საქართველოს პრემიერ-მინისტრები

პოლიტიკურად დამოუკიდებელი პრემიერ-მინისტრი საქართველოსთვის მხოლოდ გაელვებითი ხვედრი ყოფილა. სამომავლოდ რამდენად სასარგებლო, ეს უკვე მომავალი განსჯის საკითხია.

საქართველოში პრემიერ-მინისტრებს უცნაური ხვედრი დაებედათ. ბევრს, ალბათ, არც კი ახსოვს საბჭოთადროინდელი მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარეები, რომლებიც კომუნისტური ვერტიკალის გათვალისწინებით, მუდამ იჩრდილებოდნენ პარტიული ლიდერებით _ პირველი, მეორე, მესამე მდივნებით, პრეზიდიუმის საბჭოს თავმჯდომარითა და თვით ამ საბჭოს მდივნით.

ამ პოსტმა განსაკუთრებული ყურადღება გასული საუკუნის 80-იანი წლების ბოლოს მიიქცია და ისიც იმის გამო, რომ პოსტზე მყოფმა პერსონამ სკანდალური განცხადება გააკეთა. “სოვმინის” თავმჯდომარემ ნოდარ ჭითანავამ მაღალი საბჭოთა ტრიბუნიდან საკმაოდ ემოციური სიტყვა წარმოთქვა, მნიშვნელოვანი აკორდები აკრიფა პატრიოტულ- ემოციურ ნოტებზე, საბჭოური წესისა და რიგის მიხედვით კომუნისტ ბელადებსაც მოეფერა და დამსწრე საზოგადოებას განუცხადა, ვერ შემირგეთ ეს სწავლული მეცნიერი, განათლებული ადამიანი? მაშინ მე ჩემი სამეგრელო დამიდგება მხარშიო. ბატონი ნოდარი მართლაც იყო ერთ-ერთი გამორჩეული ინტელექტუალი საბჭოთა საქართველოს ხელისუფლებაში, მაგრამ ეს იყო ისეთი პოლიტიკური შეცდომა, რომელიც არც პოლიტიკური და არც პატრიოტულ-ემოციური განწყობებით არ უნდა დაუშვას არც ერთმა მაღალი თანამდებობის პირმა.

ხელისუფლებაში ზვიად გამსახურდიას მოსვლის შემდეგ პრემიერ-მინისტრად ნაკურთხმა თენგიზ სიგუამ რა როლი ითამაშა საქართველოსთვის, ამის შეფასებას დიდი დრო დასჭირდება. თუმცა მან საკმაოდ უმადურად დაასრულა საკუთარი მოღვაწეობა. არც ის დაგვავიწყდეს, რომ სიგუაც ინტელექტუალი, მეცნიერი კაცია და შედეგის მიხედვით ვერც მან შეძლო პოლიტიკოსობამდე ასულიყო.

ბესარიონ გუგუშვილი დღესაც ემიგრაციაში იმყოფება და ამ პერსონისადმიც ქართული საზოგადოების მნიშვნელოვან ნაწილს ორმაგი დამოკიდებულება აქვს. ეს განცდა მოღალატე-პატრიოტს შორის გადებულ ბეწვის ხიდზე დარბის. გუგუშვილისთვის პიროვნულ ტრაგედიად ისიც კმარა, რომ საქართველოს პირველმა პრეზიდენტმა ზვიად გამსახურდიამ სწორედ მის გვერდით მოიკლა თავი. არ დაგვავიწყდეს, რომ არც ბატონ ბესარიონს აკლია სამეცნიერო ხარისხები. თუმცა პრემიერობის შემდეგ განვლილი ცხოვრებიდან და მისადმი მადლიერი თუ უმადური დამოკიდებულების გამო, ნამდვილად შეუძლია მიიწეროს თუ გაიმეოროს გურამიშვილისეული “თავო ჩემო, ბედი არ გიწერია...”

