”...პედაგოგები ცხოვრებისა და გაჭირვებისგან დაღლილები არიან, არც მათ სცალიათ მოსწავლისთვის...”

საქართველოში ძალადობის კუთხით მოზარდებში არსებულ ვითარებაზე, მათ გამოვლინებებსა და პრობლემების აღმოფხვრის გზებზე “პრემიერს” ფსიქოლოგი ჯანა ჯავახიშვილი ესაუბრა.

ჯანა ჯავახიშვილი: რთულია, გამოიყოს ერთი კონკრეტული მიზეზი, რის გამოც მოზარდი ძალადობას მიმართავს. ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, თუ როგორაა ბიო-ფსიქო-სოციალური რისკისა და დამცავი ფაქტორები აწყობილ-დალაგებული ყოველ მოცემულ შემთხვევაში. მოზარდობის პერიოდი, ამ თვალსაზრისით, ისედაც ძალიან რთულია, რადგან ეს გარდატეხის ასაკია. გარდამავალი პერიოდები, თუნდაც სოციალურ დონეზე ავიღოთ, ტურბულენტურია ხოლმე. როცა ძალადობის მიზეზებზე ვსაუბრობთ, იგულისხმება, რომ მოზარდს, შესაძლოა, ჰქონდეს ამის გარკვეული რისკფაქტორები ბიოლოგიურ (ორგანიზმულ), ფსიქოლოგიურ (ემოციების მართვა, თვითშეფასება, იმპულსური მოთხოვნილებების კონტროლის უნარი და ა.შ.) და სოციალურ (უახლოესი თუ შორეული სოციალური გარემოცვა) დონეზე. მაგრამ ამა თუ იმ დონეზე რისკფაქტორის არსებობა არ ნიშნავს, რომ ბავშვი თუ მოზარდი აუცილებლად მიმართავს ძალადობრივ ქცევას. ეს იმიტომ, რომ რისკფაქტორების პარალელურად, ამ სამი დონიდან თითოეულზე დამცავი ფაქტორებიც მოქმედებს. მაგალითად, ურთიერთგაფრთხილებაზე, ურთიერთპატივისცემაზე, ფასეულობებზე დაფუძნებული აღზრდის სტილი ოჯახში და ა.შ..

ძალადობის თავიდან ასაცილებლად ძალიან მნიშვნელოვანია, ვიცნობდეთ რისკისა და დამცავ ფაქტორებს და მოზარდებს, ოჯახს, სკოლას, საზოგადოებას, სახელმწიფოს რისკის ფაქტორების შემცირებასა და დამცავი ფაქტორები გაძლიერებაში ვეხმარებოდეთ.

ძალიან მნიშვნელოვანია, მოზარდებში ძალადობის პრობლემაზე მუშაობისას ვიფიქროთ სკოლასა თუ საზოგადოებაში ღირსების პატივისცემაზე დაფუძნებული ურთიერთობების კულტურის ჩამოყალიბებაზე.

- მოზარდებში ძალადობის რომელი ფორმა ჭარბობს _ ფსიქოლოგიური, ფიზიკური თუ სექსუალური?

_ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ რა ფორმის ძალადობაა გავრცელებული მოზარდებში, ძალიან მწირია. ისეთი მოვლენა, მაგალითად, როგორიცაა ე.წ. ბულინგი _ ადამიანის აბუჩად აგდება, დაცინვა და ა.შ. დასავლეთში ინტენსიური კვლევის საგანია, მაშინ, როცა ჩვენთან ამ ტერმინის/ფენომენის თაობაზე საზოგადოების წევრთა უმრავლესობამ არც კი იცის, ხოლო თუ პრობლემა სახელდებული არ არის, მას ვერც კი ხედავ.

- ვახსენეთ არაძალადობრივი გარემო... რამდენად კონტროლდება საჯარო ინფორმაცია, რომელიც, შესაძლოა, ზიანის მომტანი გახდეს?

_ეს ჩვეულებრივი სოციალური სინამდვილეა. მოზარდებისთვის კარის ჩაკეტვა შეუძლებელია. ამიტომ ამ შემთხვევაში დიდი როლი ოჯახმა უნდა შეასრულოს. მნიშვნელოვანია, მშობელი იცლიდეს იმისთვის, რომ შვილთან იურთიერთოს, პირადად მან და არა, ვთქვათ, ძიძამ. ბავშვის აღზრდა და მასთან ურთიერთობა ხომ მოზარდობიდან კი არა, ჩვილბავშვობიდან და მეტიც, მუცლად ყოფნიდან იწყება.

