მამა ილია ჭიღლაძე: “ეკლესიის განვითარებისა და აღორძინების გზა გადის განათლებასა და ზნეობაზე და არა მხოლოდ საეკლესიო ნაგებობათა მშენებლობაზე”

“მონად აღზრდილმა თაობამ ვერ იხილა აღთქმული მიწა”

_ მოგესალმებით, მამაო, ქართულ საზოგადოებაში ბოლო პერიოდში მაქსიმალური რადიკალიზაცია შეიმჩნევა, ეს ეხება პოლიტიკას, რელიგიას, საზოგადოებრივი ცხოვრების სხვა სფეროებს. ადამიანები არც კი ეძებენ კომპრომისებს და ყველაზე მთავარი, არც კი უსმენენ ერთმანეთს. რა მიგაჩნიათ ამის მიზეზად?

_ მოგესალმებით, თქვენ და თქვენი გაზეთის მკითხველთ. შეიძლება ითქვას, რომ დღეს ჩვენი ერი და სახელმწიფო ჩამოყალიბების პროცესშია, კარგად მოგეხსენებათ, ჩვენ ბოლო ორი საუკუნეა, არ გვქონია სახელმწიფო (თუ არ ჩავთვლით არასრული სამი წლის მანძილზე არსებულ საქართველოს პირველ რესპუბლიკას), ხოლო XV საუკუნიდან დაშლილნი ვიყავით სამ სამეფოდ და ხუთ სამთავროდ, ანუ, მარტივად რომ ვთქვათ, რვა სახელმწიფოდ. განვიცდით  მსოფლიოს დიდი იმპერიების ბატონობას, ამან, რა თქმა უნდა, გამოიწვია ჩვენი ერის დეგრადაცია-დენაციონალიზაცია გარკვეული დიდი დოზით, ჩვენს ერს ხელახლა უწევს  სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება, ეს გარკვეული რეფლექსია, რომლის გამომუშავებას დრო სჭირდება. ალბათ, გახსოვთ ბიბლიური ისტორიიდან მაგალითი: ეგვიპტის მონობიდან გამოსულმა ებრაელმა ერმა, ღვთის განგებულებით, 40 წელი იხეტიალა უდაბნოში, აღთქმულ ქვეყნამდე მისაღწევად, მაშინ როდესაც, ამ გზის გასავლელად მხოლოდ რამდენიმე თვეც კმაროდა. რატომ მოხდა ასე? მონად აღზრდილმა თაობამ ვერ იხილა აღთქმული მიწა, ეს შეძლო მხოლოდ ახალმა თაობამ, თავისუფლების ძებნაში დაბადებულმა. თვით მოსეც კი ვერ გახდა ღირსი ამ ნეტარებისა. ეს მაგალითი უდიდესი სიბრძნის შემცველია და ყველას გვმართებს მასზე დაფიქრება. ჩვენც ხომ მონობიდან გამოვედით?! მაგრამ ეს პროცესი, ვხედავ, რომ ჯერაც არ დასრულებულა. მეორე მხრივ, ჩვენს  ერს აკლია ერთმანეთის მოსმენისა და თანადგომის კულტურა, ასევე, ახასიათებს ზედმეტი კატეგორიულობა, რომელზეც ხშირად მიგვითითებს ჩვენი ერის სულიერი მამა, მისი უწმინდესობა და უნეტარესობა, კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II. ასევე, ეროვნული მახასიათებელია ერთმანეთის შური და გაუტანლობა, ჯერ კიდევ მეფე-პოეტმა არჩილ მეორემ შენიშნა ჩვენი ერის ეს მანკიერი თვისება: “საქართველოს თავადთა ესე სჭირს: უჩემოდ ვინ იმღერეთა?!” ამ მწარე სევდით წარმოთქმულ, ნართაულ სიტყვაში კარგადაა ახსნილი ქართული ეთნოხასიათის მწარე სინამდვილე.

