ვმუშაობდი, ვქმნიდი. ყველა ეპოქამ, ყველა ხელისუფლებამ უნდა იცოდეს, ხალხს და მით უფრო ბავშვებს არ ეხება არც პოლიტიკა და არც პოლიტიკოსების იდეოლოგია, ბავშვისთვის უნდა გაკეთდეს უმთავრესი, მათ სულიერებაზე ზრუნვა უპირველესია.

_ თუ ყოფილა რთული პერიოდი თქვენს ცხოვრებაში?

_ პერმანენტულად ასეთი პერიოდები ყოველთვის იყო ჩემს ცხოვრებაში. თუმცა განსაკუთრებით ტკივილით მახსენდება პირველი მსოფლიო ომის დრო. გაჭირვების, შიმშილის, სიცივისა და უბედურების ხანს კონსერვატორიაში ვსწავლობდი. ეს საშინელი წლები იყო, გაყინული თითებით ვმეცადინეობდით. მაგრამ სულიერება მაინც შევინარჩუნეთ.

_ თქვენი ოპერები “ქაჯანა” და “ნაცარქექია” ოპერის თეატრში იდგმებოდა.

_ რატომღაც ბევრს ჰგონია, რომ მე მხოლოდ საბავშვო სიმღერებს ვწერდი. ეს ასე არ არის. ეს იყო შესანიშნავი ორი ოპერა. სპექტაკლებს ყველა თაობის მაყურებელი აღფრთოვანებით უყურებდა. მაგრამ ბავშვები დიდი სიხარულით ესწრებოდნენ, იმდენად სანახაობრივი იყო. “ნაცარქექიაში” რუსთაველის პრემია მივიღე. ცუდი რომ ყოფილიყო, ხომ არ მომცემდნენ? 1980-იანი წლების შემდეგ ეს ოპერები აღარ დადგმულა. გული ძალიან მწყდება. დღეს ასეთი ოპერები აღარ იდგმება, ძალიან მიკვირს. საბავშვო თემატიკაზე არაფერი იქმნება. არადა, მთავარი ხომ ბავშვებია. მე არასდროს ვაპირებდი, საგანგებოდ საბავშვო კომპოზიტორი ვყოფილიყავი.

_ თქვენ მუსიკას მულტფილმებისთვისაც ქმნიდით, თქვენთვის ყველაზე საყვარელი ანიმაციური ფილმი, სადაც თქვენი მუსიკა სრულდება?

_ 1956 წელს მიმიწვიეს კინოსტუდიაში, სადაც ძალიან ბევრი ვიმუშავე. ოცამდე მულტიპლიკაციური ფილმი მაქვს გაფორმებული. საუკეთესო რეჟისორებთან ვმუშაობდი. მათ შორის იყო არკადი ხინთიბიძე, რომელთანაც გავაკეთე “ჩხიკვთა ქორწილი”, “წუნა და წრუწუნა”, “მტრობა”, “ნახევარქათამა”.  ვფიქრობ, რომ ეს მულტფილმები საოცრებაა, კლასიკაა და მსგავსი არაფერი შექმნილა ქართულ ანიმაციაში. ბედნიერი ვარ, რომ ამ წარმატების ნაწილი ვიყავი.

_ თქვენი საყვარელი პოეტი, რომლის ლექსებზეც მუსიკას ქმნიდით?

_ ანა კალანდაძე. ის ჩემი მეგობარი იყო, ანასთან ვმეგობრობდი. ქუთაისში ერთ სკოლაში ვსწავლობდით და იქიდან დიდი სიყვარული გამოგვყვა. ანას ლექსებზე რამდენიმე ახალი ციკლი მაქვს დაწერილი. მის ტექსტებზე ბევრი მიმუშავია. საერთოდ, ძალიან დიდ ყურადღებას ვაქცევ ტექსტს. ყველა ტექსტზე არ შემიძლია მუსიკის წერა, არ გამომდის. ლექსმა, რომელზეც მუსიკის დაწერა გინდა, უნდა შეძრას შენი გრძნობა და სული. რაღაც უნდა აამოძრაოს შენში. ლექსმა თუ შემოქმედებითი მუხტი არ მომცა, მუსიკასაც ვერ დავწერ. ანა კალანდაძის ლექსებზე რომანსები მაქვს შექმნილი. ოთხი ციკლი მაქვს მარტო ანასი. თითო ციკლში ოთხი-ხუთი რომანსი შედის.