ალბათ, გახსოვთ შევარდნაძისდროინდელი მმართველობა და პრემიერის პოსტის გაუქმება. თუმცა სახელმწიფო მინისტრები (ვაჟა ლორთქიფანიძე, ნიკო ლეკიშვილი, ავთანდილ ჯორბენაძე, გია არსენიშვილი) რეალურად პრემიერ-მინისტრები იყვნენ საკუთარი გავლენებით. არც აქ გაუმართლა პერსონებში ქვეყანას. მხოლოდ ის რად ღირს გასახსენებლად და სიმწრით გასაცინად, რომ ედუარდ შევარდნაძე ავთანდილ ჯორბენაძეს ავალებდა “კევის ბიზნესში” კორუფციის აღმოფხვრას. ამ დროს კი მთავრობის სხდომათა დარბაზში მყოფი თემურ შაშიაშვილი სწორედ ჯორბენაძეს სდებდა ბრალს “კევის მაფიაში”. ასეთი მაგალითები იმდროინდელ სახელმწიფო მინისტრებთან მიმართებაში არაერთი შეიძლება მოიძებნოს.

ერთადერთი და გამორჩეული პერსონა იმ შემადგენლობაში ნიკო ლეკიშვილი იყო, რომელიც ჭითანავასეულად დაიმუქრა მთავრობის გაფართოებულ სხდომაზე, ამ კარებიდან გავალ და სხვა კარებიდან შემოვალო. შემოვიდა კიდეც და პარლამენტში იჯდა დიდი ხნის განმავლობაში “დონ კორლეონედ” შერაცხული.  ლეკიშვილის ფენომენი ნამდვილად განსაკუთრებულია საქართველოსთვის და ადამიანურად ისაა საინტერესო, თანამედროვე ქართველი მილიონრების დიდი ნაწილი თუ უმადლის ბატონ ნიკოს მათ დღევანდელ სტატუსს? სწორედ ლეკიშვილმა უწინამძღვრა მილიონებისკენ ხაზარაძიდან დაწყებული ჩხარტიშვილით დასრულებული მრავალ დამსახურებულად ნიჭიერ თუ კვაზიგენიოს პერსონას. განა, მხოლოდ ბიზნესწრეების ელიტა უნდა უმადლოდეს ლეკიშვილს საკუთარ სოციალურ სტატუსს, არამედ ბევრი პოლიტიკოსი და თვით მიხეილ სააკაშვილიც. ის ხომ “მოქალაქეთა კავშირის” რეფორმატორული გუნდის ხან ღია და ხან ფარული მხარდამჭერი იყო. იმდროინდელი რეფორმატორებისთვის რომ გეკითხათ, ყველაზე პროგრესულად მოაზროვნე ყოფილი კომუნისტური ნომენკლატურიდან სწორედ ლეკიშვილი იყო. აზროვნებას რაც შეხება, “თბილისელ კაცსა” და “ნაღდ ქალაქელს” ამას ნამდვილად ვერ დაუწუნებდა ადამიანი. უბრალოდ, მართლაც რომ საინტერესოა, მადლიერების რა კოეფიციენტს იჩენენ მის მიმართ ბიზნეს და პოლიტპროტეჟეები.