_ ბოლო დროს ეკლესია, უფრო სწორად მთელი რიგი მღვდელმსახურები, თავიანთი დამოკიდებულებით საზოგადოებისა, თუ ინდივიდების მიმართ, მიყალიბებენ განწყობას, რომ ისინი შორს არიან ქრისტეს სწავლებისგან და ისინი ვერასოდეს შეძლებენ “სავლე” აქციონ “პავლედ” და უფრო მეტიც, ისინი მზად არ არიან, სრულიად უანგაროდ მიუტევონ “მამლის ყივილამდე სამჯერ გამცემს”. რა ხდება? ეკლესიაში მიდგომები შეიცვალა თუ ფასეულობები?  

_ პირველ რიგში, უნდა ვთქვათ, რომ ეკლესია და სამღვდელოება ქრისტიანული ღვთისმეტყველებით არაა ტოლფარდი ცნებები. ეკლესია (ბერძნული სიტყვა _ საკრებულო) _ ესაა ქრისტეს ყოველი მორწმუნის ერთობა, სამღვდელოსიც და საეროსიც, ეკლესიას განაგებს სამღვდელოება, უფრო კონკრეტულად ეპისკოპოსნი, ანუ მღვდელმთავარნი, ეკლესია იმართება კრებითობის  პრინციპით, ეკლესიას არ ჰყავს ავტორიტარი მმართველი, ყოველი მღვდელმთავარი დადგენილია არა ბატონობისთვის, არამედ ადამიანთა სამსახურად, თანახმად ჩვენი მაცხოვრის სიტყვებისა: “არა მოვედ, რათა გიმსახუროთ თქვენ, არამედ მსახურებად თქვენდა”, ყოველი მწყემსმთავარი უნდა იყოს ხატი და სახე უფლისა, ესე იგი უნდა ჰბაძავდეს მას, ესაა ჭეშმარიტი შინაარსი ახალი აღთქმის ეკლესიაში მღვდელმთავრის ხარისხისა. რა უმთავრესი მისაბაძი ნიმუში დაგვიტოვამა ცხოვარმა?! ესაა თვითშეწირვა, საკუთარი თავის ადამიანთა გამო ღვთისადმი შეწირვა, ამას უნდა იმეორებდეს ყოველი მღვდელმთავარი თავისი პირადი ცხოვრების წესით, სხვა შემთხვევაში მისი მღვდელმთავრობა ფარსია. დღევანდელობა განსაკუთრებული გამოწვევების წინაშე აყენებს ეკლესიას. გლობალიზაცია, სეკულარიზაცია, ათეიზმი, მსოფლიო პოლიტიკაში მიმდინარე ფარული, თუ ღია ბრძოლა პირველობისთვის, ასევე   სექსუალური თავისუფლება და მისი საზღვრები, გენდერული ბალანსი და ოჯახური თანაცხოვრება, სოციალური თანასწორობა და ქველმოქმედება უდიდესი გამოწვევებია მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის. წმინდა ათანასე დიდი (IV ს.), ალექსანდრიის პატრიარქი ბრძანებდა: “გახსოვდეს, ღმერთს უნდა ვემსახუროთ და არა დროს!” ეს არის კრედო ყოველი მორწმუნისთვის, მაგრამ, ასევე, ეკლესია ყოველთვის, ისტორიის ყოველ ეტაპზე დროსთან მიმართებაში იყო ადეკვატური, სწორედ ამაში გახლდათ მისი ძალა, რამაც ის გადაარჩინა და დღევანდელობამდე მოიყვანა, მოუხედავად მის წინააღმდეგ მთელი ამ 20 საუკუნის განმავლობაში მიმდინარე ხილული თუ უხილავი ბრძოლისა. ეკლესია არასდროს ცვლის ფასეულობებს, მიდგომები კი დროის შესაბამისად იცვლებოდა.

_ “ღმერთი და სიყვარული” იდენტიფიცირებული კოდია ნებისმიერი ადამიანისთვის, აღიარებს ის ამას თუ არა საჯაროდ, არის რწმენაში თუ არა. დღევანდელი ეკლესია იძლევა სიყვარულის მაგალითს? მე კითხვას არ ვსვამ პერსონებზე, ეს არის კრებითი განვრცობა.

