კრემლი თბილისისგან ოკუპირებული ტერიტორიების აღიარებას დეკემბერში ელოდება

სერგი კაპანაძე: “რაც შეიძლება მოხდეს, არის ის, რომ ისეთი ნაბიჯები გადავდგათ ან უცოდინრობის, ან გამოუცდელობის, ან არაშორსმხედველი სტრატეგიის არსებობის გამო, რომელიც გარკვეულ ლეგიტიმაციას მისცემს ოკუპირებული ტერიტორიების ე.წ. დამოუკიდებლობას”

ჟენევაში გამართული ბოლო შეხვედრა დაკვირვებული თვალისთვის საკმაოდ განსხვავებული აღმოჩნდა. ჯერ იყო და შეხვედრის დაწყებამდე რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემ გრიგორი კარასინმა გიორგი მარგველაშვილისა და “ახალი ხელისუფლებისადმი” დითირამბები არ დაიშურა: “მინდა გითხრათ, რომ ამჯერად ჟენევაში წამოსვლისას ძალიან იმედიანად ვიყავი განწყობილი, რაც საქართველოს ხელისუფლების ტონის შერბილებამ განაპირობა”. შემდეგ კი, არც მეტი, არც ნაკლები, დასძინა: საქართველოს ახალი პრეზიდენტის პირველი განცხადება მოწმობს, რომ რუსეთ-საქართველოს შორის ღია კონფრონტაციის პერიოდი უკან დარჩა და დადგა მსჯელობისა და იმაზე ფიქრის დრო, როგორ უნდა ავაგოთ ურთიერთობები მომავალში.

“დადგა დრო იმაზე ფიქრის, რა სახის ურთიერთობების აწყობას აპირებს თბილისი ცხინვალთან და სოხუმთან, რა როლი აკისრია ჟენევის დისკუსიებს ამ მხრივ. საერთო ჯამში, კარგი შესაძლებლობა გვაქვს, სიტუაციას ახლებურად შევხედოთ, თუმცა ილუზიები არავის აქვს”, _ ესეც კარასინის სიტყვებია.

თითქოს განსაკუთრებული მას არც არაფერი უთქვამს, რომ არა შემდგომი ფრაზა, რითაც კიდევ ერთხელ გაუსვა ხაზი საქართველოს დაკნინებულ შესაძლებლობებსა და “დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა” მიმართ კრემლის გამოკვეთილ მხარდაჭერას. ძალის გამოუყენებლობის ხელშეკრულების გაფორმების კონტექსტში რუსეთის საგარეო უწყების ხელმძღვანელის მოადგილემ ასეთი რამ ბრძანა: რუსეთი აღნიშნულ დოკუმენტს ხელს არ მოაწერს და ქართულ მხარეს ამ დოკუმენტზე ხელის მოსაწერად კონსულტაციების გავლა “დამოუკიდებელ სახელმწიფოებთან” _ აფხაზეთთან და სამხრეთ ოსეთთან მოუწევს.

“თქვენთვის ცნობილია პრინციპული პოზიცია, რომ ჩვენ არ ვიყავით კონფლიქტის მხარე, ამიტომ ჩვენ არ გვაქვს არავითარი იურიდიული და მორალური უფლება, გავაკეთოთ გარკვეული სახის განცხადებები. მაგრამ ჩვენ ბევრჯერ შევთავაზეთ ჟენევის დისკუსიის უშუალო მონაწილეებს, შეადგინონ ერთობლივი განცხადება ძალის გამოუყენებლობის შესახებ”, _ განაცხადა გრიგორი კარასინმა.

აი, ამის შემდეგ კი მოვლენები უფრო საინტერესოდ წარიმართა, რომელშიც რუსული დიპლომატიის ვირეშმაკობის ღია კონტურები ჩანს. მაგრამ ჯერაც გაურკვეველია, როგორი იქნება ქართული მხარის პოზიცია შედეგის მიხედვით. ანუ ის, რასაც ჩვენ ვისმენთ და ვხედავთ, მხოლოდ “პუბლიკისთვის” ხდება თუ შინაარსობრივად განსხვავებულ პოზიციებთან გვაქვს საქმე.

მოლაპარაკებების შემდეგ კარასინის ოპტიმისტური განწყობა იცვლება და ის აცხადებს: “იმედები იმის შესახებ, რომ საქართველოს ხელისუფლებაში ახალი ხალხის მოსვლა “მნიშვნელოვანი და პრინციპული გადაწყვეტილებების” მიღებამდე მივა _ არ გამართლდა”. ანუ კარასინმა აღნიშნა, რომ საქართველო ვერ დავიყოლიეთ ძალის გამოუყენებლობის შესახებ განცხადების მიღებაზეო.

