ლევან კალანდაძე: “ის ეკონომიკური მოდელი, რომლის ინიციატორიც პრემიერ-მინისტრია, არის მცდარი”

“ახალი მემარჯვენეების” ეკონომიკური მიმართულების ხელმძღვანელი, ექსპერტი ლევან კალანდაძე ქვეყნის სოციალური და ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიას იწუნებს, რადგანაც მიაჩნია, რომ ეს სტრატეგია “ქართული ოცნების” წინასაარჩევნო პროგრამის “კოპი-პეისტია”. კალანდაძე მიიჩნევს, რომ ამ დოკუმენტის მიზანი  პრემიერ-მინისტრისთვის გარკვეული პრეზენტაციისა და შოუს მოწყობა და ჩვენებაა იმისა, რომ ეს ეკონომიკური გუნდი სტრატეგიაზე მუშაობს.

_ მექმნება შთაბეჭდილება, რომ ქვეყნის სოციალური და ეკონომიკური განვითარების სტრატეგია ფინანსთა და ეკონომიკური განვითარების სამინისტროებმა გარკვეული მოვალეობის მიზნით შეიმუშავეს. ჩემი აზრით, დოკუმენტი გაკეთდა დოკუმენტისთვის და არა იმისთვის, რომ ქვეყანაში ეკონომიკური განვითარების სტრატეგია ჩამოყალიბდეს. რაც შეეხება თავად დოკუმენტს, რაც ამ დროისთვისაა წარმოდგენილი... მინდა აღვნიშნო, რომ სტრატეგიული დოკუმენტი ასე არ კეთდება. ეს არის გარკვეული “სადღეგრძელოების” კრებული და კეთილი სურვილები, როგორ წარმოუდგენიათ იდეალური ეკონომიკური გარემო ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტროებს. სტრატეგიული დოკუმენტი კეთდება შემდეგნაირად: “სადღეგრძელოების” გარდა, დოკუმენტში განსაზღვრული უნდა იყოს მიზნების მიღწევის საშუალებები და მათი მიღწევის ფასი, ასევე ის რისკები, რაც შესაძლოა მიზნების მიღწევას ერთვოდეს. ამ დოკუმენტს არ ახლავს ასევე კონკრეტული ვადები. კი, გასაგებია, რომ 2020 წლისთვისაა ნავარაუდები საქართველოში დუბაის აშენება, მაგრამ რეალურად 2020 წლამდე 6 წელია. 6 წელზე როგორაა ეკონომიკური გეგმები გადანაწილებული, ვინ რაზეა პასუხისმგებელი და თითოეული სახელმწიფო უწყება რას აკეთებს ამ კონკრეტული დროის განმავლობაში, დოკუმენტში გაწერილი არ არის. ჩემთვის, როგორც ეკონომისტისთვის, ფინანსისტისთვის მნიშვნელოვანია ყველაზე მთავარი, ამ პროექტის, ე.წ. სტრატეგიის, განხორციელების ფასი, ანუ მე არ ვიცი და ვერ ვხვდები, რა ფასად ახდენს სახელმწიფო ამ ჰიპოთეტური მიზნების მიღწევას, ან რა წყაროებით ხდება აღნიშნული მიღწევების დაფინანსება, ანუ რეალურად რამდენია ბიუჯეტის ტვირთი ამ პროექტის განხორციელებისთვის.

_ თითოეული სამინისტრო ყოველთვის წერს სამინისტროს საქმიანობისა და განვითარების 3 წლის სტრატეგიას, სადაც ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებასა და გეგმებზეცაა საუბარი. თუმცა რეალურად ანალოგიური თეზისები ამ სტრატეგიებშიცაა ასახული.