_ თქვენი ნაწარმოებები უცხოეთში თუ სრულდება?

_ ჩემი პირველი დამოუკიდებელი ნაწარმოები იყო საფორტეპიანო “ხორუმი”, რომელიც 1945 წელს დავწერე და ძალიან დიდხანს არ ვაჩენდი. პიანისტმა თენგიზ ამირეჯიბმა ეს ნაწარმოები სრულიად შემთხვევით მოისმინა და აღფრთოვანდა. მან თბილისის პიანისტთა საერთაშორისო საკონკურსო პროგრამაში შეიტანა საფორტეპიანო “ხორუმი”. უცხოელი პიანისტებიც ისე აღფრთოვანდნენ ამ ნაწარმოებით, რომ თავიანთ ქვეყნებში წაიღეს, სადაც დღემდე ასრულებენ. კონკურსის მეორე ტურში სავალდებულოა ქართველი კომპოზიტორის თანამედროვე ნაწარმოების შესრულება, რომლის საუკეთესო ინტერპრეტაციისთვის დაწესებულია სპეციალური პრიზი.   საინტერესოა, რომ კორსიკელ მომღერალთა გუნდი ასრულებს ჩემს სიმღერას _ “ეს საწყალი კურდღელი”, რომელიც ძალიან პოპულარულია ბევრ ქვეყანაში.

_ დღეს იქმნება საბავშვო მუსიკა და გვყავს საბავშვო კომპოზიტორები კლასიკური გაგებით?

_ სამწუხაროდ, არა. ადრე ტელევიზია დიდ როლს ასრულებდა მუსიკის განვითარებაში, მათ შორის საბავშვო მუსიკის. დღეს კი ჩემთვის სრულიად გაუგებარ პროექტებს ამზადებენ, სადაც მისი მონაწილეები უცხოელი შემსრულებლების მიბაძვით მღერიან და ფაქტობრივად, ახალი არაფერი იქმნება ამ კუთხით. სამწუხაროა, რომ ამის თქმა მიწევს, მაგრამ ჩვენ საბავშვო მუსიკა არ გვაქვს და არც საბავშვო კომპოზიტორები გვყავს.

_ თქვენს შემოქმედებაში რა ხდება?

_ ძალიან მიყვარს სეირნობა. ნიჭიერთა ათწლედის მოსწავლეები სახლში მოდიან. კონსერვატორიაშიც ვასწავლიდი, მაგრამ იქიდან წამოვედი, რადგან ფეხი მოვიტეხე და მერიდებოდა ჯოხით სიარული. ახლა ათწლედის ბავშვები ჩემთან დადიან. ძალიან მიხარია მათთან მუშაობა. ძალიან საინტერესოა. ბავშვებთან ურთიერთობა ყოველთვის ძალიან მიყვარდა. მათ არა მარტო მუსიკას ვასწავლი, არამედ სხვა საკითხებზეც, ცხოვრებისეულ თემებზეც ვესაუბრები. ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ბავშვთა და მოზარდთა კლასიკური მუსიკის კვირეული, რომელიც 45 წელია, უკვე ყოველ წელს ტარდება. კვირეული მერი დავითაშვილის სახელობისაა და აქ ბავშვები თავიანთ შემოქმედებას წარმოადგენენ. ვფიქრობ, ასეთი ღონისძიებები უდიდეს როლს შეასრულებს ნორჩი კომპოზიტორების გამოვლენაში, რომელიც ჩვენს მუსიკას ასე ძალიან სჭირდება.

 მაკა სვიმონიშვილი, გაზეთი „პრემიერი“, 23-29 ოქტომბერი

FaceBook