_ უნდა მოგახსენოთ, რომ ეს თანხა, როგორც ასეთი, სამღვდელოებას არც ერიცხება და არც ხმარდება, ის ერიცხება საპატრიარქოს და ძირითადად იხარჯება ეკლესიის სოციალურ და საგანმანათლებლო საქმიანობაზე, კერძოდ საპატრიარქოს ეგიდით დაარსებულ სოციალურად დაუცველთა თავშესაფრებსა და სასწავლებლებზე. ეს მონაცემები ამ რამდენიმე თვის წინ კიდეც გამოქვეყნდა საპატრიარქოს მიერ. საერთოდ, რა თქმა უნდა, საზოგადოებას აქვს უფლება, იცოდეს, რაში იხარჯება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან რიცხული თანხები, ეს უკამათო საკითხია. დღეს ხშირად  მასმედიასა და სოციალურ ქსელებში სამღვდელოების სიმდიდრეზე კეთდება აქცენტი. არ ვიცი დედაქალაქის სამღვდელოებისა და მაღალი იერარქების შემოსავლები, მაგრამ სოფლისა და წვრილი ქალაქების სამღვდელოებას ფრიად უჭირსე კონომიკური კუთხით. ეს უნდა იცოდეს და გაითვალისწინოს ყველამ.

_ მოდით, მრევლზეც ვისაუბროთ. ეკლესიის მრევლში როგორია სოციალური შემადგენლობა? ხომ საქვეყნოდაა ცნობილი, რომ ჩვენი პრობლემა განათლებაა და ამ კუთხით რა როლი აქვს ნაკისრი ეკლესიას და რამდენად ეფექტურია ის?

_ დღეს ჩვენი მრევლი იმდენადაა განათლებული, რამდენადაც მთელი საზოგადოება, ამ შემთხვევაში ტოლობაა. ჩვენი საზოგადოება კი საკმაოდ ჩამორჩება წიგნიერებასა და განათლებას. ეკლესია მაქსიმალურად უნდა ცდილობდეს განათლების შეტანას ერში, საუკუნეთა მანძილზე ხომ მთელ ქრისტიანულ სამყაროში ეკლესია იყო მხოლოდ განათლების ბაირახტარი და ნიშანსვეტი?! ევროპაში მეთვრამეტე საუკუნიდან  დაწყებულმა სეკულარიზმმა, რომელმაც თითქმის მთელი მსოფლიო მოიცვა, ეკლესიას ეს ნიშა წაართვა, ხოლო საბჭოთა კავშირის ათეისტურ სახელმწიფოში საერთოდ კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა ეკლესიის არსებობის საკითხი, ამდენად დღეს საქართველოს ეკლესია, როგორც  ინსტიტუცია, თავიდან იწყებს თვითიდენტიფიკაციას ბევრ საკითხში და მათ შორის განათლებისა და სოციალური მსახურების საკითხშიც.

_ თანამედროვე საქართველოში ეკლესიისა და სახელმწიფოს დამოკიდებულებას საკონსტიტუციო შეთანხმება არეგულირებს. მაგრამ ცნობილია არაერთი ფაქტი და ამაზე პრემიერ-მინისტრმაც მიანიშნა, რომ ეკლესიის მხრიდან იყო და არის მცდელობა, ჩაერიოს ქვეყნის მართვაში. ეს პერსონიფიცირებული ჩარევაა, თუ ინსტიტუციონალური და რამდენად გამართლებულია ის თქვენი შეხედულებით?