“ვარდების რევოლუციის” შემდეგ აღდგენილ პრემიერის ინსტიტუტს კი ცუდი ბედი “დაანათლა განგებამ”. როგორც იქნა, ამ პოსტზე პოლიტიკოსი აღმოჩნდა, ზურაბ ჟვანიას სახით, და ის თავისი პიროვნული ავტორიტეტით ნამდვილად აბალანსებდა ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებას. ახლა ბევრს ბჭობენ, გახდებოდა თუ არა სააკაშვილი უზურპატორი, ჟვანია რომ არ გარდაცვლილიყო, თუმცა ერთმნიშვნელოვანი პასუხი ამაზე არ არსებობს. ერთადერთი, რაც ნამდვილად ცხადია, ქვეყნის პოლიტიკური ცხოვრება სხვა სახით განვითარდებოდა _ კარგად თუ ცუდად ამაზე მსჯელობაც უაზრობაა. ჟვანიასთან დაკავშირებით სააკაშვილის ხელისუფლების შეცდომა ნამდვილად იყო ის, რომ მან ვერ მოახერხა პრემიერის გარდაცვალების ფაქტისთვის კითხვის ნიშნები ჩამოეშორებინა. თუმცა ვეჭვობ, ეს კითხვის ნიშნები, რა სახითაც არ უნდა წარიმართოს სამომავლოდ ჟვანიას გარდაცვალების საქმის გამოძიება, ოდესმე მოიხსნას.

აი, ჟვანიას შემცვლელი ზურაბ ნოღაიდელი კი მართლაც განსაკუთრებით საინტერესო ფიგურა იყო ამ პოსტისთვის. თავი დავანებოთ მის მიმართ ხალხში დამკვიდრებულ ეპითეტებსა და კახელების აღშფოთებას: “ე, მანდ წმინდა ცხოველს როგორ აკადრეთ ამ კაცის შედარებაო”. ნოღაიდელმა მხოლოდ ამით არ დაამახსოვრა თავი საქართველოსა და განსაკუთრებით საკუთარ თანაგუნდელებს. არც იმით, პუტინმა, რომ დასდო პატივი და მას გადადგომის შემდეგ რამდენჯერმე ჩამოართვა ხელი. არამედ, საკუთარი მინიმალური ავტორიტეტით. რა თქმა უნდა, ეს სააკაშვილს აწყობდა და სრულებითაც არ სურდა, რომ ამ პოსტზე პოლიტიკური ამბიციების მქონე პერსონა ჰყოლოდა. თუმცა 2006 წელს, შუალედური საპარლამენტო არჩევნების დროს, როდესაც ქობულეთში კენჭს კობა ხაბაზი იყრიდა, მეფუტკრე პოლიტიკოსმა იცით, სად წააგო არჩევნები? მხოლოდ ნოღაიდელის სოფელში. მაშინ სააკაშვილმა რამდენიმე კაცის თანდასწრებით ისეთი “დითირამბები” უძღვნა პრემიერ-მინისტრს, რომ, როგორც ხალხში იტყვიან, ნოღაიდელს ეს ამბავი რომ ამცნეს, მინიმუმ ერთი უნდა ეთავაზებინა “ჩაცუცქულთ მოძულე” სააკაშვილისთვის. მაგრამ რა ვუყოთ თანამდებობით ტკბობის სენს? თუმცა, ეს ქვეყანა ვის შერჩენია, რომ ნოღაიდელს შერჩენოდა და ისიც წავიდა.

რაც შეეხება ლადო გურგენიძის პრემიერობას, ცოდვა გამხელილი სჯობს და მას ყველაზე ნაკლებად სურდა ამ პოსტზე ყოფნა. რამდენიმე თვის განმავლობაში გურგენიძემ პოლიტიკაში ყოფნით უფრო მეტი დაკარგა _ როგორც თავისთვის, ასევე ქართული საბანკო სექტორის განვითარების საზიანოდ, ვიდრე პრემიერობით შეიძინა. იმ დროისთვის, საქართველოს ყველაზე წარმატებული ბანკის პირველი პირის გაპრემიერებამ, გურგენიძეს მნიშვნელოვნად აურია პირადი გეგმები. თუმცა გურგენიძე მართლაც ერთადერთი პრემიერი იყო “ვარდების ხელისუფლების” მმართველობის პერიოდში, რომელსაც, თუ მისი საქმეების აქტივებს გავანულებთ, არც არაფერი გაუფუჭებია. არ იყო ეს მისი საქმე და რა ძალისხმევა დაუჯდა პოსტიდან წასვლა, ამაზე საუბარი ახლა შორს წაგვიყვანს.