მაგრამ უფრო საინტერესო დეტალი საზოგადოებას მოგვიანებით შემოაპარა. “უპირველეს ყოვლისა, თანათავმჯდომარეთა ამოცანა მდგომარეობს იმაში, რომ დაარწმუნონ თბილისი ამგვარი განცხადების სარგებლობაში თავად საქართველოსთვის”, _ განაცხადა კარასინმა და აღნიშნა, რომ “აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დელეგაციები მზად იყვნენ, ამგვარი შეთანხმება მიეღოთ”.

კარასინმა ამით ხაზი გაუსვა, რომ განცხადება ძალის გამოუყენებლობის შესახებ თავად საქართველოს ინტერესებშია. ფაქტობრივად კი, კრემლი საქართველოს ეუბნება, ეს განცხადება “დამოუკიდებელ” სახელმწიფოებთან ერთად უნდა მიიღო და აღიარო სოხუმისა და ცხინვალის დამოუკიდებლობაო.

ქართული მხარის მოთხოვნაზე, რომ ძალის გამოუყენებლობის ვალდებულება რუსეთმა აიღოს, მოსკოვი აცხადებს, “ომში ჩვენ არ ვიყავით მხარე” და აბა, რა შუაში ვართო. მოსკოვი ცდილობს, საერთაშორისო თანამეგობრობას დაავიწყოს, 2008 წლის აგვისტოში ვინ ვის ეომებოდა. რაოდენ სამწუხაროც არ უნდა იყოს, მის მხარეს ქართველი პოლიტიკოსების ერთი ნაწილი და “დარეგულირების” კომპონენტი _ წიწმატი და ღვინოც დგას.

ფაქტია, რომ რუსეთი დეკემბერში გასამართ მოლაპარაკებებზე დიდ იმედებს ამყარებს.

უნდა დასთანხმდეს თუ არა საქართველო რუსეთის მოთხოვნებს და არის თუ არა შესაძლებელი, “მოტყუვდეს” ქართული დიპლომატია? “პრემიერის” კითხვებს საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრის ყოფილი მოადგილე, ჟენევის მოლაპარაკებებში ქართული დელეგაციის წევრი სერგი კაპანაძე პასუხობს:

_ ჟენევის მოლაპარაკებების მორიგი რაუნდი “ხმაურიანი” აღმოჩნდა. რუსეთი უკვე იმედოვნებს, რომ დეკემბერში ძალის გამოუყენებლობის შესახებ განცხადება გაკეთდება, რისი ინიცირებაც სწორედ მას ეკუთვნის. ამ დროს საქართველომ არაერთხელ განაცხადა, რომ აფხაზეთისა და ე.წ. “სამხრეთ ოსეთის” ძალის გამოყენებით დაბრუნებას არ აპირებს. რამდენად გამართლებულია ჩვენი მხრიდან რუსეთის ამ მოთხოვნაზე დათანხმება?

_ სრულიად გაუმართლებელია. ჩვენ აღებული გვაქვს ეს ვალდებულება და არაფერი ახალი არ უნდა ავიღოთ. ან უნდა აგვიხსნას ვინმემ, რატომ არის ახლის აღების საჭიროება. ცალმხრივი ვალდებულება ისევეა სავალდებულო საერთაშორისო სამართლის ქვეშ, როგორც ორმხრივად, ან მრავალმხრივ ფორმატში აღებული ვალდებულება. მთელი დოქტრინა არსებობს საერთაშორისო სამართალში, რომელიც ქვეყნების მიერ ცალმხრივად იურიდიული ვალდებულებების შესახებ საუბრობს, ამიტომ მე არ ვიცი არც ერთ არგუმენტი, რომელიც დამარწმუნებდა, რომ საქართველომ უნდა გადადგას ნაბიჯი ორმხრივი ვალდებულების მიმართულებით, თან აფხაზურ და ოსურ ე.წ. მხარეებთან.