_ ეკლესია საზოგადოების ნაწილია, და თავადაა საზოგადოება საზოგადოებაში, ის ვერ იქნება გულგრილი ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებისადმი. ეკლესია ვერ და არ ერევა სახელმწიფო მმართველობაში, მაგრამ აზრის გამოთქმისა და საკუთარი ინტერესების დაცვის უფლება ნამდვილად აქვს. მაშ, რა არის დემოკრატია? ამასთანავე, აზრის გამოთქმა უნდა იყოს კორექტული და კრეაციული, ჩვენ საზოგადოებას და სახელმწიფოს უნდა შევთავაზოთ ჩვენი შეხედულებები, ისე, რომ, კი არ განვიზიდოთ ისინი და გავიუცხოოთ, არამედ გავამთელოთ ჩატეხილი ხიდი. სახელგანთქმული იმპერატორის იუსტინიანე დიდის (VI ს) ცნობილი იდეაა, რომ სახელმწიფოსა და ეკლესიის შორის უნდა სუფევდეს სიმფონიური კავშირი  ადამიანთა საკეთილდღეოდ. ამ იდეას ჯერ კიდევ პირველი ქრისტიანი იმპერატორის კონსტანტინე დიდის დროს ჩაეყარა საფუძველი. მაგრამ ამ ურთიერთობაში ორივე მხარე შეზღუდულია თავისი უფლებებითა და მოვალეობებით, ურთიერთზე ძალადობა მხოლოდ ცუდი შედეგის მომტანია.

_ დაბოლოს, საზოგადოებაში დადის ხმები, რომ უფროსი თაობის მღვდელმთავრებს ღირებულებითი კონფლიქტები აქვთ ახალგაზრდა მღვდელმსახურებთან. რამდენად შეესაბამება ეს სიმართლეს და როგორ უნდა განვითარდეს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია? 

_ მამათა და შვილთა, ძველი  თაობისა და ახალი თაობის მენტალური სხვადასხვაობა არახალია. ჩვენც, სამღვდელონიც, ჩვეულებრივი ადამიანები ვართ, დიდი პასუხისმგებლობითა და მოვალეობებით. ადვილი არაა, იყო მღვდელმსახური, პირიქით, შეიძლება ითქვას, რომ ყველა საქმიანობაზე რთული და საპასუხისმგებლოა. თავისი მოვალეობის აღსრულებისას მღვდელმსახური არის პასუხისმგებელი ღვთისა და ერის წინაშე. მაცხოვარი ბრძანებს: “ვინც აცდუნებს თუნდაც ერთ ამ მცირეთაგანს, რომელსაც მე ვწამვარ, უჯობს, წისქვილის დოლაბი დაჰკიდონ ყელზე და ზღვაში დანთქან” (მათე, 9, 42).

როგორ უნდა განვითარდეს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია?! განვითარებისა და აღორძინების გზა გადის განათლებასა და ზნეობაზე, და არა საეკლესიო ნაგებობათა მშენებლობაზე. ღმერთს არ სჭირდება ჩვენგან არც ოქრო და არც კედლები, ღმერთს სჭირდება ყოველი დაცემული ადამიანის აღდგინება და სულიერი წინსვლა, განწმენდა და ცოდვებზე გამარჯვება, “ესრეთ იყოს სიხარული ცათა შინა ერთისათვის ცოდვილისა, რომელმან შეინანოს” (ლუკა, 15,7). ვფიქრობ, ზედმეტი აქცენტი გადავიტანეთ მშენებლობებზე, მაგრამ ამას გარკვეული ობიექტური მიზეზიც ჰქონდა: ჩვენ გამოვიარეთ ნგრევის ხანა, ათწლეულები გავიდა ისე, რომ  ჩვენს ერს ტაძარი ღვთისა არათუ არ უშენებია, არამედ ვანგრევდით გამალებით, ათასობით წმინდა ტაძარი აღიგავა პირისაგან მიწისა 1920-1940-იან წლებში, ცალკეული შემთხვევები კი 1980-იან წლებამდეც გრძელდებოდა, მრავალი ქალაქი  გვქონდა უეკლესიოდ, მაგრამ ახლა უკვე დროა, სულიერი ტაძრის მშენებლობაზე გადავიტანოთ ძირითადი ყურადღება. მე მწამს, რომ ეკლესიის მომავალი იქნება ნათელი, რომ “ბჭენი ჯოჯოხეთისანი ვერ მოერევიან მას”. ეკლესია მარად განახლებადი, ღმერთკაცობრივი ინსტიტუციაა და ადამიანები ყოველთვის მიიღებენ მისგან სასიცოცხლო ენერგიებს, მომავალი, საუკუნო ცხოვრების წინდად.

ალექსი ნოზაძე, გაზეთი „პრემიერი“, 23-29 ოქტომბერი

FaceBook