_ მომეჩვენა, რომ ეს პროექტი გარკვეულწილად გაგრძელებაა “ქართული ოცნების” წინასაარჩევნო გეგმებისა. “ქართულმა ოცნებამ” წინასაარჩევნოდ საქართველოს მოსახლეობას შესთავაზა მონახაზი ე.წ. გეგმის, შემდეგ მთავრობამ და პარლამენტმა პროგრამის სახით წარმოადგინა მთავრობის სამოქმედო გეგმა, რომელიც სხვა არაფერი იყო, თუ არა წინასაარჩევნო პროგრამიდან “კოპი-პეისტით” ამოღებული ვარიანტები და მეჩვენება, რომ ეს “კოპიპეისტური” დამოკიდებულება ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიის შემუშავებისას მიმდინარე ეტაპზე გრძელდება. ძველი დოკუმენტიდან ვიღებთ დებულებებს, ვაძლევთ ოდნავ სხვა იერსახეს და ეფექტს ვქმნით იმისთვის, რომ სტრატეგია თითქმის ყალიბდება და იქმნება ილუზია, რომ ქვეყანა მუშაობს ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიაზე. მაპატიეთ, მაგრამ ასე სტრატეგიები არ იქმნება. ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტროებმა ძალიან კარგად იციან, როგორც კეთდება სტრატეგიები. მათ ნანახი აქვთ ბატონი ლადო პაპავას მიერ მომზადებული ქვეყნის ინდიკატური განვითარების გეგმა, რომელიც აბსოლუტურად განსხვავებული მოდელით შემუშავდა. სტრატეგიის წარმოდგენილი პროექტის შედარება საერთოდ არ შეიძლება ბატონი ლადოს მიერ შემუშავებულ გეგმასთან.

_ მაშინ რაში სჭირდება მთავრობას ისეთი გეგმის დადება, რომელიც, როგორც თავად ამბობთ, “არაფრისმთქმელია”?

_ დოკუმენტის პროექტში მენიშნა ერთი სლაიდი, როგორიცაა “შემდგომი ნაბიჯები”, სადაც ჩამოთვლილია, შემდგომ რა ნაბიჯები უნდა გადაიდგას და ჩამოთვლილია, რომ კომენტარები უნდა მივიღოთ და საჯარო განხილვები მოვაწყოთ. თუმცა ამ პრეზენტაციაში ერთ-ერთი ქვეპუნქტია “დოკუმენტის პრეზენტაცია პრემიერ-მინისტრის აპარატისთვის”. მე მართლა მგონია, რომ ამ დოკუმენტის მიზანი არის ერთადერთი: პრემიერ-მინისტრისთვის გარკვეული პრეზენტაციისა და შოუს მოწყობა და ჩვენება იმისა, რომ ეს ეკონომიკური გუნდი სტრატეგიაზე მუშაობს.

დოკუმენტი აგებულია ორ მთავარ პრინციპზე: ეს არის კონკურენტუნარიანობის უზრუნველყოფა, რამაც მაკროეკონომიკური სტაბილურობა და ზრდა უნდა გამოიწვიოს და მეორე, საბიუჯეტო პოლიტიკის განხორციელება.

სამწუხაროდ, დღეს სახეზე გვაქვს აბსოლუტურად განსხვავებული მიდგომები ქვეყანაში. ხელისუფლებამ არც კი დაიწყო მუშაობა ეფექტური ანტიმონოპოლიური რეგულაციებისა და თავისუფალი საბაზრო პირობების უზრუნველმყოფი ანტიმონოპოლიური კანონმდებლობის შემუშავებაზე.  მთავარი ხერხემალი, რაზეცაა აწყობილი ეს დოკუმენტი, რომ ქვეყანაში მაკროეკონომიკური სტაბილურობის განმსაზღვრელი კონკურენტუნარიანი გარემო უნდა იყოს ჩამოყალიბებული... ეს თეზისი, იმ მოქმედებებში, რასაც ხელისუფლება დღეს ეწევა, თავიდანვე მცდარია.

მეორეა საბიუჯეტო ეფექტიანობა. როცა სოციალურ პოლიტიკაზე გადადიან, საუბრობენ, რომ მიზნობრივი სოციალური დახმარებების სოციალურ სისტემაზე აგებული სისტემა უნდა იყოს, თუმც დღეს ხელისუფლება აბსოლუტურად დიამეტრულად განსხვავებულს აკეთებს. მიზნობრიობის ნაცვლად მათ ტოტალური საყოველთაოების პრინციპი, ე.წ. სოციალისტური მიდგომების დანერგვა დაიწყეს. რეალურად ქვეყანაში მიმდინარე პოლიტიკური მოვლენები და ეს დოკუმენტი აცდენილია ერთმანეთს.

_ ერთ-ერთ მუხლში, სადაც ბიზნესის კონკურენტუნარიანობის ზრდაზეა საუბარი, მთავარი აქცენტი გაკეთებულია ინოვაციებზე, სოფლის მეურნეობასა და ენერგეტიკაზე, ხოლო ეკონომიკის სხვა დარგებზე საუბარი არ არის.