მეტიც, ერთადერთი არგუმენტი, რომელიც მე მესმის მოსკოვის, სოხუმისა და ცხინვალის მხრიდან, დაკავშირებულია აღიარებასთან. კერძოდ, მათ მხოლოდ იმიტომ სურთ, რომ ჩვენ ხელი მოვაწეროთ ასეთ ვალდებულებას, რომ ეს შემდეგ “გაასაღონ”, როგორც ჩვენი მხრიდან ცხინვალისა და სოხუმის სუვერენიტეტის ნაწილობრივი ცნობა. ამასთანავე, თუ ჩვენ რამეს ხელს მოვაწერთ ცხინვალთან და სოხუმთან, შეგვიძლია დავივიწყოთ ოკუპაციის საკითხი. ოკუპირებული მხოლოდ მაშინ არის ტერიტორია, თუ ოკუპანტი არალეგალურ სამხედრო ყოფნასთან ერთად ასევე ახორციელებს ტერიტორიის ეფექტურ კონტროლს. თუ ჩვენ იმ რეჟიმთან ვაწერთ ხელს, რომელზეც ვამბობთ, რომ ეფექტური კონტროლი ხორციელდება მოსკოვის მხრიდან, მაშინ იქვე უარს ვამბობთ ოკუპაციის ცნებაზე.

_ კარასინმა მოლაპარაკებების დასრულების შემდეგ აღნიშნა, რომ მხარეების მიერ შესაბამისი განცხადების გაკეთება მნიშვნელოვანი ნაბიჯი იქნება დარეგულირებისთვის. ანუ აქ არ იგულისხმება, რომ განცხადებას გააკეთებენ საქართველო და რუსეთი, არამედ საქართველომ უნდა განაცხადოს, რომ “დამოუკიდებელი სახელმწიფოების” მიმართ არ გამოიყენებს ძალას. რა გამოდის, აღიარებას ვიწყებთ?

_ რა თქმა უნდა, ეს არის კარასინისა და, ზოგადად, რუსული მხარის სურვილი. არაფერი გასაკვირი ამაში არ არის. მათ ეს ინტერესი აქვთ და ყველაფერს იზამენ, რომ ბოლომდე მიიყვანონ. ჩვენი ამოცანა კი ის არის, რომ ამ მიმართულებით პროცესები არ წავიყვანოთ. ამიტომ, ნებისმიერი ხელმოწერილი დოკუმენტი, ან ნებისმიერი ნაბიჯი, რომელიც რუსეთს მისცემს იურიდიულ არგუმენტს, რომ ის კონფლიქტის მხარე არაა და გაამტკიცებს იმ იურიდიულ პოზიციას, რომ სამხრეთ ოსეთი და აფხაზეთი არიან კონფლიქტის მხარეები, ჩვენი მხრიდან არ უნდა გადაიდგას. ცალმხრივად იურიდიული ვალდებულების აღება, რომ ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის პროცესში ძალას არ გამოვიყენებთ, სხვა საკითხია. ეს არავითარ შემთხვევაში არ ნიშნავს რამის აღიარებას. სწორედ ამიტომ გადადგა ეს ნაბიჯი 2010 წელს საქართველოს პრეზიდენტმა და სწორედ ეს ვალდებულება იქნა გამეორებული პარლამენტის მიერ 2013 წელს. შესაბამისად, ცალმხრივი ვალდებულება ამ პრობლემას არ წარმოშობს.

_ ცოტა გაუგებარია კარასინის სხვა განცხადებაც, კერძოდ: “უპირველეს ყოვლისა, თანათავმჯდომარეთა ამოცანა მდგომარეობს იმაში, რომ დაარწმუნონ თბილისი ამგვარი განცხადების სარგებლობაში თავად საქართველოსთვის... აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დელეგაციები მზად იყვნენ, ამგვარი შეთანხმება მიეღოთ”. ანუ თანათავმჯდომარეებიც რუსეთის პოზიციას იზიარებენ? ერთი მეტად საინტერესო დეტალიც, როდესაც რუსეთი ითხოვს, რომ ჩვენ დავთანხმდეთ ძალის გამოუყენებლობას, აქვე თავად უარზეა, იგივე სახის შეთანხმება მოხდეს საქართველოსა და რუსეთს შორის. როგორია ამ საკითხზე მოლაპარაკებების თანათავმჯდომარეების პოზიცია?

_ არა, რა თქმა უნდა. ესეც ჩვეულებრივი რუსული პროპაგანდის და დიპლომატიური სტრატეგიის ნაწილია. კერძოდ, მათ სურთ, აჩვენონ, რომ ძალის არგამოყენების საქმეში მთელი მსოფლიო საქართველოს წინააღმდეგ არის დარაზმული. ეს კი რეალობას სრულიად არ ასახავს. შეგიძლიათ, ნახოთ შარშან თებერვალში მიღებული ევროკავშირის საბჭოს განცხადება საქართველოს შესახებ, სადაც ევროკავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრები რუსეთს მოუწოდებენ, აიღონ ძალის არგამოყენების ვალდებულება. მე მგონი, იმ განცხადებაში ყველაფერია ნათქვამი. ასეთი განცხადებები მომავალშიც იქნება. რა თქმა უნდა, ამგვარი მოწოდებების მოპოვებაში ჩვენი დიპლომატიის როლია მნიშვნელოვანი და იმედი მაქვს, რომ ძალისხმევები ამ კუთხით კი არ მოდუნდება, პირიქით გააქტიურდება.