თუ მშობელს არ სცალია შვილისთვის, რათა შვილის მიერ აღქმულ ინფორმაციაზე ერთობლივად იმსჯელონ, პრიორიტეტები ერთად დაალაგონ, თუ მშობელს არ სცალია, რომ შვილს ამ ზეჭარბი ინფორმაციით გადატვირთულ თანამედროვე ”გიჟურ” სამყაროში ორიენტაციაში დაეხმაროს (თავისი თანამედროვე სამყარო ყოველი ახალი თაობისთვის ”გიჟურია”. თქვენ არ გეხსომებათ, მაგრამ მეოცე საუკუნის შუახანებშიც იყოს ასეთი ფილმი _ “შეშლილი, შეშლილი, შეშლილი მსოფლიო”) ”ეს გიჟური, გიჟური, გიჟური სამყარო”) და ეს ორიენტაცია ფასეულობებზე დააფუძნოს, მაშინ, რასაკვირველია, არ იქნება გასაკვირი, რომ შვილმა ამ საინფორმაციო ნაკადების ზეგავლენით აგრესიაც “დაისწავლოს” და სხვა მავნე ჩვევებიც.

მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს სახელმწიფოსაც, საკანონმდებლო რეგულაციებს / ასაკობრივ ლიმიტებს ამა თუ იმ ინფორმაციაზე და ა.შ., მაგრამ წამყვანი როლი მაინც მშობლისაა და შემდგომ უკვე სკოლის: თუ მშობელი შვილისთვის ვერ იცლის დღევანდელ დღეს (რასაკვირველია, ვაზოგადებ, ეს ყველას არ ეხება, თუმცა მე ეს ხშირად შემხვედრია, როგორც პრობლემა), მაშინ ბავშვი, ფაქტობრივად, დაუცველია.

სკოლაც, არცთუ იშვიათად, გულგრილია ბავშვის მიმართ: პედაგოგები ხშირად ცხოვრებითა და გაჭირვებისგან დაღლილი ადამიანები არიან, მათაც, ფაქტობრივად, არ სცალიათ არც პროფესიული დახელოვნებისთვის, არც თავიანთი სამუშაო გარემოს ძირითადი მოქმედი გმირისთვის, ბავშვისთვის. აქაც ვაზოგადებ, ბევრია გამონაკლისი, მაგრამ საერთო მდგომარეობა ამგვარია.

პრინციპში, იმისი თქმა მინდა, რომ თუ ბავშვს უყურადღებოდ დავტოვებთ, არ დავეხმარებით გარე სინამდვილიდან მიღებულ შთაბეჭდილებებში გარკვევაში, მაშინ მასზე ნებისმიერმა ინფორმაციამ, შესაძლოა, იმოქმედოს უარყოფითად. ამიტომ აკრძალვებზე დაფუძნებული პოლიტიკის ნაცვლად, მე ბავშვებისა და მოზარდების მიმართ ყურადღებაზე, პოზიტიურ ყურაღებაზე დაფუძნებულ პოლიტიკას შემოგთავაზებდით, ესაა ჩემი გზავნილი.

_ იმ შემთხვევაში, თუ ოჯახში მშობელსა და მოზარდს შორის არ არის დიალოგი და არ ხდება კონტაქტი, ძალადობა კი ოჯახში არსებული ვითარებიდან მომდინარეობს, რამდენად ხერხდება მთელი ოჯახის ჩართვა პრობლემის მოგვარების პროცესში?

_ იგნორირება და ზემზრუნველობა _ აი, ის ორი უკიდურესობა, რაც ძალიან გავრცელებულია ჩვენს კულტურაში ამჟამად, როგორც აღზრდის არაკონსტრუქციული სტილი. ამ უკიდურესობებიდან უნდა გადავინაცვლოთ ცენტრში _ ოქროს კვეთა მოვნახოთ, დაბალანსებული, ზრუნვაზე ორიენტირებული, მაგრამ, ამავე დროს, პიროვნების პატივისცემასა და მისი პირადი სივრცის გაფრთხილებაზე დაფუძნებული აღზრდის სტილის მორგება და ცხოვრებაში გატარება უნდა შევძლოთ.

_ რამდენადაა დღეს განვითარებული პრობლემის მქონე მოზარდის ფსიქოლოგთან ვიზიტის კულტურა?

_კულტურა არ არის და ეს შესაბამისი სერვისების არარსებობით შეიძლება აიხსნას. არ არის მოწოდება _ არ არის მოთხოვნა, არ არის მოთხოვნა _ არ არის მოწოდება. ეს ბაზრის კანონია. უცილებელია, გაიხსნას სამსახურები, სადაც კვალიფიციური მულტიდისციპლინური გუნდი _ სოციალური მუშაკები, ფსიქოლოგები და ფსიქიატრები სამეცნიერო მტკიცებულებაზე დაფუძნებულ დახმარებას შესთავაზებენ ბავშვებს, მოზარდებსა და მათ ოჯახებს და მოთხოვნაც აუცილებლად გაიღვიძებს, იმიტომ, რომ ამგვარი სამსახურების საჭიროება ნამდვილად არის.

თორნიკე ლაგვილავა, გაზეთი „პრემიერი“, 4-10 სექტემბერი

FaceBook