გეგა მგალობლიშვილს პრემიერობა კი არათუ საქართველოსთვის, მისთვისაც საცოდაობა იყო. ეს ახალგაზრდა კაცი ნამდვილად იმსახურებს პიროვნულ სიმპათიას, მაგრამ, როდესაც პრემიერობას თანხმდებოდა, მინიმუმ იმას უნდა მიმხვდარიყო, რომ “ბავშვობიდან მანდ არ იჯდა”. მოვერიდები იმ პერიოდისთვის ხალხში მოარულ ხმებს და მხოლოდ ერთს გავიხსენებ: “შენ მართლა პრემიერი ხომ არ გგონია თავი, ბიჭო?” მერე, 2009 წლის წინ “სამკურნალოდ წასვლა” ამერიკაში და როგორც იქნა, გეგამაც ამოისუნთქა. ის ნატოში საქართველოზე უფრო ადრე “შევიდა”, მართალია, ელჩის სტატუსით, მაგრამ ამით მინიმუმ ათასი უსიამოვნება აარიდა საკუთარ თავს და საჭორაო თემები _ საქართველოს ენაჭარტალათა დიდ არმიას. მგალობლიშვილის აქტივების დათვლა მართლაც რომ არ ღირს, რაც შეხება პასივებს, ეს უფრო პერსონალური ხასიათისაა და ამაზე საჯარო საუბარი ნამდვილად არ მიმაჩნია ეთიკურად.

ნიკოლოზ გილაური, ანუ ნიკა... კარგი იუმორით, კარგი განათლებითა და იდეებით. მაგრამ არც გილაური ყოფილა პოლიტიკოსი. ენერგეტიკისა და ფინანსთა წარმატებული მინისტრი სრულიად ჩაიკარგა პრემიერის რანგში და ეს არც იყო გასაკვირი. ქვეყანას ხომ რეალურად სააკაშვილი, მერაბიშვილი, ადეიშვილი, ბოკერია და უგულავა მართავდნენ. თუმცა გილაურმა მართლაც მოახერხა, რომ საკუთარი თანმიმდევრული სტრატეგიით თეთრ ყვავად არ გამოჩენილიყო. ის არ ერეოდა პოლიტიკაში და მორჩილად უკრავდა თავს პოლიტლიდერებს. “თერგდალეული” გილაური მაქსიმალურად ერიდებოდა მედიას, ნაკლებად მუშაობდა საკუთარ პიარზე, მაგრამ შიდა სამზარეულოში მან არაერთხელ გამოიყენა კარნეგის მეთოდი და პრეზიდენტი ბევრჯერ დაიყოლია ქვეყნისთვის სასიკეთო ეკონომიკური გადაწყვეტილებების მიღებაზე. ანუ თავის იდეებს სააკაშვილს მის ინიციატივად აცნობდა. გილაურის სიჭკვიანეზე ის ფაქტორიც მეტყველებს, რომ მის მიმართ, ფაქტობრივად, პრეტენზიები არ ჰქონია ახალ ხელისუფლებას.