_ საქართველოს მომავალმა პრეზიდენტმა გიორგი მარგველაშვილმა აღნიშნა, რომ საგარეო მიმართულებით გაგრძელდება არაღიარების პოლიტიკის გატარება. საზოგადოებისთვის კარგადაა ცნობილი _ საგარეო საქმეთა ყოფილმა მაღალჩინოსნებმა თანამდებობები იმის გამო დატოვეს, პრემიერი ივანიშვილი არაღიარების პოლიტიკის შესუსტებას მოითხოვდა. ასეთი, საკმაოდ დამაბნეველი საგარეო კურსის პირობებში რა რეალობის წინაშე შეიძლება აღმოვჩნდეთ?

_ ეს სერიოზული პრობლემაა ნამდვილად. მე არ მაქვს არაფერი სასაყვედურო საგარეო საქმეთა სამინისტროს მიმართ. ისინი ისევე აგრძელებენ არაღიარების პოლიტიკას, როგორც ადრე. არა მგონია, რომელიმე ხელისუფლებას ჰქონდეს ამის ფუფუნება, რომ ეს კურსი შეცვალოს. ამის ფონზე გასაკვირია პრემიერის განცხადება, რომ მაია ფანჯიკიძემ არაღიარების პოლიტიკა გადაალაგა სამინისტროში. არაფერიც არ გადაულაგებია და ძალიანაც კარგი, რომ არ გადაალაგა. უცნაურია, რომ პრემიერმა აირჩია, ამ მიმართულებით შეექო მინისტრი. ეს, სხვათა შორის, იმაზე მიუთითებს, რომ არც ისე კარგად ერკვევა არაღიარების კუთხით გატარებულ ძალისხმევებში. არც ეს მიკვირს, რადგან მას არ ჰყავს გარშემო გუნდი, რომელიც ამას აუხსნიდა და გააგებინებდა. იმედია, ახალ პრემიერ-მინისტრს ასეთი გუნდი ეყოლება და უფრო ჩართული და დაინტერესებული იქნება საგარეო პოლიტიკითა და არაღიარებით. ასევე, იმედი მაქვს, რომ ახალი პრემიერი ისეთ დიპლომატიურ შეცდომებს არ დაუშვებს, როგორიცაა ე.წ. “აფხაზურ რკინიგზაზე” კონსულტაციების გარეშე საუბარი და ქართველ დიპლომატებთან კამათი არაღიარების მნიშვნელობის შესახებ. ამ შემთხვევაში ნიკა ვაშაკიძის პრემიერთან მომხდარ კონფრონტაციას ვგულისხმობ.

_ მოდით, პირდაპირ ვიკითხავ, არის იმის საფრთხე, რომ “წიწმატისა და წინანდლის” ბაზრის სანაცვლოდ ქართული დიპლომატია “მოტყუვდეს” და ჩვენ გვაღიარებინონ ოკუპირებული ტერიტორიების დამოუკიდებლობა?

_ საფრთხე ყოველთვის არის. ჩვენს მიერ აღიარება არასოდეს მოხდება, ვინც არ უნდა იყოს ხელისუფლებაში. ეს აქსიომაა. თუმცა, რაც შეიძლება მოხდეს, არის ის, რომ ისეთი ნაბიჯები გადავდგათ ან უცოდინრობის, ან გამოუცდელობის, ან არაშორსმხედველი სტრატეგიის არსებობის გამო, რომელიც გარკვეულ ლეგიტიმაციას მისცემს ოკუპირებული ტერიტორიების ე.წ. დამოუკიდებლობას. ეს არ უნდა დავუშვათ. ამიტომ არის მნიშვნელოვანი, რომ არაღიარების პოლიტიკა იყოს ხელისუფლების სტრატეგია და არა რამდენიმე დიპლომატის ნება-სურვილი და რწმენა. მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში უზრუნველვყოფთ იმას, რომ ბოლომდე დავიცვათ ჩვენი ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობა.

ალექსი ნოზაძე, გაზეთი „პრემიერი“, 13-19 ნოემბერი

FaceBook