_ სხვა დარგები კი არა, ბიზნესი არ არის ნახსენები საერთოდ. საუბარია ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიაზე, ხოლო გრძელვადიან პერიოდში ბიზნესისთვის უსაფრთხო გარემოს შექმნა დოკუმენტში ნახსენებიც არ არის. არადა საფუძველი უნდა იყოს ეს. კიდევ საფუძველი უნდა იყოს ხელშემწყობი პოლიტიკა მცირე და საშუალო ბიზნესისთვის. ჩვენ ვავითარებთ ეკონომიკას და არ ვსაუბრობთ ბიზნესის განვითარებაზე? ამიტომაც მექმნება შთაბეჭდილება, რომ ეს არის სოციალისტური მოდელის მშენებლობის მცდელობა, რადგანაც “განვითარების” მთელი ტვირთი აკიდებულია სახელმწიფოზე და არა ბიზნესზე, რომელიც თავად უნდა იყოს პროგრესის საფუძველი, სამუშაო ადგილების შემქმნელი, ინვესტიციების მომზიდველი, ინფრასტრუქტურული განვითარების საფუძველი და სხვა. ასეთი მიდგომები წინა საუკუნის 70-იანი წლების შემდეგ ცივილიზებულ მსოფლიოს აღარ აქვს.

_ როგორ ფიქრობთ, ასეთი მიდგომები უშუალოდ ბიძინა ივანიშვილის ხედვაა, თუ სხვა რამესთან გვაქვს საქმე?

_ არის ამის დაშვების ალბათობის საშუალებაც. ერთი მხრივ, პრემიერის ეკონომიკური გუნდის მიერ ინიცირებული დოკუმენტი გარკვეული გამოძახილია თავად პრემიერის მისწრაფებებისა და ხედვებისა, ეკონომიკასთან დაკავშირებით. არაერთხელ აღვნიშნე, რომ ის მოდელი, რომლის ინიციატორადაც გამოდის პრემიერ-მინისტრი, არის მცდარი. ქვეყნის სოციალური და ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიის პროექტი _ ეს არის გარკვეული გამოძახილი პრემიერის ნაფიქრისა და ეკონომიკური პრიორიტეტებისა.

_ თუმცა არც ოპოზიციას და არც არასამთავრობო სექტორს სტრატეგიის პროექტთან მიმართებაში საკუთარი პოზიცია არ დაუფიქსირებია, რატომ?

_ ჩათვალოთ, მე ვარ ოპოზიციაც და არასამთავრობო სექტორიც. პრობლემა ის არის, რომ ჩვენ მიერ დაწყებულ ოპონირებას ხელისუფლება ერთ ყურში შეუშვებს და მეორიდან გაუშვებს. მათ ამ თემებზე საუბარი და დებატები არ სურთ. აკეთებენ გარკვეულ იგნორირებას. მინდა განვაცხადო, რომ დღეს ხელისუფლებას ბიზნესი პრიორიტეტად არ მიაჩნია. როდესაც ბიზნესმენებს არ ვხვდებით და მათ აზრს არ ვისმენთ, ეს იმას ნიშნავს, რომ ბიზნესის აზრი ამ ქვეყანაში პრიორიტეტად არ არის მიჩნეული. ხელისუფლებას ბიზნესთან კომუნიკაცია გარეგნულად აწყობილი აქვს, მაგრამ მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები ბიზნესთან, მინიმუმ, უნდა განიხილო მაინც.

_ თუკი ბიზნესის ინტერესები წინა პლანზე არ არის წამოწეული და ერთგვარად მათი იგნორირება ხდება, მაშინ რატომ დუმს კერძო სექტორი?

_ ბიზნესი ყოველთვის დუმდა, ეს იყო ედუარდ შევარდნაძის დროს, მიხეილ სააკაშვილის დროს თუ ბიძინა ივანიშვილის დროს. ბიზნესმენთა შიში, რომ სახელისუფლებო მანქანა ოპონირების გამო მათ წინააღმდეგ იყოს გამოყენებული, რეალურია.

მაია არაბიძე, გაზეთი „პრემიერი“, 18-24 სექტემბერი

FaceBook