ვანო მერაბიშვილი _ “ვარდების” ხელისუფლების უკანასკნელი პრემიერი. მისი გაპრემიერება სააკაშვილის ახირება იყო და არა მერაბიშვილის სურვილი. მაშინ ბევრს საუბრობდნენ იმაზე, რომ მიშამ ვანო დაასუსტა. რეალურად  ვანო კი არა, საკუთარი თავი დაასუსტა. სააკაშვილს მინიმუმ უნდა გაეთვალა, რომ გამბიტი “მერაბიშვილი-ახალია” და ხელისუფლების შიგნით ამ ორი “ცენტრის” შექმნა სასიკეთო შედეგებამდე არ მიიყვანდა. ჟვანიას შემდეგ მერაბიშვილი იყო ის პრემიერ-მინისტრი, რომელსაც პოლიტიკური წონა ჰქონდა. ახლა მერაბიშვილი გისოსებსმიღმა ზის. რამდენად წარმატებული აღმოჩნდება ეს საქმე ახალი ხელისუფლებისთვის, ძნელი სათქმელია, თუმცა ამ დაკავებით რომ პოლიტიკურად მომაკვდავ ექსპრემიერს, რომელსაც ნაციონალების რიგითი პარლამენტარი სჯობდა ტრიბუნის გამოყენების თვალსაზრისით, “ოცნებამ”, მისდა საუბედუროდ, ახალი სუნთქვა გაუხსნა. გისოსებსმიღმა მყოფი მერაბიშვილი, პრემიერ მერაბიშვილზე უფრო მეტად პროდუქტიულია საკუთარი თავისთვისაც და საკუთარი თანაგუნდელებისთვისაც. მერაბიშვილის პრემიერობის აქტივი არჩევნებში გამარჯვება იქნებოდა _ სტრატეგიული გათვლა ეს იყო. რადგან “ნაციონალური მოძრაობა” არჩევნებში დამარცხდა, მას ამ პოსტზე პასივების უფრო მეტი “მარაგი” აქვს. თუმცა პოლიტიკური პროცესების განვითარების ალბათობით, სულაც არ იქნება გასაკვირი, რომ დროთა განმავლობაში სწორედ მერაბიშვილი აღმოჩნდეს ის პერსონა, რომელიც “წავიდა და დაბრუნდება”.

ბიძინა ივანიშვილი _ კაცი რომელმაც საქართველო შეცვალა. ბევრი ითქვა მისი პოლიტიკაში მოსვლის მიზეზებზე. მაგრამ უმთავრესი ისაა, რომ მან, დიახ, მან და არა ბატონმა საგანელიძემ, როგორც თავად მიაჩნია, შეცვალა საქართველოს პოლიტიკური ცხოვრება. სხვა მხრივ ფაქტია, რომ ის პრემიერის პოსტზე ვერავითარი საქვეყნო მიღწევებით ვერ დაიკვეხნის. აქ საუბარია როგორც საკანონმდებლო, ასევე ეკონომიკურ რეფორმებზე და ვერც იმით მოიწონებს თავს, რომ მის მიერ გაცემული ათეულობით დაპირებიდან თუნდაც ერთი მეოთხედის შესრულება შეძლო. ვგონებ, ეს არც იყო მისი ამოცანა და მის შემთხვევაში “მავრის” ფორმულა მოქმედებს. ივანიშვილი ისე წავა, რომ მის აქტივებში მხოლოდ “ნაციონალური მოძრაობის” დამარცხება იქნება და პასივები _ შეუსრულებელი დაპირებები, აღუდგენელი სამართლიანობა, პროტექციონიზმი და გაურკვეველი საგარეო პოლიტიკური კურსი და ა.შ.

თემა რომ გავაგრძელო, აუცილებლად უნდა აღვნიშნო ერთი გარემოებაც. ბატონი ივანიშვილი ამბობს, რომ მან იცის, ვინ იქნება ქვეყნის მომავალი პრემიერი და რომ ის ნამდვილად კარგ კადრს დაგვიტოვებს. მაგრამ ეს ხომ არაა ფორმულა _ “დემოკრატიით გავაოცებ ევროპას” _ დადებით კონტექსტში? ასეთი დემოკრატია და მემკვიდრის დატოვება ხომ უფრო ნეგატიური კონტექსტია ამ ვითარებაში? მით უფრო იმის გათვალისწინებით, როცა საპრეზიდენტო არჩევნები ტარდება და ამას მოჰყვება მთელი რიგი კანონით გათვალისწინებული პროცედურები, რატომ იკავებს თავს ის, მარგველაშვილთან ერთად წარუდგინოს საზოგადოებას საკუთარი რჩეული? იქნებ სულაც არ ეთანხმებიან მას საკუთარი თანაგუნდელები? ეს ხომ არაა შიდა პარტიული დემოკრატიის მაგალითი, საქვეყნო დემოკრატიას რომ თავი დავანებოთ?

რას შეიძლება ველოდოთ ახალი პრემიერისგან? დავიწყოთ პოლიტიკური საფრთხეების შეგრძნებით. სააკაშვილის ხელისუფლებას 2007 წლის შემდეგ ფულის ეშინოდა და შედეგად ფულმა მოუღო ბოლო. რაღა დასამალია, რომ “ქართული ოცნების” ხელისუფლებას გონიერებისა და აზრის ეშინია და მოვლენები ისე ვითარდება, რომ სწორედ გონი და აზრი და არა ცალკეული პერსონები, დაამარცხებენ სამომავლოდ ამ პოლიტიკურ ძალას. რატომ? იმიტომ, რომ ერთადერთი, რის მიმართაც შემწყნარებლობას ვერ იჩენს ეს პოლიტიკური სიმბიოზი, არის სწორედ სხვისი გონიერებისა და სხვისი აზრისადმი აბუჩი დამოკიდებულება. სამყარო ფიზიკის კანონებით იმართება და არა საქართველოს პარლამენტის უმრავლესობით მიღებული დოკუმენტებით და გნებავთ, ქვეყნის პოლიტიკური ლიდერების ხუშტურებით. რასაც უფრო მეტ წინააღმდეგობას გაუწევ, სწორედ ის გაგანადგურებს დროთა განმავლობაში და ეს აქსიომაა. ამიტომ ახალმა პრემიერმა, რომელიც სათუოა სრულყოფილ პოლიტიკოსად ჩამოყალიბდეს ვიზავად ან სხვა რამ უნდა აირჩიოს, ან არადა ამ ადამიანის პოლიტიკური ფიასკოს განმსაზღვრელი ფაქტორი სწორედ გონიერება და აზრი აღმოჩნდება. კიდევ? მას უნდა ეშინოდეს იმ საკადრო პოლიტიკის, რომელიც ქვეყანაში ბიძინა ივანიშვილის ხელდასმით განხორციელდა და ეს მიდგომა შეცვალოს, რაც არ უნდა რთული იყოს საკუთარი დამსმელის წინააღმდეგ წასვლა. "მემკვიდრეს" ასევე უნდა ეშინოდეს როგორც საკუთარი, ასევე თანაგუნდელების ზედმეტი თვითდაჯერებულობის, რომელსაც რეალური საფუძველი არ გააჩნია. 

რაც შეხება ეკონომიკურ რეფორმებს, ეს უკვე ივანიშვილის განკარგვის სფერო იქნება და ახალი პრემიერი მხოლოდ გაახმოვანებს მის მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებას. მოკლედ, საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ ქვეყანას რეალურად ერთი, მაგრამ ორი პრეზიდენტი და ერთი, მაგრამ ორი პრემიერი ეყოლება. რაც არ უნდა იუაროს, ბატონმა ივანიშვილმა ბოლო პრესკონფერენციაზე  თავად აღიარა, რომ ცალკეულ დაპირებებს მომავალ წელს და იმის იქით აუცილებლად შეასრულებს. თუ მთავრობის სამოქალაქო კონტროლს აპირებს, მომავალზე პასუხისმგებლობას და დაპირებას როგორ და რატომ იძლევა მიმავალი პრემიერი პირველ პირში?

მოკლედ ასეა, პოლიტიკურად დამოუკიდებელი პრემიერ-მინისტრი საქართველოსთვის მხოლოდ გაელვებითი ხვედრი ყოფილა. სამომავლოდ რამდენად სასარგებლო, ეს უკვე მომავალი განსჯის საკითხია.

გოჩა მირცხულავა, გაზეთი „პრემიერი“, 18-24 სექტემბერი

FaceBook